پهلوان و فیل عنوان کتابی است از سید مهدی شجاعی با تصویرگری فرهاد جمشیدی که از سوی نشر نیستان برای کودکان و نوجوانان منتشر شده است. نامگذاری هفتم اردیبهشت به عنوان روز جهانی فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای مناسبتی است برای آشنایی کودکان با فرهنگ پهلوانی در ایران
انسان شاید نخستین درس راه و رسم کشتی گرفتن و زورآزمایی کردن را از حیوانات آموخته باشد. وقتی انسان نخستین دریافت که به کمک قدرت بدنی و زور بازوی خود میتواند بهتر بر حریفان و حیوانات مهاجم چیره شود بیشتر به اهمیت کشتی پی برد…
ورزش کشتی یکی از باسابقهترین رشتههای ورزشی است که در نزد ملل گیتی از دوران باستان به شکلهای مختلف برگزار میشده و تقریباً در هیچ ایل و قبیله و روستا و شهری نیست که این ورزش برای مردم آشنا نباشد. با اطمینان میتوان گفت که زورآزمایی و کشتی گرفتن از دورانهای نخستین ظهور انسان بر روی کره زمین مورد توجه بوده و در اوقات فراغت یا در جنگها و نزاعها به شکلی طبیعی و غریزی اجرا میشده است .
انسان شاید نخستین درس راه و رسم کشتی گرفتن و زورآزمایی کردن را از حیوانات آموخته باشد. وقتی انسان نخستین دریافت که به کمک قدرت بدنی و زور بازوی خود میتواند بهتر بر حریفان و حیوانات مهاجم چیره شود بیشتر به اهمیت کشتی پی برد. بنابراین بخشی از اوغات فراغت انسانهای اولیه با کشتی گرفتن سپری میشد تا مهارت و آمادگی لازم را در این فن پیدا کنند و در وقت نیاز بکار ببرند .
در ایران قدیم کشتی گرفتن و زورآزمایی کردن اهمیت بسیار داشته است و این ورزش در زندگی و سنتهای ما ایرانیان به قدری ریشه دوانده که تبدیل به یک ورزش ملی شده است .
درباره کلمه کشتی باید گفت که زرتشتیان و پارسیان باستان هنگام غروب آفتاب بندی به کمر خود میبستند و در برابر کانون آتش به دعا خواندن میپرداختند. آن کمربند کستی نامیده میشد و کشتی گرفتن هم از این کلمه آمده به معنی کمر یکدیگر را گرفتن. البته واژه کستی هم در طی زمان تبدیل به کشتی شده است و امروزه برای نامیدن این ورزش که زورگری و زورآزمایی است به کار میرود .
تاریخ پهلوانی ایران سرشار از نامهای آشنایی است که قدرت بدنی و نیروی خود را در راه مبارزه با بیعدالتی و دفاع از مظلومان بکار بردهاند. از پهلوانان قدیم پوریای ولی، عبدالرزاق، مفرد قلندر، فیله همدانی، شمس محمد، محمد مالانی و یوسف ساوی شهرت و محبوبیت بیشتر دارند و از پهلوانان دوره معاصر میتوان به نامهای مشهوری همچون ابراهیم یزدی، اکبر خراسانی، حاج محمدصادق بلور فروش و حاج سیدحسن رزاز اشاره کرد .
پهلوان و فیل بازآفرینی از داستانهای شگفتانگیز پهلوانان ایران است. بازآفرینی یکی از شیوههای آفرینش آثار ادبی و هنری است. در این روش نویسنده از اثر کهن یا معاصر الهام میگیرد، موضوع اثر را تغییر میدهند و اثری نو مستقل پدید میآورند.
سیدمهدی شجاعی با استفاده از این تکنیک کتاب پهلوان و فیل را با تصویرگری فرهاد جمشیدی، با تصاویری به سبک قهوهخانهای یا پردهخوانی با نشانههای ایرانی (چهرهی خورشیدخانم، گلهای چندپر) که بر زمینهای کاهگلی نقش بسته است، بازآفرینی کرده است.
جهان پهلوان محمد مالانی پهلوان دربار حسین میرزا، حاکم هرات که بین مردم محبوبیتی خاص دارد. هنگام بازگشت از هندوستان برای حاکم فیلی بسیار بزرگ و زورمند هدیه میآورد، حاکم قدرت فیل را بیش از انسان میداند ولی پهلوان مالانی مخالف اوست و از اینجا کشمکش ماجرای داستان شروع میشود.
حاکم از پهلوان مالانی میخواهد که عقیدهی خود را در کشتی با فیل به اثبات برساند. پهلوان مالانی ابتدا با شگردی عاقلانه فیل را به زمین میزند و سپس کینه را از دل فیل که انتظار چنین درگیری را ندارد شسته، و با او دوست میشود اینگونه دو وجه عقل و عاطفهی انسانی را ثابت میکند. در بخشی از کتاب میخوانیم:
خصوصیت مهم پهلوان محمد، جوانمردی و مردمداریاش بود. او نمینشست تا نیازمندها و گرفتارها به سراغش بیایند، بلکه خود در میان مردمان میگشت و به جستوجوی مردم گرفتار میپرداخت تا غم و غصههایشان را برطرف کند…
۲۲۰۵۷
