وقتی مردم شهر زیر نور گرمی که مناطق شهری را پوشانده، به خواب میروند، دوستداران آسمان شب، سرمای آسمان شب را با محو شدن همهی صورتهای فلکی بخاطر همین نورهای شهری حس میکنند.
این روند نگرانکنندهای است که برای چندین دهه وجود داشته. ستارهشناسی به نام کورت ریگِل، در سال ۱۹۷۳ هشدار داد که نورهای مصنوعی به سرعت در حال تغییر چشمانداز ما از آسمان شب هستند. از آن زمان تا کنون دریافتهایم که آلودگی نوری ناشی از گسترش مناطق شهری، به اکوسیستمها و همچنین جمعیت حشرات آسیب میرساند.
پژوهشی جدید نشان میدهد که آسمان شب در سراسر زمین با نرخ فزایندهای، بسیار بیشتر از تخمینهای پیشینِ ماهوارهها، در حال روشنتر شدن است. به عبارت دیگر، ستارگان کمنورتر، با روشن شدن آسمان بخاطر نورهای مصنوعی، به سرعت در حال محو شدن هستند.
بر اساس مشاهدات بیش از ۵۰ هزار شهروند-دانشمند از سراسر جهان که دید خود از آسمان شب را با نقشههای ستارگان در سطوح مختلف آلودگی نوری مقایسه کردهاند، کریستوفر کایبا و همکارانش در مرکز تحقیقات علوم زمین آلمان (GFZ) دریافتند که آسمان شب بین سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲، هر ساله ۷ تا ۱۰ درصد روشنتر شده است.
این معادل دو برابر شدن روشنایی آسمان شب در کمتر از ۸ سال یا ۴ برابر شدن آن در ۱۸ سال است. پژوهشگران تخمین میزنند، کودکی که زیر آسمانی با ۲۵۰ ستارهی قابلدیدن با چشم غیرمسلح، به دنیا میآید، در زمان فارغالتحصیلی از مدرسه، کمتر از ۱۰۰ ستاره را در همان منطقه میتواند ببیند.
آنها حدس میزنند که بخشی از روند اخیر روشنایی فزاینده آسمان شب، به دلیل نصب چراغهای جدید LED است که به ازای توان یکسان، نور بیشتری نسبت به لامپهای رشتهای منتشر میکنند.
ماهوارههایی که آسمانتاب را میسنجند، معمولا به نور آبی که LED ها تولید میکنند، حساس نیستند و نمیتوانند طول موجهای کوتاهتر از ۵۰۰ نانومتر را شناسایی کنند. همچنین، طول موجهای کوتاهتر نور، آسانتر در جو پراکنده میشوند و مه گستردهای که آسمان شب را از تاریکی کامل باز میدارد، ایجاد میکنند.
پژوهشگران در مقاله خود یادآوری میکنند: «مشاهدهپذیری ستارگان بهرغم (یا احتمالا به دلیل) استفاده از LED ها در مصارف روشنایی بیرونی، با شتاب زیادی رو به وخامت است. سیاستهای نورپردازی موجود در سطح قارهای یا جهانی، مانع رشد آسمانتاب نمیشوند».
شهروند-دانشمندان در آمریکای شمالی بیشترین رشد روشنایی آسمان را با نرخ ۱۰٫۴ درصد در سال، گزارش کردهاند. آسمان شب در اروپا با نرخ کمتری روشن شده است؛ ۶٫۵ درصد در سال. سایر نقاط جهان نیز بطور میانگین ۷٫۷ درصد در سال، رشد آلودگی نوری را تجربه کردهاند.
این اعداد، بسیار بیشتر از تخمین ماهوارهها از آسمانتاب هستند که رشد روشنایی آسمان شب بین سالهای ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ را ۲٫۲ درصد و در ۲۵ سال پیش از آن، ۱٫۶ درصد برآورد کرده بودند.
این بررسیها بر پایه گزارشهای ثبت شده از شهروند-دانشمندانِ عمدتا ساکن آمریکای شمالی و اروپا نوشته شده است. از آنجا که آنها با چشمان غیرمسلح به ستارگان نگاه کردهاند، این پژوهش همزمان میزان تابش و طیف آن را بررسی کرده است و برخلاف ماهوارهها، تمایزی بین نورهای آبیتر و قرمزتر قائل نشده است.
علاوه بر آنچه دربارهی تابش شدید نورهای مصنوعی میدانستیم، این پژوهش سرعت بالای تغییر چشمانداز شبهای پرستارهی ما را آشکار میکند.
فابیو فالچی و سالوادور بارا، دو فیزیکدان و مدافع آسمان تاریک از دانشگاه سانتیاگو دِ کامپوستلا در اسپانیا در این باره میگویند:
با نگاه به عکسها و ویدیوهای ایستگاه فضایی بین المللی از نیمهی تاریک زمین در شب، بیشتر مردم فقط تحت تاثیر زیبایی نور شهرها قرار میگیرند، انگار که آنها چراغهای درخت کریسمس هستند. مردم به آنها به چشم نوعی از آلودگی نگاه نمیکنند. این مانند ستایش زیبایی رنگینکمان تشکیل شده در لکهی نفتی بر روی آب است در حالیکه ندانیم این یک آلودگی شیمیایی است.
–
قرار دادن هزاران ماهواره در مدار پایینی زمین طی چند سال اخیر نیز توانایی ستارهشناسان برای مطالعه کیهان را بیش از پیش کاهش داده است.
دانشمندان، رصدخانههای خود را به مکانهایی دور از محدودیتهای شهرها منتقل کردهاند ولی این ماهوارههای نورانی، نور خورشید را به خطِ دید تلسکوپهای اپتیکی بازتاب میکنند و در طول موجهای مورد استفادهی تلسکوپهای رادیویی، امواج الکترومغناطیسی منتشر میکنند.
هر چند این ماهوارهها دور از دسترس شهروند-دانشمندان قرار دارند، کایبا و همکارانش طبقهبندی از روشناییهای بیرونی ساختهاند تا به شناخت بهتر منابع آلودگی نوری کمک کند.
همچنین فالچی و بارا نیز چندین راهبرد برای کنترل آلودگی نوری پیشنهاد کردهاند که کاربردی مشابه مقررات هوای پاک در مهار آلودگی هوا دارند. تعیین «سقف مجموع» و خطوط قرمزی که انتشار روشناییهای بیرونی را محدود میکنند، میتواند به سایر تلاشها برای حفظ آسمان تاریک در مناطقی که هنوز نورهای مصنوعی، سیاهی جوهر مانند آن را آلوده نکرده، یاری کند.
۲۲۷۲۲۷
