ابوالفضل خدائی: شاید تا همین ۴ یا ۵ سال گذشته صحبتی از برگزاری فستیوال های بزرگ موسیقی در عربستان سعودی می شد کمتر کسی به آن باور پیدا می کرد. اما در سال‌های اخیر به ویژه از سال ۲۰۱۹ به بعد سعودی ها از فستیوال های بزرگ موسیقی با چهره های سرشناس این حوزه میزبانی کردند و در این مراسم سه روزه که «ساند استورم» نام دارد هر سال بیش از ۱۰۰ آرتیست برای اجرای آثار خود روی صحنه رفتند. در آخرین رویداد که در اواخر سال ۲۰۲۳ برگزار شد گروه سرشناس و مشهور متالیکا نیز به اجرا در این فستیوال پرداخت که در نوبه خود بسیار جالب توجه بود. علاوه بر این گروه، خواننده های و نوازنده های مطرح دیگری از سبک های مختلف موسیقی جهان روی صحنه رفتند. گفته می شود بیش از نیم میلیون نفر در این جشنواره شرکت کردند که این رقم رکورد حضور در فستیوال موسیقی تومارولند را نیز می شکند و آن را به بزرگترین جشنواره موسیقی در جهان تبدیل می کند.
نقش موسیقی در عصر اصلاحات؛ ماجرا از کجا آغاز شد؟
پیش از برگزاری این رویدادهای بزرگ و پرمخاطب، در ژانویه ۲۰۱۹ دستوری از سوی پادشاهی عربستان صادر شد که به رستوران‌ها در سراسر کشور اجازه پخش موسیقی را داد. این حرکت کم کم سبب شد تا ریاض به سرگرمی به عنوان راهی برای جذب گردشگر و نگه داشتن هزینه های سعودی ها در خانه نگاه کند. در این راستا مقام های سعودی به طور رسمی اعلام کردند که به دنبال جذب یک چهارم از ۲۰ میلیارد دلاری هستند که توسط مردم در خارج از کشور برای سرگرمی هزینه می شود. البته این هدفگذاری تنها مختص به موسیقی نبود چرا که ریاض در تقویم خود برنامه متعددی را در حوزه های سینما، تئاتر و ورزش تدارک دیده بود.
در واقع پس از اجرای برخی گروه های غربی در عربستان و پخش موسیقی در رستوران ها بود که رویداد سالانه «ساند استورم» به یکباره مرسوم شد؛ به طوری که پس از اولین برنامه در سال ۲۰۱۹ متفاوت تر از همیشه برگزار می شود.
بیشتر بخوانید:
وزیر فرهنگ: «معین» می‌تواند به ایران بازگردد
دعوای «چارتار» بالا گرفت/تازه‌ترین روایت حمید هیراد از شرایط جسمی
بزرگداشت محمدرضا درویشی در پروژه «چند شب»
همچنین پس از آن که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در فوریه ۲۰۲۰ کمیسیون موسیقی عربستان را به طور رسمی تأسیس کرد، برجسته شدن این کشور به عنوان یک بازیگر قدرتمند در عرصه موسیقی مطرح شد. پل پاسیفیکو، رئیس کمیسیون موسیقی عربستان سعودی با حضور در یک پنل تخصصی فاش کرد که عربستان به دنبال آزادسازی پتانسیل خلاقانه و تجاری موسیقی در کشور است. او افزود که این ابتکار عمل را فرصتی برای بازتعریف حضور جهانی موسیقی عربستان می داند. سعودی ها همچنین قصد دارند تا بزرگترین اپرای جهان عرب را روی صحنه ببرند. کمیسیون تئاتر و هنرهای نمایشی عربستان سعودی اعلام کرد که این رویداد هنری با حضور ستارگان بین‌المللی و استعدادهای آموزش‌دیده بومی در ریاض از ماه آوریل سال جاری میلادی آغاز می‌شود و تا اوایل ماه مه ادامه می‌یابد.
همه این تحولات در حالی رخ می دهد که تا سال‌های گذشته موسیقی در عربستان ممنوع بود اما در حال حاضر ریاض در راستای ارتقای نوازندگان در منطقه و ایجاد یک اکوسیستم به منظور رشد آنها سرمایه گذاری هنگفتی در موسیقی انجام داده است. پل پاسیفیکو همچنین اعلام کرد که عربستان سرمایه گذاری زیادی برای جذب اساتید موسیقی کرده تا کودکان از دوران مهدکودک این هنر را یاد بگیرند.
سرعت تغییرات در عربستان/ موسیقی در خدمت سند ۲۰۳۰
به باور کارشناسان بن سلمان اکنون همه کاره و پادشاه واقعی عربستان است و پدرش ملک سلمان اکنون فقط نقشی اسمی ایفا می کند و اگر عربستان مسیر قبلی خود را طی می کرد اهداف کلان این کشور در آینده امکان تحقق نداشت. بن سلمان قصد دارد درهای عربستان سعودی را به روی جهانیان باز کند. او از خارجی ها، شرکت های چند ملیتی و گردشگران می خواهد که عربستان سعودی را به یکی از مقاصد مورد علاقه خود تبدیل کنند.
در این بین عربستان تلاش دارد تا با فرهنگ سازی موسیقیایی نقش مهمی در تحقق اهداف خود در راستای توسعه گردشگری و جذب توریست در قالب سند ۲۰۳۰ ایفا کند.
البته ناگفته نماند که این رویدادها و کنسرت ها، بسیاری را در عربستان بهت زده کرده است. در حالی که بسیاری از اصلاحات بن سلمان حمایت می کنند، برخی آن را بیش از حد و سریع می دانند. به خصوص قشر میانسال که باعث آزرده شدن خاطر آنها شده است.
برخی دیگر نیز معتقدند که هدف ریاض از این اقدام سفید کردن چهره خود در سطح جهان است تا پوششی برای سرکوب‌های خود ایجاد کند.
با همه این تفاسیر یک پرسش مهم باقی می ماند: آیا این تغییرات تمام عربستان سعودی را فرا می گیرد؟ در پاسخ باید گفت که به این سرعت بعید به نظر می رسد. حداقل در حال حاضر مناطق روستایی و دور از مراکز شهری، اغلب بافت سنتی خود را حفظ کرده اند و حتی تفکیک جنسیتی همچنان در مناطق غیرشهری عربستان سعودی شایع است.
با این حال، جوانان خوشحال هستند. آنها از اقدامات بن سلمان حمایت می کنند. این پایگاه حامیان، دقیقا کسانی هستند که ولیعهد بیشتر تلاش می کند تا به نیازهای آنها پاسخ دهد. آنها آینده عربستان سعودی هستند، بسیار شبیه خود ولیعهد. یک تغییر نسل در عربستان سعودی در حال انجام است.
۵۷۵۷