علی سلیمی: چند هفته‌ای هست که جامعه ما به شدت در معرض اخبار تلخ و آزاردهنده قرار گرفته است. هر چند این وضعیت حداقل از یک سال پیش وجود داشته اما با بالا گرفتن جنگ در منطقه، کشته شدن داریوش مهرجویی و همسرش و چندین قتل به اصطلاح ناموسی دوباره موج جدیدی از اخبار بد به جامعه تزریق شده است. تاثیر اخبار بد بر سلامت روان جامعه موضوعی آشکار است و هر چقدر هم که بخواهیم به این اخبار توجه نکنیم و سعی کنیم با انکار آنها بر زندگی فردی خود تمرکز کنیم؛ در نهایت درخواهیم یافت که در دنیای امروز هیچکس از اخبار بد و ناامیدکننده در زندگی مصون نیست. به همین خاطر چگونگی پردازش و برخورد با این اطلاعات است که اهمیت دارد. متخصصان بهداشت روان راهکارهای متفاوت و متنوعی را برای کنار آمدن با اخبار بد پیشنهاد می‌کنند. راهکارهایی مانند پذیرش هیجانات منفی ناشی از این اخبار، تنظیم مجدد افکار، آموزش غلبه بر ناملایمتی‌ها، توجه به سلامتی جسمانی، دریافت حمایت از نزدیکان و تمرین خودکنترلی.
هانیه زائر رضایی، روانشناس، در گفتگو با برگزیده دراین‌باره می‌گوید: «اتفاقات تلخی که در چند وقت اخیر رخ داده است از جنگ جدید خاورمیانه تا قتل داریوش مهرجویی و همسرش حس ناامنی در جامعه ایجاد می‌کند که باعث خواهد شد ما به صورت نیابتی خود را معرض آن اتفاقات ببینیم و افراد جامعه احتمالا با این نگرانی دست و پنجه نرم کنند که این اتفاق ممکن است برای آنها هم رخ دهد. این موضوع به خصوص ممکن است در افراد مسن و آنهایی که حمایت چندانی ندارند باعث ترس و اضطراب شود و می‌تواند منجر به نشانه‌هایی مانند کاهش خلق، اختلال در خواب، کاهش یا افزایش ناگهانی اشتها و کاهش تمرکز و توجه شود.»
تاثیر این اخبار بر کودکان می‌تواند جبران ناپذیر باشد
در حجم این اخبار خشن و بد، گروه سنی کودکان هم به طبع در معرض آن قرار می‌گیرند، در همین باره رضایی ادامه می‌دهد: «گروه آسیب‌پذیرتر دیگر نسبت به این اخبار خشن کودکان و نوجوانان هستند. تعداد زیادی از بزرگسالان به قدری تکامل و رشد یافته هستند که بتوانند با این اخبار کنار آیند به نحوی که کارکردهای اساسی آنها مختل نشود. اما در مورد کودکان نیاز است که تا حد امکان از این موضوع دور نگه داشته شوند. امروزه اکثر کودکان و نوجوانان به فضای مجازی دسترسی دارند و ناخواسته در معرض بسیاری از این اخبار قرار خواهند گرفت. رشد شناختی و قدرت تجزیه و تحلیل در کودکان آنقدر رشد نیافته است و ممکن است نگرانی‌های شدید از اینکه «نکند این اتفاقات برای من یا پدر و مادرم رخ دهد» پیدا کنند. این موضوع می‌تواند باعث ایجاد اختلالات اضطرابی در کودکان شود. همچنین می‌تواند باعث شکل‌گیری باور بنیادینی که این جهان غیرقابل اعتماد است شود که این باور ریشه بسیاری از اختلالات روانی در بزرگسالی است.»
اخبار بد بدن ما را فرسوده می‌کند
تاثیر این اخبار بد نه فقط روان که حتی جسم ما را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. این روانشناس با تایید این موضوع معتقد است: «امروزه وضعیت به گونه‌ای است که اخبار بد و خشن خیلی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند که اینکه جامعه در معرض اخبار بد قرار داشته باشد باعث می‌شود که ما از منظر فیزیولوژیکی همواره در وضعیت جنگ و گریز (وضعیتی که بدن برای محافظت از خود در مواقع استرس‌زا دارد) قرار می‌گیریم که در درازمدت باعث فرسودگی جسمانی و روانی ما خواهد شد. این اخبار بد باعث می‌شوند حتی زمانی که ما واقعا در معرض خطر نیستیم، احساس خطر نیابتی ما را در وضعیت جنگ و گریز یا همان آماده‌باش نگه دارد.»
او ادامه می‌دهد: «بسیاری افراد هستند که در این چندوقت دچار مشکلات تمرکز شده‌اند مثلا می‌گویند من نمی‌توانم درس بخوانم، نمی‌توانم روی کارم تمرکز کنم؛ علت چنین مشکلاتی این است که انرژی روانی ما در جاهای دیگری در حال صرف شدن است و ما را به این فکر می‌اندازد که چرا انرژی و توانی برای انجام کارهای خود نداریم.»
راهکارهایی که می‌توانند کمک‌کننده باشند
یکی از توصیه‌ها همیشگی این است که خودمان را در معرض این اخبار بد قرار ندهیم، اما آیا این مساله امکان‌پذیر است؟ رضایی در پاسخ می‌گوید: «واقعیت این است که در دنیای امروز حتی اگر ما به دنبال اخبار نرویم اخبار به دنبال ما می‌آیند مثلا کسی که برای کسب و کار شخصی خودش صفحه خود را در فضای مجازی چک می‌کند، خواسته یا ناخواسته با سیلی از این اخبار تلخ و خشن مواجه می‌شود. شاید عمل کردن به این نکته کار آسانی نباشد اما راه‌حل اساسی در ایجاد اعتدال درباره پیگیری این چنین اخباری است. استفاده از چند راهکار ساده در این باره می‌تواند مفید و ثمربخش باشد.»
چه کنیم وقتی حال خوبی نداریم؟/ توصیه‌های کاربردی متخصصان سلامت
اما راهکار چیست و چه باید کرد؟ این روانشناس ادامه می‌دهد: «مثلا اینکه می‌توانیم زمان مشخصی از برنامه روزانه خود را به پیگیری اخبار اختصاص دهیم. این کار باعث می‌شود که ما حداقل از این نظر آسودگی داشته باشیم که امروز در ساعت نسبتا مشخصی قرار است به این دغدغه ذهنی خود رسیدگی کنیم و باعث می‌شود تمرکزمان در کارهای روزمره بیشتر شود. راهبرد دیگری که بسیار مهم و مفید می‌تواند باشد این است که به هیچ عنوان قبل از خواب یا در رختخواب به پیگیری این اخبار نپردازیم زیرا باعث می‌شود سلامت و بهداشت خواب ما مختل شود. مثلا ممکن است خواب بد ببینیم، دائما از خواب بپریم و در کل خواب بی‌کیفیتی را تجربه کنیم.»
او می‌گوید: «راهبرد دیگر این است که سعی کنیم هنگام غذا خوردن از پیگیری و در معرض این اخبار بودن دور باشیم. اتفاقی که در خانواده‌های ایرانی رایج است به این گونه همزمان با غذا خوردن در حال گوش دادن با اخبار شبکه‌های خبری هستیم. این موضوع باعث می‌شود هنگام غذا خوردن، هورمون‌های استرس در بدن ما ترشح شود که بر روی سلامت جسم و روان ما تاثیر منفی و مخربی دارد.»
این روانشناس ادامه می‌دهد: «به طور کلی باید در نظر داشت بسیاری از افراد جامعه کمابیش و پس از مدتی می‌توانند با این اخبار ناامیدکننده کنار آیند اما در کودکان و نوجوانان که هنوز به رشد کامل شخصیتی و هویتی نرسیده‌اند این گونه اخبار می‌تواند تاثیری بسیار شدید و بلندمدت داشته باشد که در بزرگسالی دامن آنها را خواهد گرفت. به همین علت نیاز است که در چنین مواقع توجه و حمایت ویژه‌ای برای کودکان و نوجوانان در نظر گرفت.»