برگزیده – محمد عارف معزی: دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا روز دوشنبه به وقت محلی از بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل هنگام ورود به مارالاگو در پالم بیچ فلوریدا استقبال کرد و بار دیگر با تکرار ادعاهای ضد ایرانی و آماده بودن برای مذاکره، خواستار توافق با تهران و نیز تداوم آتش بس غزه شد.
رئیس جمهوری آمریکا در دیدار با بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل با حضور خبرنگاران با تکرار ادعاها و تهدیدات خود مدعی شد: «شنیدهام که ایران در تلاش است تا دوباره توانمندیهای خود را افزایش دهد و اگر چنین باشد، ما آن را نابود خواهیم کرد. البته امیدوارم این اتفاق رخ ندهد.»
ترامپ ادعا کرد: شنیدهام که ایران تمایل دارد به توافق دست یابد و این رفتار عاقلانهتر از بازسازی توانمندیهای هستهای است. رئیس جمهوری آمریکا مدعی شد: «این هوشمندانهتر و عاقلانه تر است. آنها میتوانستند دفعه قبل پیش از اینکه ما یک حمله بزرگ به آنها انجام دهیم، به توافق برسند.» ترامپ درباره رابطه اش با نتانیاهو نیز ادعا کرد: «ما با هم در یک جنگ بزرگ پیروز شدیم. اگر ایران را شکست نمیدادیم و با بمبافکنهای بی-۲ بمباران نمیکردیم، در خاورمیانه صلحی وجود نداشت.»
ترامپ در عین حال در اظهاراتی مداخله جویانه درباره ایران با ادعای حمایت از مردم و در حالیکه سیاست فشار حداکثری و اعمال تحریم ها را علیه ایرانیان پس از جنگ ۱۲ روزره در پیش گرفته است، ادعا کرد: آنها مشکلات زیادی دارند، تورم وحشتناکی دارند، اقتصادشان خوب نیست و میدانم که مردم خیلی خوشحال نیستند. اما فراموش نکنید، هر بار که اعتراضی رخ میدهد، شروع به تیراندازی میکنند، من این را سالها مشاهده کردهام و نارضایتی بسیاری وجود دارد.
به همین منظور، خبرگزاری برگزیده، برای بررسی ابعاد این دیدار و اظهارات مطرح شده از جانب دونالد ترامپ به گفتگو با عبدالرضا فرجی راد، سفیر اسبق ایران در نروژ و مجارستان و استاد ژئوپلتیک پرداخته است.
در ادامه مشروح گفتگوی تفصیلی «برگزیده» را با عبدالرضا فرجی راد را میخوانید.
آمریکا پیش از دیدار ترامپ و نتانیاهو قصد ورود به جنگ جدید نداشت
*** دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا پیش و پس از دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، چندین بار تهدید کرد که در صورت بازسازی برنامه هستهای و موشکی ایران، بار دیگر به ایران حمله خواهد کرد. به نظر شما این تهدیدها تا چه اندازه جدی است؟ چه تحول مشخص یا چه سرحدی از بازسازی است که ممکن است اقدام نظامی را کلید بزند؟
پیش از دیدار نتانیاهو با ترامپ، اکثر تحلیلگران داخلی و خارجی ـ حتی خود ما که در این زمینه مطلب مینوشتیم ـ بر این باور بودند که نتانیاهو به دو دلیل نمیتواند نظر مثبت ترامپ را در رابطه با برنامه توسعه موشکی و حمله به ایران جلب کند.
علت نخست این بود که ترامپ، علاوه بر آنکه شعار صلح میدهد، پیشرفتهایی را در پرونده اوکراین دنبال میکند، مذاکرات پنهانی با مادورو در ونزوئلا را در دستور کار دارد و همچنین برنامه صلح غزه را پیش میبرد؛ بنابراین بهدنبال ورود به یک درگیری جدید نیست. علت دوم نیز این بود که در سند امنیت ملی آمریکا، مسئله هستهای ایران بهعنوان تهدید مطرح شده، اما مسئله موشکی ایران در زمره تهدیدها قرار نگرفته است.
از همین رو، تحلیلگران بهدرستی معتقد بودند که چنین اتفاقی رخ نخواهد داد و اکنون نیز میبینیم که زمینه لازم برای حمله آمریکا وجود ندارد. اما متأسفانه برخی جریانها در داخل کشور که عملاً بهدنبال تضعیف دولت آقای پزشکیان بودند، هرچه ایشان برای ایجاد وفاق امتیاز میداد، آنها بدون توجه به تهدیدات خارجی مسیر خود را ادامه میدادند؛ بیآنکه در نظر بگیرند دشمن، چه اسرائیل، چه آمریکا و چه سایر بازیگران، همه چیز را مو به مو زیر نظر دارد.
درست دو روز پیش از دیدار نتانیاهو با ترامپ، ناگهان شاهد افزایش شدید و موشکی قیمت دلار و طلا بودیم و متعاقب آن، اتفاقاتی رخ داد که به تعبیر سخنگوی دولت، مردم حق داشتند برای دفاع از سرمایههای خود واکنش نشان دهند. بنابراین، آنچه ما با آن مواجه هستیم، در درجه نخست یک مشکل داخلی است.
آنچه در کاخ سفید رخ داد نتیجه عملکرد کسانی بود که در کشور بهدنبال تضعیف دولت بودند
ترامپ از همان روز نخست که این موج افزایش قیمتها را مشاهده کرد و واکنش مردم را دید، و همزمان با ورود نتانیاهو به آمریکا و کاخ سفید، این فضا مورد استفاده ـ یا بهعبارتی سوءاستفاده ـ قرار گرفت. طبیعتاً نتانیاهو از موجی که رسانههای جهانی نیز به آن پرداختند، بهرهبرداری کرد و مسئله موشکی ایران را جزو خطوط قرمز قرار داد و اعلام کرد که در صورت ادامه توسعه برنامه موشکی ایران، حمله صورت خواهد گرفت؛ هرچند در مورد پرونده هستهای چنین موضع فوری و صریحی اتخاذ نشد.
این مطالب، مقدمهای بود که لازم دانستم عرض کنم. اگر بخواهیم از این مباحث نتیجهگیری کنیم، من همچنان به تحلیل کارشناسان داخلی و خارجی معتقدم؛ به این معنا که آمریکا اهل اقدام شتابزده و ورود مستقیم به درگیری نیست. با این حال، یک نکته مهم در این میان وجود دارد و آن اینکه فرصتی برای نتانیاهو ایجاد شده است تا از امتیازاتی که بهصورت رسانهای مطرح شده ـ و مشخص نیست پشت میز مذاکرات محرمانه چه گذشته ـ استفاده کند و با دست بازتری برای حمله مجدد به ایران برنامهریزی داشته باشد.
بهنظر من، آنچه شب گذشته در کاخ سفید رخ داد، تا حدی نتیجه عملکرد کسانی بود که در داخل کشور بهدنبال تضعیف دولت بودند و حتی تلاش داشتند دولت از کارایی بیفتد و دوباره قدرت به دست جریانهای دیگر بازگردد. البته تأکید میکنم که مردم، در برابر شوکی که به آنها وارد شد، حق اعتراض داشتند؛ هرچند در این میان، اقلیتی نیز با شعارهای خاص سوءاستفاده کردند. دولت این موضوع را پذیرفت، وزیر کشور مسئول پیگیری شد و سخنگوی دولت نیز اعلام کرد که مردم حق دارند، اما نباید از عاملان اصلی این وضعیت غافل شد؛ کسانی که موجب نارضایتی شدند و این احساس را در مردم ایجاد کردند که سرمایههایشان در حال نابودی است. از این رو، بهنظر من دولت باید از برخی رویههای گذشته خود فاصله بگیرد.
نتانیاهو درخصوص غزه و سوریه نتوانست امتیاز بگیرد
*** در حالی که تا پیش از دیدار ترامپ رسانههای آمریکایی مرتبا از اختلاف نظر دو طرف در مورد پرونده آتشبس غزه، سوریه، لبنان و ایران سخن میگفتند، ترامپ و نتانیاهو در جمع خبرنگاران بارها تاکید کردند که اختلافات آنها بسیار ناچیز است. آیا ادعاها در مورد حل و فصل مسائل میان دو طرف واقعیت دارد؟
در خصوص غزه، من بعید میدانم نتانیاهو توانسته باشد امتیاز قابلتوجهی بگیرد. نتانیاهو دو خواسته اصلی دارد: نخست، باقی ماندن نیروهای اسرائیلی در غزه، در حالی که طبق مراحل توافق، نیروها باید به مرزها بازگردند و این خواسته تاکنون محقق نشده است. دوم، خلع سلاح کامل حماس یا خروج کامل آن از غزه. ترامپ شب گذشته اعلام کرد که سلاحهای حماس گرفته خواهد شد، در حالی که پیشتر مقامات آمریکایی، از جمله تام باراک، گفته بودند این سلاحها به نیروهایی تحویل داده میشود که مسئول تأمین امنیت غزه خواهند بود. این در حالی است که اسرائیلیها معتقدند تمام این سلاحها باید به خود اسرائیل تحویل داده شود.
سومین مسئله نیز مخالفت جدی نتانیاهو با حضور نیروهای ترکیه است، در حالی که ترامپ شب گذشته اعلام کرد ترکیه جزو نیروهایی خواهد بود که در تأمین امنیت غزه نقش خواهند داشت. بنابراین، این مسائل نشان میدهد که اختلافات همچنان پابرجاست و نتانیاهو در پرونده غزه نتوانسته امتیاز تعیینکنندهای بگیرد.
ترامپ در قضیه صلح غزه فقط به فکر خودش است
*** فکر میکنید این دیدار چه نتیجهای در تحولات میدانی منطقه از جمله آتشبس غزه، سرنوشت حماس و عقبنشینی اسرائیل از غزه داشتهباشد و آیا بعد از این دیدار خواسته ترامپ مبنی بر اجرای فوری فاز دوم آتش بس عملی خواهد شد؟
من معتقدم ترامپ همه تخممرغهای خود را در سبد طرح صلح غزه قرار داده است؛ نه از سر دلسوزی برای صلح، بلکه برای کسب امتیاز و دستاورد شخصی. نهایتاً نیز بهدنبال کسب جایزه صلح نوبل است. در پرونده سوریه نیز شاهد بودیم که ترامپ اظهاراتی مطرح کرد که برخلاف برخی مواضع پیشین بود و تأکید داشت باید به ثبات سوریه کمک شود.
مسیر کنونی در سوریه، غزه و حتی لبنان ادامه پیدا خواهد کرد. ترامپ همان طرحی را پیش میبرد که تام باراک مسئول اجرای آن است؛ از جمله سوق دادن لبنان به مذاکرات با اسرائیل، بهگونهای که دولت لبنان ـ و نه حزبالله ـ طرف مذاکره باشد و در نهایت، لبنان به طرح ابراهیم بپیوندد. در نتیجه، دیدار ترامپ و نتانیاهو تغییر اساسی در سیاستهای ترامپ در قبال سوریه و لبنان ایجاد نمیکند.
اما در رابطه با ایران، اعلام توسعه برنامه موشکی بهعنوان خط قرمز، جای تردید دارد. من همچنان معتقدم حتی اگر برنامه موشکی ایران به توسعه خود ادامه دهد ـ که این حق و وظیفه ایران است ـ ترامپ فوراً وارد درگیری نظامی نخواهد شد. با این حال، این موضعگیری نوعی دلگرمی و دست باز به نتانیاهو داده است تا با انگیزه بیشتری سناریوهای حمله را دنبال کند.
از این رو، لازم است روزهای آینده با دقت رصد شود. ممکن است بخشی از اظهارات اخیر، صرفاً بهدلیل حضور نتانیاهو در آمریکا مطرح شده باشد و پس از بازگشت او، مواضع آمریکاییها تعدیل شود. چنانکه خود ترامپ نیز شب گذشته اعلام کرد ایران تمایل به مذاکره دارد و آمریکا نیز علاقهمند به گفتوگو است.
در این شرایط، ایران نیز باید با ابتکار عمل، از جمله از طریق گفتوگوها و مذاکرات محرمانه، این دستاورد احتمالی نتانیاهو را خنثی کند؛ موضوعی که بارها بر آن تأکید کردهام.
آمریکا دیگر مستقیم با ایران وارد جنگ نمیشود
*** احتمال عملی شدن تهدیدهای ترامپ علیه ایران و وارد شدن مجدد آمریکا به جنگ با ایران را چقدر میدانید؟ اگر این بار از سوی آمریکا اقدام نظامی علیه ایران انجام شود، فکر میکنید ابعاد واکنش ایران مانند دفعه قبل باشد؟
در پاسخ به این پرسش که احتمال عملی شدن تهدیدهای ترامپ علیه ایران و ورود مجدد آمریکا به جنگ چقدر است، باید بگویم همچنان معتقدم آمریکا مستقیماً وارد درگیری با ایران نخواهد شد. اما اگر اسرائیل وارد عمل شود، آمریکا و متحدانش ـ همانگونه که در دورههای گذشته نیز شاهد بودیم ـ از اسرائیل حمایت خواهند کرد و حتی کشورهایی مانند انگلیس، فرانسه، اردن و برخی کشورهای عربی نیز در این مسیر نقشآفرینی خواهند داشت. با این حال، اگر فعالیتهای هستهای ایران از سر گرفته شود، احتمال واکنش مستقیم آمریکا افزایش مییابد.
نتانیاهو پس از دیدار با ترامپ درباره ایران دچار ذوق زدگی شده/ ایران باید در آمادگی کامل دفاعی باشد
*** در مجموع آیا میتوان گفت که دیدار دیشب نتانیاهو موفقیتآمیز بود و توانست ترامپ را با خواستههای خود همراه کند؟
در جمعبندی میتوان گفت که دیدار شب گذشته نتانیاهو و ترامپ در پرونده خاورمیانه و منطقه شام، دستاورد تعیینکنندهای برای نتانیاهو نداشت، اما در مورد ایران، فضایی از ذوقزدگی و امیدواری برای او ایجاد شد. این وضعیت را نمیتوان پیروزی تلقی کرد، اما باید واکنشها و مواضع آمریکاییها در روزهای آینده را با دقت دنبال کرد. در عین حال، ایران باید از نظر دفاعی در آمادگی کامل باشد و از تحولات داخلی نیز غفلت نکند.
۲۱۹/۴۲
