به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری برگزیده های ایران، نشست خبری تشریح دوره «توانمندسازی محله پیشرفت» به همت بنیاد هدایت و ویژه امامان محله و کنشگران مسجدی سراسر کشور، ظهر امروز چهارشنبه ۲۱ شهریورماه در سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شد.
حجت الاسلام رضا عزت زمانی، معاون امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی، در این نشست طی سخنانی با بیان اینکه از بهمن ماه سال ۱۴۰۲ دوره «توانمندسازی محله پیشرفت» به همت بنیاد هدایت، ویژه امامان محله و کنشگران مسجدی سراسر کشور آغاز شده، اظهار داشت: این عملیات دارای چند مرحله بود؛ سلسله نشست‌های آموزشی آرمان، سلسله نشست‌های شهید اصلانی و سلسله نشست‌های شهید شهرکی، که در هر مرحله با اهداف و برنامه‌های مشخصی برگزار شد.
او تصریح کرد: برگزیدگان این عملیات، به همراه برگزیدگان عملیات قرآنی و مهرواره بانور در تاریخ ۲۳ شهریور ماه در نشست ملی «شهید دارایی» که در مشهد مقدس برگزار می‌شود، حاضر خواهند شد.
عزت زمانی با بیان اینکه در راستای توانمندسازی و حل مسائل اجتماعی، به ویژه آسیب‌های اجتماعی، می‌توان از ظرفیت‌های نهاد دین بهره‌برداری کرد، گفت: مهم‌ترین آفت جدی در مسیر پیشرفت کشور، غفلت از ارزش‌های اصیل اسلامی است. همان‌طور که مقام معظم رهبری تأکید می‌کنند، چنین وضعیتی زیبنده جمهوری اسلامی ایران نیست. این پروژه و رویداد بزرگ، با تلاش دوستان عزیز، در همین راستا شکل گرفته است که جزئیات آن نیز توسط این بزرگواران ارائه خواهد شد.
معاون امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی با اعتقاد به اینکه اسلام دارای حکمرانی اختصاصی است، گفت: پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت علیهم السلام برای حل مسائل و پیشرفت جامعه، الگویی جامع و کامل از منابع اصیل اسلامی ارائه کرده‌اند. استفاده از تجربیات بشری، عقلای عالم و دستاوردهای آنها، امری ضروری است.
او ادامه داد: در فقه اسلامی، مفهومی به نام سیره عقلا داریم که به کارگیری تجربیات موفق جهانی را تأیید می‌کند. اما این به معنای نادیده گرفتن سرمایه‌های دینی نیست. ما باید خودمان از منابع دینی برای حل مسائل و چالش‌ها حرف تازه‌ای ارائه کنیم، نه اینکه منتظر باشیم نهادهای بین‌المللی مثل بانک جهانی یا سازمان‌های دیگر برای ما راه‌حل ارائه دهند.
عزت زمانی با اشاره به اینکه خدای متعال، انبیا را برای هدایت بشریت فرستاده و آنها نیز راه‌حل‌های الهی را برای مشکلات ارائه کرده‌اند،خاطرنشان کرد: پیامبر اسلام (ص) نیز هنگامی که در برابر ظلم، جهل و تاریکی ایستادگی کرد، بر اساس قرآن و آموزه‌های الهی، راه درست را به بشریت نشان داد. تمدن‌های جاهلی که ارزش‌های واقعی انسان را نادیده می‌گیرند و به تک‌بعدی‌کردن بشریت تمایل دارند، نمی‌توانند راه‌حل مناسبی برای جامعه انسانی ارائه دهند.
او با اشاره به اینکه انقلاب اسلامی ایران نیز بر همین اساس شکل گرفت، گفت: امام خمینی (ره) تأکید داشتند که اسلام برای حل مسائل ما حرف دارد، و نباید به تمدن غرب که بشر را از ارزش‌ها و سرمایه‌های خود دور کرده و تنها به منافع مادی قشر خاصی توجه دارد، تکیه کنیم. اسلام انسان را به صورت چندبعدی می‌بیند و برای هر بعد از زندگی انسان، راه‌حل دارد. انقلاب اسلامی نیز با همین مبنا آغاز شد و امام خمینی (ره) پرچم مبارزه با جاهلیت مدرن را برافراشت.
معاون امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی با اشاره به اینکه همان‌گونه که جاهلیت زمان پیامبر (ص) به مبارزه با ارزش‌های الهی برخاسته بود، جاهلیت مدرن نیز با تمدن غربی شکل گرفته است، تصریح کرد: اکنون شاهد نتایج آن در تخریب خانواده، تضعیف هویت زن، بی‌هویتی انسان، آسیب‌های سنگین به محیط زیست و بحران‌های روحی و روانی در جوامع بشری هستیم. این‌ها دستاوردهای مسیری است که بشر امروز به نام پیشرفت انتخاب کرده است.
او خاطرنشان کرد: ما برای حل مسائل بر اساس دستورات اسلام نیازمند اعتماد به این راهکارها هستیم و باید با ایمان و تلاش، آنها را عملی کنیم. در این نظام حکمرانی، مسجد یک جایگاه ویژه و هویتی متعالی دارد. وقتی پیامبر اکرم (ص) حکومت خود را بنیان نهاد، اولین اقدامی که انجام داد، ساخت مسجد بود. پیامبر می‌توانست دارالعماره بسازد یا مرکزی برای حکومت ایجاد کند، حتی می‌توانست ابتدا خانه‌ای برای خود بنا کند، اما دستور داد که مسجد ساخته شود. این مسجد تبدیل به مرکز حکومت شد و تمام تصمیمات نظامی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، حتی سخت‌ترین مسائل در کنار عبادت در مسجد مطرح و حل می‌شد.
او تصریح کرد: اما با گذر زمان، مسجد از این جایگاه اصلی خود فاصله گرفت و حداکثر به مکانی برای عبادت تبدیل شد. ما معتقدیم که مسجد، همان‌طور که پیامبر پایه حکمرانی خود را در آن بنا نهاد، امروز نیز می‌تواند به مرکزی برای نظام حکمرانی تبدیل شود. این به این معنا نیست که همه کارها باید در مسجد انجام شود، مثل قضاوت یا برپایی مدرسه، اما مسجد می‌تواند مرکزی برای حکمرانی نرم و انسان‌محور باشد که قادر است مسائل محیط پیرامون خود را حل کند.
عزت زمانی با تأکید بر اینکه مسجد باید با نهادهای حکومتی و اجتماعی ارتباط برقرار کند، اظهار داشت: همان‌طور که در تمدن اسلامی، مسجد مرکز همه فعالیت‌ها بود و محیط زندگی در اطراف آن شکل می‌گرفت. به عنوان یک مثال ساده، در کشور ما ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ پاسگاه داریم که وظیفه امنیت کشور را بر عهده دارند. با این تعداد محدود، امنیت در کشور برقرار می‌شود. حال سؤال این است: چرا ۵۰ هزار تا ۸۰ هزار مسجد نمی‌توانند مسائل جامعه را حل کنند؟ یکی از شبهات این است که مساجد کم‌فعالیت یا ناکارآمدند. اما اگر به ظرفیت مساجد توجه کنیم، همان‌طور که پاسگاه‌ها مسئله امنیت را حل می‌کنند، مساجد نیز می‌توانند مسائل مهم اجتماعی و دینی را حل کنند.
او ادامه داد: ما به عنوان یک مرکز حکمرانی اسلامی می‌دانیم که مسجد، نقش محوری و کلیدی در ایجاد شبکه امامت و ولایت ایفا می‌کند. در اسلام، امام به عنوان مرکز پیوند اجتماعی بین مردم شناخته می‌شود. او کسی است که در میان مردم قرار می‌گیرد، آنها را دور خود جمع می‌کند و استعدادهایشان را شکوفا می‌سازد. اساساً امام به معنای فردی است که رهبری جامعه را به دست دارد و نقش ولایت یعنی همین: هدایت و مدیریت مردم در مسیر پیشرفت.
معاون امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی با بیان اینکه اگر امام در مرکز مسجد نقش خود را بشناسد و نسبت به مردم و نیازهای آنان آگاهی داشته باشد، توانایی ایجاد تحولات بزرگ را خواهد داشت، خاطرنشان کرد: این موضوع بسیار مهم است. در سازمان تبلیغات اسلامی و بنیاد هدایت، ما به این باور رسیده‌ایم که کلیدی‌ترین نقطه‌ای که می‌تواند ارتباط مستقیم و چهره به چهره با مردم برقرار کند، مسجد است. این ارتباط مستقیم می‌تواند بسیاری از مشکلات مردم را حل کند و آنها را به رشد و پیشرفت برساند.
او تصریح کرد: بر اساس قواعد دینی ما، امام نباید به تنهایی عمل کند، بلکه باید با مردم حرکت کند و با همکاری آنها به حل مشکلات بپردازد. قرآن نیز به ما آموخته است که پیامبران مبعوث شدند تا مردم را به قیام و عدالت فراخوانند: «لِیَقومَ النّاسُ بِالقِسط». وظیفه امام این است که دست مردم را در دست یکدیگر بگذارد و آنها را به حرکت و قیام برای پیشرفت و حل مسائل راهنمایی کند.
عزت زمانی با اشاره به اینکه ما معتقدیم که این مدل حکمرانی اسلامی که مبتنی بر مسجد است، گفت: در کنار دیگر ظرفیت‌های حکومتی می‌تواند مشکلات جامعه را به صورت عملی حل کند. نمی‌توانیم از بالا تنها دستورالعمل‌هایی صادر کنیم و انتظار داشته باشیم که مسائلی مانند اعتیاد یا طلاق به خودی‌خود حل شوند. راه‌حل این است که این مدل حکمرانی باید در هر کوچه، هر خانه، و هر فرد جایی برای خود پیدا کند و مشکلات را از نزدیک حل کند.
عزت زمانی تصریح کرد: در این مدل حکمرانی، مسجد به عنوان مرکز، ابتدا مسائل را شناسایی و حل می‌کند، سپس به سمت پیشرفت و حرکت روبه‌جلو گام برمی‌دارد. وقتی با مشکلات اجتماعی مهمی مانند آسیب‌های اجتماعی روبه‌رو می‌شویم، نمی‌توان تنها با اجرای دستورالعمل‌های چندین ساله، انتظار حل آنها را داشت. به ویژه در انقلاب اسلامی، زیبنده نیست که چنین آسیب‌هایی هنوز در جامعه وجود داشته باشند.
او ادامه داد: وقتی تصمیم به حل مسئله‌ای می‌گیریم و به دنبال راه‌حل‌هایی می‌گردیم که در طول این سال‌ها توسط نهادهای مختلف اجرا شده‌اند، باید توجه کنیم که اگر امام در نقطه رهبری قرار گیرد و مردم نیز اراده کنند که دست در دست امام بگذارند، آن‌گاه مشکلات حل می‌شوند. شرط اساسی این است که امام، امام حقیقی باشد و مردم نیز پای کار بایستند. اگر امام اصول و چارچوب‌های امامت را نداند یا مردم به وظیفه خود عمل نکنند، حتی اگر امام علی (علیه‌السلام) هم باشد، خانه‌نشین می‌شود.
معاون امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی خاطرنشان کرد: امام باید جایگاه خود را بشناسد و مردم هم باید معتقد و در میدان حاضر باشند. ما برای این مدل حکمرانی برنامه داریم. معتقدیم اگر سازوکارهایی برای توانمندسازی امام فراهم شود و او آموزش ببیند که تیم تشکیل دهد، کار کند، مسائل را حل کند و محله‌اش را به پیشرفت برساند، امام می‌تواند این گره‌ها را باز کند.
او با بیان اینکه در بنیاد هدایت و سازمان تبلیغات اسلامی این کار را حدود چهار سال به صورت غیررسمی و سه سال به صورت رسمی آغاز کردیم، اظهار داشت: مدل‌های این طرح را نیز در قالب نمایشگاهی در تهران، نمایشگاه قرآن، و نمایشگاه کتاب به نمایش گذاشته‌ایم. اکنون نیز نمایشگاهی دائمی در قم، مسجد جمکران داریم و آماده‌ایم اصحاب رسانه را دعوت کنیم تا از نزدیک این مدل‌ها را ببینند و ارزیابی کنند. همچنین مدل‌ها را در میدان اجرایی کرده‌ایم؛ شبکه امامت را ایجاد و مدل توانمندسازی امام و نیازهای او را استخراج کرده‌ایم. دوره‌های آموزشی و گفتمان‌سازی نیز برای این هدف برگزار کرده‌ایم.
او با بیان اینکه معتقدیم که امام باید فراتر از پیش‌نماز نمازخانه باشد، گفت: امام مسجد، باید امام محله باشد، یعنی دایره اثرگذاری‌اش فقط محدود به چهار دیواری مسجد نباشد، بلکه محیط پیرامون خود را نیز تحت تأثیر قرار دهد. حاج قاسم سلیمانی (رحمه‌الله‌علیه) نیز در سخنرانی خود به همین نکته اشاره کرد: ۲۵۰ متر اطراف مسجد محل حکمرانی تو نیست، بلکه ۲۵ کیلومتر اطراف مسجد حوزه نفوذ تو است. اسلام به ما دستور داده است که هر خانه‌ای ۴۰ همسایه دارد و مسجد نیز باید با ۴۰ خانه از اطراف خود ارتباط برقرار کند.
او ادامه داد: امام و تیم او باید خانه به خانه، محله به محله، ارتباط برقرار کنند و مسائل را حل کنند. یاران امام نباید تنها کسانی باشند که به مسجد می‌آیند، بلکه همه نخبگان محله، مؤثرین، خیرین، و حتی کسانی که در مسجد حضور ندارند، باید در تیم امام قرار بگیرند. این تیم باید از همه افرادی که قابلیت حل مسئله دارند، مثل پزشکان، مهندسان، تجار، و دانشجویان نخبه تشکیل شود. وقتی این دایره گسترش پیدا کند و امام بتواند با این افراد تیم بسازد و عملیات‌های واقعی انجام دهد، مسجد رونق پیدا می‌کند و به مرکز حل مسائل تبدیل می‌شود.
عزت زمانی یادآوری کرد: ما این مدل را اجرا کرده‌ایم و نتایج مثبتی هم به دست آورده‌ایم. نمونه‌هایی از این کارها نیز در نقاط مختلف کشور مشاهده شده‌اند. به عنوان‌مثال، در یکی از محلات امنیتی کشور، رئیس وقت نیروی انتظامی به امام خمینی (ره) نامه‌ای نوشت و از تلاش‌های یک طلبه در حل مشکلات امنیتی آن منطقه تشکر کرد.
معاون امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی تصریح کرد: امروز در هزار نقطه از کشور، طلاب ما در مناطق پرآسیب فعال هستند و هر کدام با توجه به توانایی‌های متفاوت و شرایط خاص منطقه‌ای، نقش‌آفرینی می‌کنند. در برخی مناطق، مسئله‌ای مثل اعتیاد اهمیت بیشتری دارد و در برخی دیگر، مسئله‌ای مثل طلاق. اما نکته مهم این است که این طلاب با تلاش فراوان در حال فعالیت هستند و دوستان ما در بنیاد هدایت مستندات و گزارش‌های تصویری این موفقیت‌ها را دارند. آنها نشان داده‌اند که اگر امام محله به درستی عمل کند و مردم نیز در کنار او برای حل مسائل قیام کنند، چه نتایج مبارکی به دست می‌آید.
او ادامه داد: اما در زمینه حل آسیب‌های اجتماعی، بارها به دوستانمان در شورای اجتماعی و بین مسئولان امر به صورت برادرانه عرض کرده‌ایم که روش‌های قدیمی و امتحان‌داده که در کشورهای دیگر اجرا شده‌اند، با فرهنگ و نظامات اجتماعی ایران سازگار نیستند. این روش‌ها، مثل بسیاری از اقدامات وارداتی، بدون توجه به واقعیت‌های اجتماعی کشور ما وارد شده و در نهایت نتیجه‌ای جز وقت‌کشی و هدر رفتن سرمایه نداشته‌اند. نمونه‌ای از این موارد طرح تسهیلگری در دولت‌های گذشته بود که پس از چندین سال اجرا، هیچ نتیجه مثبتی به همراه نداشت. البته این موضوع تا حدی به افراد بستگی دارد، اما به طور کلی این روش‌ها و فناوری‌ها کارساز نبوده‌اند.
عزت زمانی با اشاره به اینکه نمی‌توان به مسائل اجتماعی به صورت تک‌بعدی نگاه کرد، تصریح کرد: نمی‌توان تنها بر یک مسئله مثل طلاق، اعتیاد، یا حاشیه‌نشینی تمرکز کرد، در حالی که حدود ۱۶ تا ۱۷ مشکل اجتماعی مهم دیگر نیز وجود دارد. کارگروه‌هایی که در وزارت کشور مشغول هستند، هر کدام به یکی از این مسائل می‌پردازند و ما هم افتخار می‌کنیم که در این جمع‌ها حضور داریم و سهمی در تلاش‌ها برای حل مشکلات اجتماعی داریم.
او خاطرنشان کرد: در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی، هدف ما غر زدن یا تخریب تلاش‌های دیگران نیست. بلکه پیشنهاد واضح و عملی داریم: حل مسائل اجتماعی باید بر مبنای روابط انسانی باشد، نه صرفاً بر اساس ساختارهای دستگاهی و حکومتی. این مسائل تنها وقتی حل می‌شوند که مردم به صورت مستقیم درگیر شوند.
او با تأکید بر لزوم تشکیل اتاق فکر توسط مسئولین اظهار داشت: این اتاق فکر باید بر ارتباطات انسانی تمرکز کند. هزاران میلیارد تومان می‌توان هزینه کرد برای جاده‌سازی، ساخت مسکن و دیگر خدمات، اما تا زمانی که فکر و دل مردم و ارتباطات انسانی‌شان درست نشود، مسئله‌ای مثل حاشیه‌نشینی حل نخواهد شد.
عزت زمانی تصریح کرد: ما مدلی را پیشنهاد داده‌ایم که در دولت سابق و با همکاری آقای وحیدی، وزیر کشور سابق، و آقای دکتر عباسی که هم‌اکنون مسئولیت اجتماعی را برعهده دارند، پیش رفت. این مدل، مبتنی بر حکمرانی محلی و محوریت مسجد و امام محله و همکاری مردم است. برای این پروژه، بسته‌ای عملیاتی طراحی کردیم که امام و یارانش در عرصه‌های مختلف از جمله بانوان، رشد معارف، رسانه، نوجوانان، مسائل عمرانی و اقتصادی را توانمند می‌سازد.
معاون امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی خاطرنشان کرد: این مدل بر اساس توانمندسازی امام مسجد و تیم او از طریق آموزش‌های مختلف شکل گرفت تا امام بتواند به صورت مؤثر در مسائل اجتماعی نقش‌آفرینی کند و همراه با مردم برای حل مشکلات تلاش کند. در طی این مراحل، تیم‌های ما ابتدا به قم آمدند و در نمایشگاهی که برگزار شد، با مدل و ایده‌های ما آشنا شدند. همان‌طور که می‌دانید، قاعده ما اقناع است و نه ابلاغ؛ مخصوصاً برای عموم مردم نمی‌توان با دستور به نتایج دلخواه رسید. مردم باید به این باور و نتیجه برسند که این راهکارها به نفع آنهاست.
او ادامه داد: پس از آن، این افراد آموزش‌های لازم را دریافت کردند و راهبران شبکه‌های ما، که هم تخصص دارند و هم تجربه میدانی، به کنار امام و تیم‌های محلی رفته و با مشورت و بررسی به طراحی نقشه‌های عملیاتی پرداختند. این فرایند با عنوان “طرح محله پیشرفت” اجرا شد که در آن، امام و تیمش به همراه مردم در هر محله به طراحی نقشه پیشرفت برای محله خود پرداختند. هدف این است که طی ۱۰ سال آینده، چه مشکلاتی باید حل شوند و چه طرح‌هایی برای عبور از موانع و رسیدن به پیشرفت نیاز است.
عزت زمانی با بیان اینکه حدود هزار مسجد شناسایی شدند و ۷۰۰ مسجد انتخاب شدند، گفت: ابتدا این افراد به قم آمدند و در دو مرحله بعدی، راهیاران ما به استان‌ها رفتند و مسجد به مسجد با آنها گفتگو کردند. در نهایت، این تیم‌ها وارد عمل شدند و با انجام عملیات‌هایی به حل چند مسئله مشخص پرداختند. برگزیدگان این مرحله برای تکمیل آموزش‌ها به مشهد مقدس دعوت شدند و دوره‌های تکمیلی توانمندسازی برای آنها برگزار خواهد شد.
او ادامه داد: از هفته آینده با حضور برگزیدگان این مساجد در مشهد مقدس اختتامیه بخش اول این پروژه را برگزار خواهیم کرد. از تمامی اصحاب رسانه دعوت می‌کنیم که با نگاه نقادانه به این مدل بیایند و آن را به طور جدی بررسی کنند. همچنین، ما آماده‌ایم که این پروژه را در قم نیز به نمایش بگذاریم و به کمک رسانه‌ها آن را به نقد و بررسی بگذاریم.
معاون امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: ما مدعی نیستیم که ۱۰۰% درست عمل کرده‌ایم، اما معتقدیم که راه درست را فهمیده‌ایم و مسیرمان را به تدریج تکمیل می‌کنیم تا این مدل به یک نمونه جامع و کامل برای حل مسائل اجتماعی کشور تبدیل شود، با تکیه بر ظرفیت‌های نهاد دین.
/