رسول سلیمی: در این مصاحبه طولانی و بیپرده با استیو ویتکاف، یکی از نزدیکترین متحدان دونالد ترامپ و فرستاده ویژه او در امور خاورمیانه و سایر نقاط جهان، نگاهی عمیق به رویکرد دیپلماتیک دولت جدید آمریکا به دست آمد.
ویتکاف، که از دوستان قدیمی رئیسجمهور امریکا و مذاکرهکنندهای با تجربه در عرصههای پیچیده بینالمللی است، در این گفتوگو از نقش خود در مذاکرات صلح غزه، تعامل با بازیگران کلیدی مانند اسرائیل، حماس و قطر، تلاش برای حل مناقشه روسیه و اوکراین، و دیدگاهش درباره آینده دیپلماسی با ایران سخن گفت. آنچه در ادامه میآید، گزارشی است که به بررسی نظرات ویتکاف می پردازد.
صلح از طریق قدرت: راهبرد اصلی ترامپ در دیپلماسی
استیو ویتکاف در این مصاحبه بارها تأکید کرد که موفقیت او در مذاکرات بینالمللی به استراتژی “صلح از طریق قدرت” دونالد ترامپ وابسته است. او این رویکرد را نه یک شعار تبلیغاتی، بلکه یک روش عملی توصیف کرد که فضای مذاکرات را از پیش تعیین میکند. ویتکاف گفت: «رئیسجمهور ترامپ میز مذاکره را برای همه ما آماده میکند. او این کار را به شکلی انجام میدهد که وقتی من یا هر کس دیگری به نمایندگی از او وارد مذاکره میشویم، طرف مقابل از قبل کمی تحت تأثیر قرار گرفته و حتی شاید اندکی هراسان باشد»
به گفته ویتکاف، این اقتدار ناشی از حضور و شخصیت ترامپ است که به فرستادگانش اجازه میدهد با اعتمادبهنفس و قاطعیت عمل کنند. او مثال زد که وقتی به خاورمیانه اعزام شد، همین اعتبار اولیه به او کمک کرد تا مذاکرات را با قدرت آغاز کند. ویتکاف توضیح داد که برخلاف دیپلماتهای پیشین، او مستقیماً با رئیسجمهور صحبت میکند و از خواستههای او مطمئن است: «من نمیگمان میکنم که او چه میخواهد؛ من از او میپرسم. این احترام به اوست که همیشه نظرش را جویا شوم.» این ارتباط نزدیک و شفاف با ترامپ، به ویتکاف قدرتی منحصربهفرد در مذاکرات داده است که به گفته خودش، در دوران دولت بایدن و فرستاده او، برت مکگورک، دیده نمیشد. او مکگورک را فردی باهوش خواند اما گفت: «او رئیس خوبی نداشت که جهتگیری مشخصی به او بدهد.»
مذاکره نتیجهمحور: تمرکز بر هدف نهایی
یکی از اصول اساسی ویتکاف در دیپلماسی، تمرکز بر نتیجه نهایی است. او گفت که پیش از هر مذاکرهای، با ترامپ درباره “هدف نهایی” گفتوگو میکند و سپس تاکتیکهای رسیدن به آن را طراحی میکند. ویتکاف این روش را چنین توضیح داد: «مذاکره یعنی اینکه بدانی میخواهی به کجا برسی. این برنامه همیشگی ترامپ است. من با او مینشینم و درباره اینکه پایان بازی چیست حرف میزنیم.»
به عنوان مثال، در مورد خاورمیانه، او گفت که وقتی برای اولین بار وارد این حوزه شد، از ترامپ پرسید: «آقای رئیسجمهور، میخواهید به کجا برسید؟» و پس از دریافت پاسخ، تمام تلاشش را صرف یافتن مسیرهای تاکتیکی برای تحقق آن کرد. او این رویکرد را با تجربه برت مکگورک در دولت بایدن مقایسه کرد و گفت: «مکگورک آدم باهوشی بود، اما نمیتوانست به نمایندگی از بایدن صحبت کند، چون جهتگیری روشنی نداشت. من اما با ترامپ صحبت کرده بودم و میدانستم او چه میخواهد.» ویتکاف تأکید کرد که این شفافیت در هدفگذاری، به او اجازه داده تا در مذاکرات پیچیدهای مانند غزه یا اوکراین، قدمهای مشخص و مؤثری بردارد. او گفت: «وقتی میدانی مقصد کجاست، فقط باید راه رسیدن به آن را پیدا کنی.» این دیدگاه نتیجهمحور، به گفته ویتکاف، تفاوت اصلی او با نسلهای قبلی دیپلماتهای آمریکایی است که به نظر او بیشتر بر فرآیند تمرکز داشتند تا نتیجه.
درک همه طرفها: کلید موفقیت در دیپلماسی
ویتکاف در این مصاحبه بارها بر اهمیت درک دیدگاه همه طرفهای درگیر در یک مناقشه تأکید کرد. او گفت: «من همیشه سعی میکنم خودم را جای طرف مقابل بگذارم. یک توافق خوب باید برای همه طرفها کار کند.» او این اصل را در مذاکرات خاورمیانه به کار برده و به بررسی خواستههای اسرائیل، قطر و حماس پرداخته است. ویتکاف توضیح داد: «برای من مهم است که بدانم اسرائیلیها چه میخواهند، قطریها به عنوان میانجی چه هدفی دارند، و حماس واقعاً به دنبال چیست. آیا حاضرند خلع سلاح شوند؟ آیا راهی برای خروج از غزه پیدا میکنند؟»
او این رویکرد را با دیپلماسی سنتی آمریکا که به گفتهاش بیشتر بر تحمیل خواستهها متمرکز بود، متمایز کرد: «نسلهای قبلی دیپلماتها میگفتند این چیزی است که ما میخواهیم، ساکت باش و انجامش بده. اما این روش جواب نمیدهد.» ویتکاف معتقد است که بدون درک انگیزههای طرف مقابل، نمیتوان به توافقی پایدار رسید. او حتی از انتقادهایی که به خاطر بیان این دیدگاهها دریافت کرده دفاع کرد و گفت: «گفتن اینکه باید خواستههای همه را بدانیم، گاهی ممنوع به نظر میرسد، اما این پیشنیاز هر توافقی است.» به گفته او، این شفافیت در بیان خواستهها، حتی اگر جنجالی باشد، بخشی از چیزی است که دیپلماسی او را مؤثر کرده است.
بازسازی غزه: چالشها و چشمانداز جدید
ویتکاف به وضعیت وخیم غزه پرداخت و گفت که بازسازی آن یک پروژه کوتاهمدت نیست. او توضیح داد: «همه فکر میکردند غزه را میشود در ۵ سال بازسازی کرد، اما این اشتباه است. وقتی برگشتم و با رئیسجمهور صحبت کردم، گفتم این یک برنامه ۱۵ تا ۲۰ ساله است.» او غزه را به «پنیر سوئیسی» تشبیه کرد که به دلیل تونلهای زیرزمینی و تخریب گسترده با بمبها، دیگر جایی برای ساختوساز باقی نمانده است. ویتکاف گفت: «اگر چنین شرایطی در نیویورک بود، دورش را نوار زرد میکشیدند و کسی را راه نمیدادند.»
او از برنامههای قبلی دولت بایدن و اسرائیل انتقاد کرد که به گفتهاش بر «حقایق نادرست» بنا شده بود و گفت: «ترامپ به من گفت برو آنجا، سطح حقایق را مشخص کن و بگو چه میخواهیم.» ویتکاف پیشنهاد کرد که بازسازی غزه باید فراتر از ساخت خانه باشد: «ما باید به مردم غزه امید بدهیم. شاید فناوریهایی مثل هوش مصنوعی، مراکز داده بزرگ، بلاکچین یا تولید دارو را به آنجا ببریم.» او تأکید کرد که غزه نباید بر پایه سیستم رفاهی بازسازی شود، بلکه باید فرصتهای اقتصادی واقعی برای مردم فراهم کند تا آینده بهتری برای فرزندانشان ببینند. ویتکاف گفت: «ترامپ گفت ما باید درباره غزه به شیوهای جدید فکر کنیم، و من با او موافقم»
بازیگران اصلی خاورمیانه: خواستهها و انگیزهها
ویتکاف در این مصاحبه اهداف سه بازیگر اصلی در مناقشه غزه را با جزئیات تشریح کرد:
قطر: او قطر را کشوری کوچک با درآمد سرانه بالا خواند که به دنبال ثبات و صلح است. ویتکاف گفت: «آنها میخواهند میانجیگری مؤثری داشته باشند و به عنوان صلحساز شناخته شوند. این انگیزهای شریف است.» او اتهامات رسانههای آمریکایی مبنی بر همکاری قطر با ایران را «مضحک» دانست و گفت: «آنها متحد آمریکا هستند و حتی پایگاه هوایی بزرگی را کاملاً خودشان تأمین مالی میکنند»
حماس: ویتکاف گفت: «حماس میخواهد تا آخر زمان غزه را اداره کند، اما این برای ما و اسرائیل قابل قبول نیست.» او معتقد است که حماس باید خلع سلاح شود، اما افزود: «من فکر نمیکنم آنها آنقدر که میگویند ایدئولوژیک باشند. آنها میخواهند زنده بمانند و میشود با آنها صحبت کرد.»
اسرائیل: او اهداف دولت اسرائیل را پیچیده توصیف کرد و گفت: «آنها انگیزه خوبی دارند و به دنبال امنیت هستند. نتانیاهو با حذف نسرالله و تضعیف حماس و حزبالله موفقیتهایی کسب کرده، اما فشار افکار عمومی برای بازگرداندن گروگانها او را در تنگنا قرار داده است.» ویتکاف گفت که اسرائیل معتقد است فشار بر حماس تنها راه بازگرداندن گروگانهاست، هرچند او گاهی با این دیدگاه موافق نیست.
او تأکید کرد که دانستن خواستههای همه طرفها برای پیشبرد مذاکرات ضروری است و گفت: «اگر ندانیم هر کس چه میخواهد، در تاریکی عمل میکنیم، و این بزرگترین مشکل است.»
دیپلماسی شخصی: ارتباط مستقیم با رهبران
ویتکاف از روابط نزدیکش با رهبران کلیدی سخن گفت که به او کمک کرده تا مذاکرات را پیش ببرد. او شیخ محمد، نخستوزیر قطر، را «انسانی شریف» خواند که به دنبال خیر مردمش است و نقش مهمی در انتقال پیام به حماس دارد. ویتکاف گفت: «با او غذا خوردهام و او واقعاً آدم خاصی است که میتواند دیدگاه آمریکا و اسرائیل را به حماس توضیح دهد.»
او همچنین از سفرش به غزه به عنوان اولین مقام آمریکایی در ۲۲ سال گذشته گفت: «چطور میشود صلح را بدون دیدن محل اجرا کرد؟» ویتکاف دیدارهایش با خانوادههای گروگانها را هم شرح داد و گفت که این تجربهها به او حس همدلی داده است: «من با آنها حرف میزنم، شمارهام را دارند، و این به من هم کمک کرده.» او این رویکرد شخصی را از ترامپ آموخته و گفت: «او خودش وارد میشود و میگوید این باید اتفاق بیفتد. من هم همین کار را میکنم.» ویتکاف افزود که ترامپ هم با خانوادههای گروگانها دیدار کرده و بیش از یک ساعت با آنها صحبت کرده، در حالی که میتوانست فقط گزارشها را بخواند.
مناقشه روسیه و اوکراین: پیشرفتهای غیرمنتظره
ویتکاف به تلاشهایش در حل مناقشه روسیه و اوکراین پرداخت و گفت که در هشت هفته گذشته، پیشرفتهایی بیشتر از حد تصور حاصل شده است. او از گفتوگوی دو ساعته اخیر پوتین و ترامپ خبر داد که به توافق بر سر آتشبس در زیرساختهای انرژی و توقف حملات در دریای سیاه منجر شد. ویتکاف گفت: «هدف ما آتشبسی ۳۰ روزه است تا شرایط میدان نبرد را بررسی کنیم.»
او پوتین را فردی عملگرا توصیف کرد و گفت: «او به من گفت وقتی نیروها محاصره شدهاند، چطور آنها را بدون کشتار تسلیم کنم؟ او دنبال راهحل است.» ویتکاف این انعطافپذیری را به احترام پوتین نسبت داد و گفت: «پوتین میداند که با یک تصمیمگیر واقعی طرف است.» او افزود که زلنسکی هم پس از این گفتوگو با ترامپ صحبت کرده و نشانههایی از انعطاف نشان داده است. ویتکاف گفت: «من خوشبینم که بتوانیم دو طرف را به هم نزدیک کنیم.»
ایران: اولویت دیپلماسی بر جنگ
ویتکاف مسئله ایران را کلید ثبات خاورمیانه دانست و گفت: «اولین قدم جلوگیری از هستهای شدن ایران است.» او از نامه جسورانه ترامپ به ایران سخن گفت که در آن پیشنهاد مذاکره برای رفع سوءتفاهمها و ایجاد برنامه راستیآزمایی مطرح شده است. ویتکاف گفت: «ترامپ قویترین مردی است که دیدهام، اما نمیخواهد جنگی بیمورد راه بیندازد. او به دنبال راهحل دیپلماتیک است.»
او ادعا کرد که دفاع هوایی ایران پس از حملات اسرائیل ضعیف شده و این کشور در موقعیت آسیبپذیری است، اما افزود: «این تهدید نیست؛ این واقعیت است.» ویتکاف گفت که ایران از طریق کانالهای غیرمستقیم پاسخ داده و او امیدوار است که این مذاکرات به رفع تحریمها و بازگشت ایران به جامعه جهانی منجر شود. او گفت: «ترامپ میخواهد با احترام با ایران برخورد کند و اعتمادی بسازد که به نفع همه باشد.»
ترامپ در دوره ریاست جمهوری خود به دنبال چه هدفی است؟
مصاحبه با استیو ویتکاف نشان داد که او با تکیه بر استراتژی “صلح از طریق قدرت” ترامپ، رویکردی نتیجهمحور و شفاف را در پیش گرفته است. او با درک خواستههای همه طرفها، از غزه تا اوکراین، و با ارتباط شخصی با رهبران، توانسته پیشرفتهایی چشمگیر رقم بزند. ویتکاف بازسازی غزه را فراتر از ساختوساز میبیند و بر فرصتهای اقتصادی تأکید دارد. او در مورد ایران هم به دیپلماسی امیدوار است و معتقد است که گفتوگو میتواند از جنگ جلوگیری کند. این مصاحبه تصویری از یک دیپلمات عملگرا و مصمم ارائه میدهد که با هدایت مستقیم ترامپ، در حال تغییر مسیر دیپلماسی آمریکا در جهان است.
او همچنین به جنبههای انسانی و اقتصادی انگیزههای ایران توجه دارد. ویتکاف ایران را کشوری با مردمی باهوش و اقتصادی خفهشده زیر تحریمها میبیند که میتواند با بازگشت به جامعه جهانی احیا شود. او میگوید: «ترامپ میخواهد با احترام با آنها برخورد کند و اعتماد بسازد.» این دیدگاه نشان میدهد که ویتکاف مذاکره با ایران را نه فقط راهی برای جلوگیری از تهدید هستهای، بلکه فرصتی برای بهبود روابط و ثبات منطقهای میداند. او خوشبین است که ایران از طریق کانالهای غیرمستقیم پاسخ داده و این میتواند به نتیجهای مثبت منجر شود.
۳۱۱۲۱۳
