الهه جعفرزاده: طبق اعلام رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره، تعرفه‌های مصوب هیئت دولت برای مشاوره به ازای هر ۴۵ دقیقه، ۲۳۰ الی ۲۷۰ هزار تومان است. در همین راستا، ضمن تماس با کلینیک‌های روانشناسی متعدد در مناطق مختلف تهران، تعرفه خدمات این مراکز را جویا شده و با نرخ قیمتی ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزار تومان مواجه شدیم. مبالغ مذکور شاید به تعرفه مصوب سازمان نظام روانشناسی نزدیک باشند، اما می‌بینیم که عین همان تعرفه نیستند. در این میان مراکزی هم اعلام کردند که تعیین و اعلام قیمت جلسات مشاوره به صورت تلفنی ممکن نیست و این موضوع طی جلسه تریاژ، با بیان مشکل و ارائه رویکرد روانشناسی، از سوی درمانگر مطرح می‌شود.
در همین خصوص دکتر مهدی اسماعیل‌تبار، نویسنده و روانشناس، در گفت‌وگو با برگزیده می‌گوید: «هزینه‌های مربوط به حوزه سلامت روان در کشورهای توسعه‌یافته بالاست، اما این خدمات معمولاً مشمول بیمه می‌شود. به طور مثال سازمان نظام روانشناسی امریکا (APA) در این زمینه دارای بودجه اختصاصی است و مراجعان در ازای دریافت خدمات سلامت روان، مبلغی کمتر از تعرفه حقیقی (حدود یک پنجم) را پرداخت می‌کنند. درصورتی که در ایران ما با چنین تسهیلاتی در حوزه سلامت روان مواجه نیستیم و سازمان نظام روانشناسی بودجه آنچنانی ندارد و این شرایط تمام هزینه‌های درمان را به مراجع تحمیل می‌کند.»
پنج میلیون تومان تعرفه برای یک جلسه مشاوره!
هزینه بالای خدمات سلامت روان برای برخی از اقشار و نیاز به مشاوره در جلسات متعدد یکی از معضلاتی است که ما در حوزه روانشناسی با آن روبه‌رو هستیم. اسماعیل‌تبار در خصوص هزینه‌های روان‌درمانی اشاره می‌کند: «هزینه‌های مطرح‌شده، صرفاً مربوط به همان یک جلسه مشاوره نیست؛ درمانگرانی که به صورت مستقل مشغول کار هستند، برای تأمین هزینه‌های مطب (اعم از برق، آب، نظافت و …) ناچار به تعیین تعرفه بالاتری هستند. اگر دقیق‌تر به این موضوع نگاه کنید، خواهید دید که در برخی موارد حتی دریافت این تعرفه‌ها نیز پاسخگوی نیاز و هزینه‌های روانشناسان نیست. به طور مثال یک پزشک شاید با هر ویزیت در ۱۰ دقیقه مبلغی معادل ۲۰۰ هزار تومان را دریافت کند، اما یک روانشناس یا مشاور برای دریافت این تعرفه باید چهار الی پنج برابر این وقت را صرف کند.»
او ادامه می‌دهد: «تعرفه مصوب سازمان نظام روانشناسی مبلغ هنگفت و عجیبی نیست، اما در شرایطی که همه اقشار جامعه با مشکلات مالی و اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، این هزینه‌ها به مردم فشار وارد می‌کند و مقصر این امر روانشناسان نیستند، وظیفه دولت است که چنین وضعیتی را سامان دهد. همکاران من در این حوزه بسته به سطح سواد و دانش خود و تأمین هزینه‌ها تعرفه‌های متفاوتی دارند و این اختلاف قیمت منطقی است. حداقل تعرفه یک روانشناس باید مبلغی معادل ۳ میلیون تومان باشد، کما اینکه همین الآن هم در معدود مناطق بالای شهر تهران، برای هر یک جلسه مشاوره مبلغ ۵ تومان از مراجع اخذ می‌شود.»
این روانشناس می‌گوید: «شاید دور از باور باشد اما در همین شرایط سخت اقتصادی، افراد کلاهبردار و سوءاستفاده‌گری هستند که بدون هیچگونه تحصیلات مرتبطی، در عرصه روانشناسی فعالیت می‌کنند و برای هر یک جلسه مشاوره، مبالغ ۳ الی ۲۰ میلیون تومان را تعریف کرده‌اند. جالب‌تر اینکه مشتریان و مراجعان خود را هم دارند. این وضعیت نشان از یک بی‌عدالتی اقتصادی و عدم نظارت دقیق بر اوضاع جامعه است؛ قشری هستند که برای یک جلسه مشاوره، مبالغ میلیونی خرج می‌کنند و در مقابل افرادی هستند که توان مالی لازم برای پرداخت تعرفه‌های زیر ۵۰۰ هزار تومان را ندارند.»
چرا بیمه خدمات سلامت روان را تحت پوشش قرار نمی‌دهد؟
خدمات روان‌درمانی جزو درمان‌هایی است که باید در دسترس و قابل استفاده برای آحاد جامعه باشد. بدیهی است که با وجود مشکلات اقتصادی و اتفاقات گوناگونی که در اجتماع شاهد آن بودیم و هستیم، هر چه می‌گذرد، بیشتر متوجه ارزش و اهمیت خدمات روانشناسی و روانپزشکی می‌شویم.
همایون سامه‌یح نجف‌آبادی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با برگزیده، عدم مداخله بیمه در حوزه سلامت روان را ناشی عدم وجود نقدینگی و بودجه لازم جهت تأمین مطالبات ارائه‌دهنده خدمت (پزشک، دندانپزشک، داروساز، رادیولوژیست و …) می‌داند و می‌گوید: «مشمول بیمه شدن این خدمات، در وهله نخست به عملکرد سازمان‌های بیمه برمی‌گردد؛ این سازمان‌ها معمولاً بدهی و معوقات سنگینی به مراکز درمانی دارند. برای این منظور لازم است وضعیت بدهی سازمان بیمه تأمین اجتماعی، سازمان بیمه سلامت یا سازمان‌های بیمه‌گر خصوصی به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ارزیابی شود. این بدهی‌ها به‌قدری بالاست که باعث تنش‌هایی بین طرفین ماجرا (دولت و سازمان‌های بیمه) شده است.»
او ادامه می‌دهد: «تحت پوشش قراردادن حوزه سلامت روان ذیل خدمات بیمه در وضعیت کنونی، به معنای تحمیل مخارج عظیم‌تری به بیمه‌هاست و آنها را دچار مشکلات بیشتری می‌کند. تا زمانی که بیمه‌ها از عهده پرداخت بدهی‌های خود به مراکز درمانی برنیایند، حتی اگر طرح حمایت بیمه از خدمات سلامت روان مصوب هم بشود، به جز ایجاد مشکلات عدیده درخصوص بازپرداخت بیمه‌ها و مشکلات مطالباتی نتیجه دیگری نخواهد داشت.»
بیمه خدمات سلامت روان در برنامه هفتم توسعه جایی ندارد
فاطمه محمدبیگی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگوی اخیر خود با برنامه «تهران ۲۰»، از حذف بند بیمه خدمات سلامت روان از برنامه هفتم توسعه خبر داد و گفت: در کمیسیون بهداشت، بند بیمه خدمات سلامت روان مصوبه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شد و در کمیسیون تلفیق حذف شد.
او ضمن اعتراض به این کار، اضافه کرد: «توجیه کمیسیون بهداشت برای حذف این طرح، هزینه‌بر بودن آن است. اگر سلامت خانواده و سلامت نسل آینده برای ما اهمیت دارد، باید برای آن هزینه کنیم. دولت نیز باید این موارد را در هزینه‌هایش لحاظ کند. اگر قرار باشد نظام بیمه‌ای را پشتیبان خدمات سنگین و گرانبهای خدمات مشاوره و روانشناسی قرار ندهیم، حتی مردم در سطوح متوسط و بالا هم نمی‌توانند از آن استفاده کنند.»
به گفته او، تنها یک درصد از بودجه کشور صرف حوزه روانشناسی، که حوزه پیشگیری است، می‌شود. در صورتی که [حوزه روانشناسی] حوزه عدم ورود به دروازه بیماری‌هاست و می‌تواند بار بیماری‌ها را کاهش دهد.
حمایت بیمه از حوزه سلامت روان مشروط بر کاهش بدهی‌های سازمان
به باور سامه‌یح، کاملاً منطقی است که خدمات روان‌درمانی مشمول بیمه باشد، اما در شرایط حاضر و با وجود معوقات سنگین، تصویب چنین طرحی به منزله تحمیل فشار مضاعف به سازمان‌های بیمه‌گر و درنهایت ورشکستگی آنهاست.
او با تأکید بر اینکه چنین وضعیتی معلول مشکلات مالی و اقتصادی بیمه‌هاست، می‌گوید: «اگر این مشکلات کمتر شود و اوضاع اقتصادی به نحوی سامان یابد که بازپرداخت این بدهی‌ها در موعد مقرر صورت گیرد، به‌طبع ما شاهد ارائه خدمات بهتر از سوی سازمان‌های بیمه، به‌ویژه در زمینه حمایت از خدمات روان‌درمانی و جلسات مشاوره، خواهیم بود.»
۴۷۲۳۲