غزال زیاری – آیا تا حالا زانوی یه زنبور را تصور کردهاید؟ آیا واقعا زنبورها و دیگر حشرات زانو دارند؟ بهترین تصویری که از زانو در ذهن ما وجود دارد، زانوی خودمان است. زانوی انسانها ساختار پیچیدهای دارد و شامل سه استخوان میشود: استخوان فمور (ران)، درشتنی(استخوان ساق پا) و کشکک (کاسه زانو)؛ ولی فقط بحث استخوانها مطرح نیست و مجموعهای از غضروفها، رباطها و تاندونها با کمک مایع روانکننده موجود در آن ناحیه، همه با همکاری یکدیگر به ما کمک میکنند تا بتوانیم پایمان را از ناحیه زانو خم و صاف کنیم. خیلی از حیوانات دیگر مثل پرندهها، پستانداران و برخی از خزندگان هم ساختار مشابهی از زانو و کشکک زانو را دارا هستند.
اسکلت متفاوت حشرات نسبت به دیگر حیوانات
اما زنبورها و دیگر حشرات، مثل دیگر گروههای جانوری، از ساختاری به نام استخوان بهرهمند نیستند و برخلاف مهرهداران که اسکلتهای داخلی سختی دارند که ساختار بیرونی گوشت و پوست بر آنها سوار میشود، زنبورها و دیگر حشرات، برعکس هستند: اسکلت زنبور در بخش بیرونی بدنش قرار دارد که از مادهای سخت به نام کیتین ساخته شده که از قسمتهای نرم داخلی بدن زنبور محافظت میکند.
البته ساختار پای زنبورها، مشابه با انسان و دیگر حیوانات است و از بخشهای مختلفی تشکیل شده؛ طبق گفته رامش ساگیلی، محقق زنبورهای عسل در دانشگاه اورگان آمریکا، پای زنبورها از پنج بخش تشکیل میشود: نزدیکترین بخش به بدنه اصلی که کوکسا نام دارد، تروکانتر (استخوان متصلکننده ران به لگن)، استخوان ران، استخوان درشتنی و استخوان مچ پا.
آیا حشرات هم زانو دارند؟
اما آیا زنبورها هم بین استخوانهای ران و درشت نی، مثل ما زانو ارند؟ طبق گفته ساگیلی، پاسخ این سوال منفی است:«بین هر یک از این بخشها، یک مفصل کیتین وجود دارد. زنبورها شش بخش در پاهایشان دارند که همه به هم متصل هستند.»
آنها به جای ترکیبی از تاندون، رباط و کشکک زانو، یک مفصل ساده مثل توپ و کاسه در بخشهای مختلف پاهایشان دارند که این مفاصل به زنبورها کمک میکند تا پاهایشان را تکان دهند، گردهها را از درون گلها بیرون کشیده یا با حرکات موزون به همکندوییهایشان نشان دهند که گلهای پر از شهد کجا هستند.
در اوایل قرن بیستم و قبل از پیشرفتهای علمی، عبارت زانوی زنبور، نوعی تعریف و تمجید به حساب میآمد و وقتی کسی “زانوی زنبور” خطاب میشد (اشاره به چیزی که وجود ندارد)، یعنی حسابی آن فرد را ارزشمند و تحسین شده میدانستند. اما حالا مشخص شده که زنبورها از زانویی مشابه با آنچه ما انسانها داریم، بیبهرهاند و فقط مفصلی بین استخوانهای ساق پا و رانشان وجود دارد که امکان انعطاف را برایشان فراهم میکند.
منبع: livescience
۵۸۵۸
