آب ژرف ایران “تجدیدپذیر” است/ سابقه ۴۰۰ساله استحصال آب ژرف در استرالیا

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری برگزیده های ایران، کمبود منابع آب و بحران آبی که بیشتر مناطق جهان را تهدید می‌کند، کشورهای مختلف را به‌‌سمت فناوری‌های نوین آبی از جمله استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها، پروژه‌های انتقال آب و منابع نامتعارف آبی مثل تصفیه فاضلاب، استفاده از رطوبت هوا، استحصال آب ژرف و… سوق داده است.

یکی از این راهکارهایی که جهان به‌دنبال آن رفته، استحصال آب ژرف است که در دنیا سابقه‌ای بیش از ۱۰۰ساله دارد و از چین، آمریکا، استرالیا، هند و لیبی تا عربستان و اردن و دیگر کشورها پیش از آن تجارب مختلفی در اکتشاف، حفاری، استحصال، بهره‌برداری و انتقال این آب‌ها داشتند.

در کشور ما نیز در اوایل دهه نود نخستین زمزمه‌های وجود ظرفیت آب‌های ژرف در کشور شنیده شد و مطالعات و همچنین استحصال آن در حال انجام است؛ تا امروز استحصال آب ژرف در ایران با واکنش‌های مختلفی رو‌به‌رو شده است و کارشناسان مخالف و موافق این طرح، اختلاف ژرفی در استحصال آب ژرف دارند!

درباره این موضوع، فرود شریف؛ رییس انجمن مقابله با خشکی و خشکسالی با حضور در یک برنامه تلویزیونی در رابطه با برداشت آب ژرف اظهار کرد: قطعاً اولویت اصلی کشور ما افزایش بهره‌وری آبی که در دسترس است، کاهش تلفات آب در مراحل مختلف تولید و انتقال و اصلاح الگوی کشت در اولویت است و در مراحل بعدی باید سراغ تحقیق، مطالعه و اکتشاف درخصوص دیگر منابع آبی ازجمله آب موجود در رطوبت هوا، آب ژرف، آب‌های اقیانوسی، بارورسازی ابرها و… برویم.

وی با بیان اینکه “۱۰۰ درصد موافق استحصال آب ژرف هستم”، اضافه کرد: از نظر بنده مثلاً در استان سیستان و بلوچستان که ما منابع آب‌های ژرف استراتژیکی داریم باید الآن از آنها استفاده کنیم چرا که امنیت مردم ما و تأمین آب شرب هموطنانمان با همین منابع آبی گره خورده است، چرا باید منابع آب پایدار و تجدیدپذیری در کشور باشد اما از آنها استفاده نکنیم؟

رییس انجمن مقابله با خشکی و خشکسالی تأکید کرد: جای تأسف دارد که بعد از ۴۰ سالی که از انقلاب اسلامی می‌گذرد ما هنوز در سیستان و بلوچستان ۹۰۰ روستا را با تانکر آب‌رسانی می‌کنیم؛ لذا طبیعی است که دولت در زمینه تأمین آب شرب سیستان سرمایه‌گذاری کند و هیچ راه‌حل دیگری برای سیستان و بلوچستان به‌جز آب ژرف و انتقال آب وجود ندارد. پیش از این آب هیرمند به چاه‌نیمه‌ها می‌آمد و تا حدودی شرایط را بهتر می‌کرد اما الآن جلوی آن گرفته شده است و دیپلماسی در جهت تخصیص این آب باید در دستور کار قرار بگیرد.

شریف توضیح داد: آب‌هایی که تحت عنوان آب‌های فسیلی می‌شناسیم، عمر آنها چندین میلیون سال است و امروز با پیشرفت تکنولوژی به‌راحتی می‌توانیم این آب‌ها را سن‌سنجی کنیم. برخی منابع آبی حاصل باران‌های امسال هستند که در سفره‌های آب زیرزمینی نفوذ کردند و ما در قالب چاه یا چشمه از آنها استفاده می‌کنیم. بعضی آب‌ها نیز ممکن است مربوط به ۴ هزار سال پیش باشند و یا برخی آب‌ها نیز مربوط به ۱۰ میلیون سال پیش باشند که ماهیت همه اینها متفاوت است.

وی ادامه داد: در سن‌سنجی که در استان البرز انجام دادیم، متوجه شدیم که سن برخی آب‌هایی که ما الآن در آبرفت‌هایمان داریم مربوط به ۹ تا ۱۰ هزار سال است، یعنی ۱۰ هزار سال پیش باران آمده در اعماق زمین جمع شده است و ما اکنون از این آب استفاده می‌کنیم.

رییس انجمن مقابله با خشکی و خشکسالی تصریح کرد: بر اساس اطلاعات ما بخشی از این آب ژرفی که الآن در کشور داریم آب تجدیدپذیر است که اگر از آن استفاده نکنیم دیگر در دسترس ما نخواهد بود.

شریف درباره تجربه سایر کشورها در استفاده از آب ژرف نیز گفت: به‌عنوان مثال در استرالیا از قرن ۱۸ از آب ژرف استفاده می‌کنند و بیش از ۱۰۰۰ چاه ژرف نصب شده است که این چاه‌ها نیز پایدار است و سطح آب نیز پایین نیامده است و به مشکل هم نخورده است. در آفریقا هم اکتشاف بیش از ۳۷۳ هزار میلیارد مترمکعب انجام شده است و چند کشور از آن استفاده می‌کنند و بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار در این حوزه سرمایه‌گذاری کردند که بخشی از سرمایه‌گذاری بابت شناخت این آب‌ها و بخشی برای استفاده از آنها بوده است.

وی اظهار کرد: یک زمان در کشور می‌گفتند که “اصلاً آب ژرف در کشور وجود ندارد” اما خوشحالم که این مطالعات انجام شده است و امروز حداقل به این نتیجه رسیدیم که آب ژرف در کشور وجود دارد‌. در گذشته گفته می‌شد که این آب خیلی شور است اما زمانی که دیدند EC (شوری) آن ۵۰ تا ۶۰ هزار نیست و در حد ۱۵ هزار، یعنی یک‌چهارم شوری دریاست، گفتند که “کیفیت آن آن‌قدر هم بد نیست”.

رییس انجمن مقابله با خشکی و خشکسالی توضیح داد: تفاوت آب ژرف با آب آبرفتی این است که آب آبرفتی در خلل‌وفرج رسوبات است اما آب ژرف در سازنده‌های سخت است که این سازنده‌های سخت از مسیرهای دور می‌آیند و به مسیرهای دور هم می‌روند.

شریف بیان کرد: آب ژرف از نظر پدافند غیرعامل نیز بسیار مهم است چرا که اگر کشور در شرایط سختی باشد می‌توان در ظرف یک ماه، چاه را حفر و آب را استخراج کرد و هر زمان هم که لازم شد، می‌توان در چاه‌های آن را پلمب کرد. از نظر اقتصادی هم حفر چاه آب ژرف یک‌سوم تا یک‌چهارم انتقال آب از دریا هزینه دارد و لذا به‌صرفه است.

وی تصریح کرد: اگر آب ژرف ۱۰۰ پله باشد ما هنوز در پله یک و دو هستیم و اطلاعات ما فعلاً در ۳ چاه اکتشافی در استان سیستان بلوچستان متمرکز است و در رابطه با آب‌های ژرف سایر استان‌ها اطلاعاتی نداریم. ما نمی‌توانیم یک نسخه کلی برای کل آب‌های ژرف کشور بدهیم؛ ممکن است آب در جایی شیرین و در جای دیگر لب‌شور باشد، لذا باید در این زمینه مطالعات بیشتری بشود.

رییس انجمن مقابله با خشکی و خشکسالی در پایان درباره تزریق سفره‌های آب زیرزمینی نیز خاطرنشان کرد: در برخی مناطق بارگذاری بیش از ظرفیت تجدیدپذیری آبخوان‌ها بوده و سطح آب‌های زیرزمینی ما افت کرده است و دشت‌ها دچار فرونشست شدند. با وجود این، هیچ دستگاهی هم نیامده تغذیه آبخوان‌ها را انجام دهد و علی‌رغم هزینه‌های سنگین در بخش‌ آب، برای تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی کاری نکرده‌ایم، این مهم بسیار بااهمیت است اما متأسفانه در کشور ما مغفول مانده است.

/+