به گزارش خبرگزاری برگزیده و براساس گزارش زومیت، در حاشیه رژه نظامی پکن، مکالمهی شخصی رهبران چین و روسیه درباره فناوری افزایش عمر، پرسشهای جدی درباره آینده و جاودانگی انسان مطرح میکند.
رژه ارتش آزادیبخش خلق چین که به مناسبت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم با حضور جمعی از رهبران کشورهای دنیا در پکن برگزار شد، به صحنهای از قدرتنمایی سیاسی و نظامی چین برای دشمنان و رقیبان تبدیل شد. اما در حاشیه این رویداد، میکروفونی که ظاهراً بهصورت تصادفی باز شده بود، جنبهای کمترشنیدهشده از آرزوها و امیال رهبران قدرتهای شرقی را به گوش دنیا رساند.
روز چهارشنبه، پس از آنکه ۲۶ رهبر بینالمللی عکس دستهجمعی با یکدیگر گرفتند، از روی فرش قرمز راهی سکوی تماشا شدند تا رژه نظامی عظیم چین در میدان تیانآنمن را مشاهده کنند. در میانه راه، نجواهایی شخصی میان کیم جونگاون، رهبر کره شمالی، شی جینپینگ، رهبر چین و ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه ردوبدل شد؛ صحبتهایی که فراتر از سیاست، انرژی و اقتصاد بود و رؤیای این سیاستمداران برای شکست یکی از معدود دشمنانی را بازتاب میداد که هنوز دربرابر اراده آنها سرخم نکرده است: مرگ.
صدای خوشوبش سه سیاستمدار خیلی واضح نیست؛ اما درابتدا میتوان شنید که شی و کیم از اینکه پس از مدتی طولانی، ظاهراً ۶ سال، برای نخستینبار همدیگر را میبینند، ابراز خوشحالی میکنند. در ادامه، شی به زبان ماندارین میگوید: «حالا افراد بالای ۷۰ سال هنوز جوان هستند. سپس، مترجم روس که سخنان شی را برای پوتین ترجمه میکند، به وی میگوید: «قبلاً مردم به ندرت بیش از ۷۰ سال عمر میکردند؛ اما اکنون در ۷۰ سالگی هنوز کودک هستید.»
لحظاتی بعد، مترجم ماندارین که سخنان پوتین را ترجمه میکند، به شی میگوید: «با پیشرفت زیستفناوری، درعرض چند سال میتوان اعضای بدن انسان را بهطور دائم پیوند زد تا [افراد] بتوانند جوان و جوانتر زندگی کنند و حتی جاودانه شوند. سپس شی میگوید: «پیشبینی این است که در این قرن، انسانها ممکن است تا ۱۵۰ سال عمر کنند.»
جاودانگی؛ از گیلگمش تا پوتین
گیلگمش در جستجوی گیاه حیات.
انسان همیشه در آرزوی عمر جاویدان بوده است. این وسواس قدیمی، از فرعونهای مصر که با ثروت خود اهرامی برای زندگی پس از مرگ میساختند، تا گیلگمش که نیمی از جهان را برای یافتن گیاه حیات پیمود و فاتحان اسپانیایی که در جنگلهای آمازون به دنبال چشمهی آب حیات میگشتند، در تاریخ تکرار شده است.
با وجود تمام پیشرفتها، جاودانگی در سطح علمی فعلاً بیشتر یک چشمانداز و ایده است تا دستاورد قطعی؛ اما وقتی آرزوی عمر طولانی و جاودانگی از زبان دو رهبر سیاسی شنیده میشود که سرنوشت بخش بزرگی از کرهی زمین در دست آنها است، رنگ و بوی دیگری پیدا میکند. این دیگر افسانهای شاعرانه یا عطشی فلسفی نیست؛ بلکه پروژهای استراتژیک با بودجههای نامحدود دولتی و انگیزههای ژئوپولیتیک است. رهبری که بتواند ۱۵۰ سال عمر کند، میتواند برنامههای صدساله را به ثمر برساند و ثبات رژیم او دیگر به طول عمر طبیعی انسان محدود نخواهد بود. بقای او، به بقای ملتش گره میخورد و این عمر طولانی، قدرتی است که هیچ امپراتوری در تاریخ به آن دست نیافته است.
رهبری که بتواند ۱۵۰ سال عمر کند، میتواند برنامههای صدساله را به ثمر برساند و ثبات رژیم او دیگر به طول عمر طبیعی انسان محدود نخواهد بود
رهبران چین و روسیه هردو ۷۲ ساله هستند و تاکنون از تعیین جانشینان مشخص برای خود خودداری کردهاند. شی که قدرتمندترین رهبر چین از زمان مائو تسهتونگ محسوب میشود، در سال ۲۰۲۳ از سوی مجلس قانونگذاری چین برای دورهی پنج سالهای دیگر بهعنوان رئیسجمهور منصوب شد. در سال ۲۰۱۸، مجلس چین محدودیت دورهی ریاستجمهوری را لغو کرد و درعمل به شی امکان داد تا مادالعمر حکومت کند.
پوتین که اکنون در دههی سوم رهبری روسیه بهسر میبرد، سال گذشته برای پنجمین دوره بهعنوان رئیسجمهور انتخاب شد. همچنین، تغییرات تصویبشده در قانون اساسی در سال ۲۰۲۰، به پوتین امکان میدهد تا سال ۲۰۳۶، یعنی ۸۳ سالگی در قدرت بماند. درمقابل، کیم در ۴۱ سالگی هنوز آنقدر جوان است که بهطور بالقوه بتواند تا چند دههی دیگر به حکومت بر کره شمالی ادامه دهد.
اما صحبتهای دوستانهی رهبران شرقی در مورد جاودانگی تا چه حد جدی است؟ گزارشها نشان میدهند که تیمهای پزشکی و علمی در روسیه و چین از سالها پیش روی جدیدترین و گاه بحثبرانگیزترین روشهای افزایش طول عمر کار میکنند؛ از تزریق سلولهای بنیادی جنینی و دستکاری ژنتیکی با تکنیک کریسپر گرفته تا تئوریهای مربوط به «پارابیوز» یا همان تزریق پلاسمای خون جوان، و حتی بازنویسی کدهای ژنتیکی برای توقف روند پیری سلولی.
در مورد شخص پوتین، از مدتها پیش میدانیم که وی علاقهای وافر به زندگی طولانی دارد و وزارت بهداشت خود را موظف کرده است که افزایش امید به زندگی را «اولویت کلیدی» خود بداند. همچنین شرکت انرژی هستهای روساتم، یکی از مهمترین شرکتهای دولتی روسیه، سال گذشته اعلام کرد که در حال کار روی فناوری «چاپ» اعضای بدن انسان است.
بااینحال، برخلاف آنچه پوتین در صحبتهایش ادعا کرد، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد جایگزینی تکتک اعضای بدن افراد بتواند عمر آنها را افزایش دهد. علاوهبراین، هیچ جایگزینی برای مغز انسان که آنهم دستخوش پیری میشود، وجود ندارد.
اکسیر جاودانگی مدرن
با وجود آنکه تلاشهای زیستفناورانهی کنونی هنوز در آغاز راه بهسر میبرند و اغلب در حد آزمایشهای حیوانی هستند، آیندهای همزمان دلگرمکننده و ترسناک را نشان میدهند. دانشمندان درگیر در این پروژهها، به دنبال «بازنشانی» کامل ساعت بیولوژیک بدن هستند. آنها بدن انسان را نه سرنوشتی محتوم، بلکه سیستمی قابل هکشدن میبینند.
در دیدگاه جدید، پیری یک بیماری است، نه تقدیر اجتنابپذیر بشریت؛ یک باگ در کد ژنتیکی ما که میتوان آن را اصلاح کرد. میتوان آیندهای را تصور کرد که در آن بدن فرسوده را با قطعات نو تعویض کرد و صاحب آن را برای مدتی نامعلوم سرپا نگه داشت. اما هزینهی این «بهروزرسانی» چقدر است؟ و مهمتر از آن، قطعات جدید از کجا میآیند؟ این پرسش، مرز میان علم پیشرو و یک داستان ترسناک علمی-تخیلی را محو میکند و ما را وارد قلمرویی تاریکتر میکند.
جاودانگی هنوز چشماندازی دوردست است؛ اما پژوهشهای علمی جدی در زمینه افزایش عمر و جوانسازی درجریان است
احتمالاً نگرانکنندهترین بخش صحبتهای پوتین و شی، اشاره به پیشرفتهای چشمگیر در زمینهی «پیوند اعضا» و استفاده از منابع «بسیار جوان» برای بازسازی بافتهای فرسوده بود.
صحبت از پیوند عضو از زبان سیاستمداران برای افزایش عمر، پروندهای قطور از پرسشهای اخلاقی را باز میکند. وقتی قدرت و ثروت نامحدود با آرزوی جاودانگی گره میخورد، ارزش زندگی دیگران چقدر خواهد بود؟ این «منابع بسیار جوان» چه کسانی هستند؟ آیا در دنیایی که شکاف طبقاتی به شکاف بیولوژیک تبدیل میشود، بدنهای فقرا به بانک قطعات یدکی برای ثروتمندان بدل خواهد شد؟ وقتی یک انسان بتواند ۱۵۰ سال زندگی کند، در حالی که دیگری در ۵۰ سالگی میمیرد، مفهوم «حقوق بشر» چه معنایی خواهد داشت؟ این پرسشها دیگر دغدغههایی فلسفی نیستند؛ بلکه طرح کلی آیندهای محتمل و دیستوپیایی هستند که در آن یک طبقهی فرادست بیولوژیک شکل میگیرد که نه تنها بر منابع و سیاست، که بر خود زمان نیز مسلط است.
مکالمهی کوتاه و تصادفی رهبران شرقی شاید مهمترین خبر سیاسی سال نباشد، اما بیتردید یکی از عمیقترین آنها است. این فقط داستان دو رهبر سیاسی نیست؛ بلکه روایت دیرینه انسان در مواجهه با بزرگترین ترسش است: نیستی. با این تفاوت که این بار، شخصیتها ابزارهایی در اختیار دارند که گیلگمش حتی در خواب هم نمیدید.
گیلگمش پس از سفری طولانی و طاقتفرسا، دست خالی بازگشت؛ زیرا فهمید جاودانگی انسان نه در جسم فانی، بلکه در میراث و داستان او نهفته است. اما رهبران امروز پکن و مسکو، به این تسلی خاطر شاعرانه قانع نیستند. آنها احتمالاً به دنبال جاودانگی واقعی، فیزیکی و انحصاری هستند و این بار، شاید ابزارهای رسیدن به آن را در اختیار داشته باشند. پرسشی که باقی میماند این است: دنیای جاودانان، چه جایی برای فانیان خواهد داشت؟
۲۲۷۲۲۷
