اخلاق، عدالت و وحدت نبوی؛ درس‌هایی برای امروز

حجت‌الاسلام جعفر فخرآذر، پژوهشگر تاریخ تشیع، در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه و روحانیت خبرگزاری برگزیده های ایران، به مناسبت سالروز رحلت پیامبر اکرم(ص)،  به بررسی ابعاد مختلف این واقعه تاریخی در جهان اسلام پرداخت.

رحلت پیامبر نقطه عطفی در تاریخ اسلام بود که هم بعد عاطفی داشت و هم پیامدهای سیاسی و اجتماعی. بازگشت به سیره اخلاق‌مدارانه، مردم‌دارانه و عدالت‌محور ایشان می‌تواند برای مسلمانان امروز راهگشا باشد و جوامع اسلامی را به سوی پیشرفت و همبستگی هدایت کند.

بر اساس منابع معتبر تاریخی مانند سیره ابن هشام و طبقات الکبری، پیامبر اکرم(ص) در ماه صفر سال یازدهم هجری با شدت گرفتن بیماری، به تدریج توانایی حضور در میان مردم را از دست دادند. با این حال، اخلاق‌مداری ایشان در این ایام بیش از هر چیز برجسته بود. حتی در بستر بیماری، پیامبر با مهربانی و تواضع با نزدیکان و یاران خود رفتار می‌کردند و لحظه‌ای از توجه به نیازهای امت غافل نبودند.

حجت‌الاسلام فخرآذر تأکید می‌کند که پیامبر تا آخرین لحظات مسئولیت رهبری جامعه را رها نکردند. حتی در شرایط بیماری، دستورات مهمی درباره سپاه اسامه و برخی امور حکومتی صادر فرمودند که نشان‌دهنده تعهد عمیق ایشان به عدالت اجتماعی و حفظ حقوق مردم بود. پیامبر همواره بر برابری و رفع تبعیض تأکید داشتند و با توصیه به حفظ حرمت گروه‌های مختلف جامعه، الگویی بی‌بدیل از مردم‌داری ارائه کردند.

روزهای پایانی حیات پیامبر مملو از مواعظ و توصیه‌های حکیمانه بود. ایشان با تأکید بر وحدت مسلمین و احترام به حقوق یکدیگر، بذر وفاق و همدلی را در جامعه کاشتند. وصیت‌های ایشان درباره اهل بیت، قرآن کریم و حفظ اتحاد امت نشان‌دهنده عمق نگاه ایشان به ایجاد جامعه‌ای متحد و عدالت‌محور بود.

صبح روز ۲۸ صفر، هنگامی که خبر رحلت پیامبر منتشر شد، جامعه مدینه دچار بهت و حیرت شد. برخی صحابه ابتدا نمی‌توانستند این خبر را باور کنند که نشان‌دهنده پیوند عاطفی عمیق مردم با پیامبر و نتیجه سال‌ها مردم‌داری ایشان است. این پژوهشگر تاریخ اضافه می‌کند که حضرت علی (ع) در این روزهای سخت، علاوه بر رسیدگی به امور کفن و دفن، از حضرت زهرا (س) نیز حمایت کردند و رفتار ایشان ادامه‌دهنده سیره پیامبر در صبر، بردباری و حفظ وحدت بود.

حجت‌الاسلام فخرآذر همچنین به حادثه سقیفه بنی‌ساعده اشاره کرد که در فاصله کوتاهی پس از رحلت پیامبر رخ داد و بحران جانشینی و چالش‌های سیاسی را آغاز کرد. وی افزود که غصب فدک و برخی رخدادهای دیگر، فاصله گرفتن برخی افراد از سیره عدالت‌محور پیامبر را نشان می‌دهد، کسی که همواره بر رعایت حقوق همه افراد از جمله زنان و محرومان تأکید داشت.

وی در پایان تأکید کرد: امروز مسلمانان می‌توانند از این واقعه درس‌های مهمی بگیرند. حفظ وحدت اسلامی، پیروی از سیره پیامبر در مدیریت بحران‌ها و بازگشت به قرآن و عترت به عنوان ثقلین، کلید سعادت و پیشرفت جامعه اسلامی است. پیامبر با ایجاد فضایی عادلانه و مبتنی بر همدلی نشان دادند که عدالت اجتماعی و وفاق، مسیر اصلی یک جامعه موفق و پایدار است.

/