در بحبوحه اشغال سفارت آمریکا در ایران در سال ۱۳۵۸، سازمان C.I.A. یکی از عملیاتهای جاسوسی خود را آغاز کرد: عملیات نجات شش دیپلمات آمریکایی که در تهران گروگان گرفته شده بودند. برای اولین بار در روز پنجشنبه، سازمان سیا هویت «اد جانسون» افسر دوم را در فصل پایانی پادکست جدید خود، به نام «فایلهای لنگلی» افشا کرده است.
نیویورکتایمز در گزارشی نوشته «اد جانسون» یک زبانشناس بوده که به همراه «مندز» استاد تغییر چهره و جعل، به تهران سفر کرده تا دیپلماتهای آمریکایی را تحت عنوان اعضای یک گروه فیلمبرداری کانادایی برای یک فیلم علمی تخیلی به نام «آرگو» از ایران خارج کند.
اگرچه نام جانسون تا امروز محرمانه باقی مانده بود، اما C.I.A. اذعان کرده که این افسر نقش مهمی در این عملیات داشته است. مندز که در سال ۲۰۱۹ درگذشت، در کتاب اول خود از همراهی افسر دوم نوشت، اما از نام مستعار «جولیو» استفاده کرد. در مقر اصلی لانگلی (مقر سیا) در ویرجینیا، تابلویی وجود دارد که صحنهای از عملیات را به تصویر میکشد. در این تابلو هم افسر دومی را نشان میدهد که روبروی مندز در تهران نشسته و در پاسپورتهای کانادایی مهرهایی را جعل میکند. اما هویت افسر دوم تا امروز مبهم بود و در تصویر هم پشت او به بیننده است.
سازمان سیا هم برای اولین بار ۲۶ سال پیش به طور علنی درباره نقش خود در نجات دیپلماتها صحبت کرد. در پنجاهمین سالگرد تاسیس آژانس، در سال ۱۹۹۷، سازمان سیا عملیات را از طبقهبندی خارج کرد، و به مندز اجازه داد داستان خود را تعریف کند، به این امید که اعتبار آژانس را به خاطر برخی عملیاتهای نا موفق در سراسر جهان با یک عملیات موفق بالا ببرد. اما تا همین اواخر، جانسون ترجیح میداد که هویتش مخفی بماند.
«والتر تروسین» مجری پادکست سازمان C.I.A میگوید: «او کسی بود که تمام زندگیاش را صرف انجام کارهای بی سر و صدا و در سایه، بدون هیچ گونه انتظاری از ستایش یا شناخت انجام داد. این خانوادهاش بودند که او را تشویق کردند که ماجرا را بازگو کند، زیرا احساس میکردند شنیدن آن ارزش دارد.»
در اوایل تابستان، تروسین شنید که جانسون و خانوادهاش در حال بازدید از سیآیای هستند. او ترتیبی داد که با آنها ملاقات کند. در این جلسه، تروسین و مجری دیگر پادکستاش دیدند که به رسمیت شناخته شدن فعالیت آقای جانسون توسط سیا، چقدر برای خانوادهاش اهمیت دارد و از این زمان به دنبال راهی برای بیان داستان در پادکست بودند.
جانسون ۸۰ ساله، به دلیل مشکلات سلامتی، نمیتوانست در مورد حرفهاش در پادکست یا با نیویورک تایمز صحبت کند. تروسین گفته اما دلسرد نشد و به بایگانی اسناد طبقهبندی شده آژانس رجوع کرد. بر اساس اسناد موجود، بلافاصله پس از عملیات خطرناک آرگو، C.I.A. مصاحبههای مخفیانه با شرکتکنندگان را ضبط کرده تا به اصطلاح درسهای آموخته شده را برای تاریخ ثبت کند. علاوه بر این، برای بسیاری از افسران با سابقه، C.I.A. تاریخ شفاهی طبقهبندی شده را نگه میدارد. مورخان چنین تاریخ شفاهی با جانسون هم گفتگوهایی بعد از عملیات انجام داده بودند. تروسین گفته «ما متوجه شدیم که یک مصاحبه قدیمی وجود داشته که حداقل بخشهایی از آن را میتوان عمومی کرد.»
به خاطر فیلم «آرگو»، نقش سیآیای در نجات دیپلماتهایی که توسط کاناداییها آزاد شدند، به یکی از شناختهشدهترین عملیاتهای آژانس تبدیل شده است. در زمان بحران اشغال سفارت، جانسون در اروپا مستقر بوده و روی جنگ سرد و نحوه ورود و خروج از کشورهایی متمرکز بوده که با آمریکا مشکل داشتند.
زمانی که انقلابیون ایران به سفارت آمریکا حمله کردند و ۵۲ دیپلمات را گروگان گرفتند، شش آمریکایی که در دفتر کنسولگری کار میکردند، فرار کردند. «برنت گیری» از مقامات سیا میگوید که در عملیاتهای خروج را آن زمان معمولا از یک افسر استفاده میشد، اما در عملیات آرگو، آژانس تصمیم گرفت که برای نجات شش دیپلمات، دو افسر اعزام کند.
اد جانسون جاسوس آمریکایی در عملیات آزادسازی گروگانهای آمریکایی در ایران
جانسون به زبانهای فرانسوی، آلمانی، اسپانیایی و عربی مسلط بود. اما به فارسی صحبت نمیکرد. آژانس جاسوسی فارسی زبان داشت اما نمیتوانست جاسوسهایی را که ممکن بود برای مقامات فعلی یا سابق ایران شناخته شده باشند را به خطر بیندازد. از طرفی اعتقاد بر این بود که اگر فردی مسلط به زبان محلی باشد، ممکن بود جهت ماموریت را تغییر دهد؛ آنها به افرادی نیاز داشتند که با مهارتهای مندز و جانسون هم خوانی داشته باشد.
بر اساس داستان پادکست، زبانهایی که جانسون به آنها مسلط بود در عملیات مورد استفاده قرار گرفت. پس از ورود آنها به ایران، آقای مندز و آقای جانسون به اشتباه به سفارت سوئد، روبروی سفارت ایالات متحده، که توسط انقلابیون ایران اشغال شده بود، رسیدند.
بیرون سفارت، جانسون متوجه شد که او و نگهبان ایرانی سفارت هر دو آلمانی بلدند و آن دو شروع به صحبت کردند. نگهبان یک تاکسی برای آنها گرفت و آدرس سفارت کانادا را روی کاغذ نوشت و دو تهیه کننده فیلم جعلی را به بیرون فرستاد. جانسون در گفتگو با تاریخ شفاهی میگوید: «باید از ایرانیها تشکر کنم که ما را به مکان درست رساندند.»
در فیلم «آرگو»، این بن افلک (در نقش مندز) بود که فرمهای ورود و خروج از کشور را در ایران تهیه میکند. اما در واقعیت، این کار را «جانسون» انجام داده بود. جانسون در تاریخ شفاهی خود گفته که بزرگترین چیز این بود که دیپلماتها را متقاعد کنیم که با داستان جعلی ما همراه شوند.
او در جلسه ضبط شده تاریخ شفاهی درباره دیپلماتها میگوید «اینها تازهکار هستند. آنها برای دروغ گفتن به مقامات آموزش ندیده بودند. آنها برای مخفی بودن و فرار کردن آموزش ندیدهاند.» با این حال جانسون میگوید که شش دیپلمات این کار را انجام دادند و عصبی بودن را کنار گذاشتند و در نقش اعضای تیم فیلمبرداری فرو رفتند.
اوج فیلم آرگو که مقامات دولتی ایرانی متوجه میشوند که «خدمه فیلمبرداری»، دیپلماتهای آمریکایی هستند و هواپیما را در باند تعقیب میکنند، ساختگی است و هیچ وقت اتفاق نیفتاده است. در واقعیت، زمانی که گروه سالن خروج را ترک میکرد، آخرین بررسی امنیتی آنها به خوبی و خوشی انجام شده است.
۲۷۲۱۷
