ماجرا از صفحات کُهن تاریخ آغاز شد. از زمانی که هستههای اولیه تمدن بشری در بینالنهرین شکل گرفت و با کشفیات و اختراعات اولیه مردم خود، موجب تکامل کتاب قطور تاریخ شد.
«بینالنهرین» که به معنای «میان دو رود» میباشد، جغرافیایی است حاصلخیز که «دَجله» و «فُرات» به آن جان بخشیده است. دو رودی که از ارتفاعات آناتولی در شرق ترکیه امروزی سَرچشمه میگیرند و پس از عبور از شهرهایی که قدمت هر یک از آنها به عَهد باستان باز میگردد، به «کارون» و «اَروند» میپیوندد و در نهایت به خلیج همیشه فارس سَرازیر میشوند.
تاریخ «دَجله» و «فُرات»، قدیمیتر از تاریخ بشر است. این دو رود در واقع شاهدان اولیه شکلگیری تمدن بشری در این نقطه از کُرهخاکی هستند. آنها حتی از «نیل» بزرگ نیز با اهمیتترند چرا که «مردم» در هر دوره از تاریخ، بیشتر در این منطقه سکونت داشتهاند و دِرفش تمدن و دولتهای خود را در این نقطه از جهان بَرافراشتند.
«سومریان» به عنوان بزرگترین و قدیمیترین نیاکان تمدنهایی که در بینالنهرین شکل گرفتند، در واقع نخستین کسانی بودند که با کشف «خط»، شروع به ثبت تاریخ نمودند.
آنها در ابتدا با هدف محاسبه درآمد حاصله از کشاورزی، ثبت محصولات و حفظ حقوق کارگران و کشف خط؛ پا در مسیر پیدایش اُموری گذاشتند که ما شاید امروز تمام تکنولوژیهای پیرامون خود را مدیون آن هستیم.
خط میخی بر روی لوحهای گِلی که بعدها توسط بابلیها و آشوریها توسعه یافت؛ تنها خدمت سومریان به تمدن بشری نبود. آنها اختراع «چرخ» را نیز به واسطه کشف خط، برای همیشه به نام خود ثبت کردند. در حال حاضر، برخی موزههای مهم جهان میزبان تصاویری از سورتمه و یا ارابههای چرخدار است که باستانشناسان آنها را در خرابههای سومری پیدا کردند.
این قوم پیشاتاریخی که آغاز قدمت زیست آنها براساس اسناد به دست آمده توسط باستان شناسان از منطقه «میان رودان» در جنوب عراق کنونی به حدود ۴۰۰۰ تا ۵۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و به دوره «مس سنگی» و اوایل دوره «مفرغ» باز میگردد، از طبقه آخر معابد هرمی شکل و چند طبقه خود که به آن «زیگورات» میگفتند، به عنوان «رصدخانه» استفاده میکردند. در واقع سومریها در چند هزار سال پیش، علاوه بر مشاهده حرکات خورشید و ماه گرفتگیها، سیارات مشتری، زُهره، مریخ و عَطارُد را نیز رصد کرده و حرکات آنها را بازهم به واسطه اختراع خود یعنی «خط» ثبت و ضبط میکردند.
در واقع این مردمان همه چیزدان عهد باستان! به دلیل تسلط بر چهار عمل اصلی و ریاضیات، سیستم دستگاه اعداد پایه ۶۰ را نیز کشف کردند و با اختراع این سیستم عددی، مفهوم زمان را شکل داده و از دل آن «گاه شمار» یا «تقویم» را پدید آوردند.
تمدن سومری، نخستین تمدنی بود که ساعت را به ۶۰ دقیقه و هر دقیقه را به ۶۰ ثانیه تقسیم کرد. در واقع آنها با فاکتور گرفتن از شصت دست، هر یک از بندهای چهار انگشت دیگر را به یک روز و یک ماه اختصاص دادند و با مَضربی از پنج، قاعده هر ساعت ۶۰ دقیقه و هر دقیقه ۶۰ ثانیه را تعریف کردند، ضمن آنکه با همان ۱۲ بند انگشت، تعداد ساعتهای یک نیم روز کامل و همچنین تعداد ماههای یکسال را نیز به وجود آوردند و با این اقدام علاوه بر شکل دادن به مفهوم زمان و تلاش برای مدیریت آن، براساس سال قمری؛ اولین «گاهشمار» را نیز شکل دادند. گاهشماری که از عهد باستان تاکنون انواع دیگری از آن در جهان پدید آمد و اقوام و فرهنگهای مختلف، براساس آداب و رسومات و همچنین نوع زندگی خود، گاهشمارهای مورد نظر خود را بر پایه همان چهارچوبی که سومریان تعریف کرده بودند، بنا نهادند.
البته برخی باستان شناسان در سال ۲۰۰۴ میلادی در یکی از شهرهای اسکاتلند، گاهشماری را کشف کردند که محققان با انجام مطالعات بر روی آن و در مقالهای که در سال ۲۰۱۳ میلادی منتشر شد، قدمت آن را چیزی در حدود ده هزار سال تخمین زدهاند! اما آنچه که در اینجا مهم است آغاز تاریخ پیدایش تمدن بشری به طور رسمی و ثبت آن با پیدایش گاهشماری است که توسط همین مورخین به نام سومریان باستان ثبت شده است.
۵۸۵۸
