مهسا بهادری: در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، مجموع بودجه ۱۹ وزارتخانه دولت، دو هزار و ۲۳۹ بیلیارد و ۸۸۷ هزار میلیارد تومان ( ۲/۲۳۹/۸۸۷/۰۰۰/۰۰۰ هزار میلیارد تومان) در نظر گرفته شده است.
سهم صداوسیما از بودجه عمومی دولت پزشکیان در سال ۱۴۰۴ بیش از کل بودجه ۱۰ وزارتخانه و حدود ۳۵ هزار میلیارد تومان است. این درحالی است که این رقم در بودجه سال جاری ۲۴ هزار میلیارد تومان بوده است.
سهم صداوسیما از بودجه عمومی دولت معادل مجموع اعتبارات بودجهای کل وزارتخانههای نفت، دادگستری، امور خارجه و میراث فرهنگی است و با وزارت جهاد کشاورزی برابری میکند.
در سال پیش رو و در صورت تصویب بودجه ۳۵ هزار میلیارد تومانی، صداوسیما روزی ۹۵ میلیارد و ۸۹۰ میلیون تومان برای دولت خرج دارد که البته بخش زیادی از این هزینهها بخاطر بالا بودن تعداد کارکنان این سازمان است. طبق آمار رسمی سازمان صدا و سیما نزدیک به ۴۸هزار نیرو دارد. این در حالی است که شبکهای مانند فاکس نیوز ۱۳۰۰، سیانان ۴۰۰۰، سیسی تیوی ۱۰هزار، ان اچ کی ژاپن ۱۰هزار، و بی بی سی ۲۰هزار نیرو دارند.
با این حال خود سازمان هم هر سال، رقمهای کلانی از پخش تبلیغات و برنامههای مشارکتی و رپرتاژی و … درآمد دارد.
به طور مثال صداوسیما در سال ۱۴۰۳ و بر اساس جدولی که این سازمان از جدول هزینههای تبلیغاتی منتشر کرده، درآمدی که به صورت حداقلی از پخش زنده بازیهای استقلال و پرسپولیس ۳۲ هزار میلیارد تومان و حداکثر ۵۸ هزار میلیارد از بازیهای پخش زنده استقلال و پرسپولیس درآمد دارد، یعنی بیش از دوبرابر بودجه دریافتی در این سال. این آمار و ارقام تنها با در نظر گرفتن بازیهای استقلال و پرسپولیس و بدون احتساب پخش بازیهای فوتبال خارجی، بازیهای تیم ملی، استانی و… است.
یک نگاهی هم به افزایش بودجه در ۱۳ سال گذشته صداوسیما بیندازیم.
| سال | بودجه صداوسیما | میزان افزایش بودجه نسبت به سال قبل | دوره ریاست |
| ۱۳۹۱ | ۹۹۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان | ۳۰۴ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان | سیدعزتالله ضرغامی |
| ۱۳۹۲ | ۹۴۴ میلیارد و ۱۱۰ میلیون تومان | کاهش ۴۹ میلیارد و ۶۹۰ میلیون تومان | سیدعزتالله ضرغامی |
| ۱۳۹۳ | ۹۶۷ میلیارد تومان | افزایش ۲۲ میلیارد و ۸۹۰ میلیون تومان | سیدعزتالله ضرغامی |
| ۱۳۹۴ | یک هزار و ۶۸ میلیارد تومان | افزایش ۱۰۱ میلیارد تومان | محمد سرافراز |
| ۱۳۹۵ | یک هزار و ۳۳۵ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان | افزایش ۲۶۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان | محمد سرافراز |
| ۱۳۹۶ | یکهزار و ۵۹۸میلیارد تومان | افزایش ۲۶۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان | عبدالعلی علی عسگری |
| ۱۳۹۷ | یکهزارو ۶۴۶میلیارد تومان | افزایش ۴۸ میلیارد تومان | عبدالعلی علی عسگری |
| ۱۳۹۸ | یکهزار و ۸۴۲میلیارد تومان | افزایش ۱۹۶ میلیارد تومان | عبدالعلی علی عسگری |
| ۱۳۹۹ | یکهزار و ۷۴۵میلیارد تومان | کاهش ۹۷ میلیارد تومان | عبدالعلی علی عسگری |
| ۱۴۰۰ | دو هزار و ۸۳۵ میلیارد تومان | افزایش۹۳۴ میلیارد تومان | عبدالعلی علی عسگری |
| ۱۴۰۱ | پنج هزار و ۲۸۹ میلیارد تومان | افزایش دو هزار و ۴۵۴ میلیارد تومان | پیمان جبلی |
| ۱۴۰۲ | هفت هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان | افزایش دو هزار و ۲۱۱ میلیارد تومان | پیمان جبلی |
| ۱۴۰۳ | ۲۴ هزار میلیارد تومان | افزایش ۱۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان | پیمان جبلی |
| ۱۴۰۴ | ۳۵ هزار میلیارد تومان | افزایش ۱۱ هزار میلیارد تومان | پیمان جبلی |
بودجه چند هزار میلیارد تومانی این رسانه را که کنار بگذاریم با یک معضل به نام عدم شفافیت رو به رو میشویم.
اهمیت شفافسازی در بحث تعداد بینندگان و تعداد مخاطبان تلویزیون زمانی نمایان میشود که ایسپا (مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران) ناچار است در مناسبتهای متعدد وارد میدان شود، در یک مقیاس کوچک نظرسنجی کند. صدا وسیما در اوایل دی اعلامکرده مخاطبانش سیر صعودی داشته است.
در این نظرسنجی که به صورت تلفنی در روزهای اول تا سوم دیماه انجام شده، نظرات ۱۴۴۰ نفر از ایرانیان بالای ۱۵ سال ساکن در مناطق شهری و روستایی کل کشور بررسی شد.
بر اساس یافتههای این نظرسنجی، ۲۹.۵ درصد ایرانیان ویژه برنامههای شب یلدای صدا و سیما را دیدهاند. از بین بینندگان ویژه برنامههای شب یلدا؛ ۵۹.۲ درصد ویژه برنامه «یلدای مادرانه» شبکه سوم سیما را دیدهاند، ۲۴ درصد از شبکههای استانی، ۸.۱ درصد از شبکه یک سیما و ۷.۶ درصد از شبکه دو تماشاگر این برنامهها بودهاند. مصاحبهشوندگان در پاسخ به این سوال، میتوانستند به بیش از یک شبکه اشاره کنند.
مخاطب تلویزیون در سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ کاهش و از ۱۴۰۲ افزایش یافت
رییس مرکز تحقیقات صداوسیما با بیان اینکه ما بهطور مرتب سریالها و برنامههای سیما را رصد کرده و نتایج را به اطلاع مدیران مربوط میرسانیم، گفت: میزان بیننده سیما از بهار ۱۴۰۲ که ۵۹.۷ درصد بوده در تابستان ۱۴۰۳ به ۶۵.۲ رسیده و سیر صعودی گرفته است و باوجود کاهش مخاطب در سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ شاهد افزایش نسبی این آمار از سال ۱۴۰۲ هستیم.
محسن شاکرینژاد در ششمین نشست سراسری افق تحول رسانه ملی با عنوان «سیما در مسیر تحول» با بیان اینکه مرکز تحقیقات به عنوان دیدبان رسانه ملی وظیفه رصد میزان مخاطب رسانه ملی، اثرسنجی و رضایتسنجی برنامهها را برعهده دارد خاطرنشان کرد: امروز در مرکز تحقیقات صداوسیما به اقتضای امکانات، براساس آخرین شیوههای سنجش مخاطب در دنیا کار میکنیم.
او به ضرورت تجدیدنظر در تعریف مخاطب با توجه به تحول مخاطبان رسانهها اشاره کرد و گفت: با توسعه شبکههای اجتماعی با مخاطبان فعالی مواجهیم که خودشان هم تولیدکننده محتوا هستند و بسیاری محتواها را از بسترهای اجتماعی دریافت میکنند.
رئیس مرکز تحقیقات صداوسیما مروری هم بر روشهای مخاطبسنجی در جهان داشت و با اشاره به نتایج یکی از نظرسنجیها در کشور انگلستان بیان کرد: پرمخاطبترین برنامه شبکه ملی انگلستان در سال قبل که تاجگذاری پادشاهشان بوده ۱۸ میلیون مخاطب داشته است که برحسب جمعیت، ۲۷ درصد میزان بیننده میشود. پرمخاطبترین برنامه شبکه انبیسی امریکا هم ۱۰.۹ درصد بیننده داشته است.
شاکرینژاد با بیان اینکه میزان تماشای تلویزیونهای خطی در دنیا کاهشی است و میزان تماشای تلویزیون از ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۴ در دنیا از ۲۶۲ دقیقه به ۱۵۶ دقیقه رسیده و رده سنی ۱۶ تا ۲۴ سال کمترین میزان ببیننده را به خود اختصاص داده است گفت: «این درحالی است که میزان کاربران اینترنت و رسانههای اجتماعی سیر صعودی دارد.»
او افزود: «ما بهطور مرتب سریالها و برنامههای سیما را رصد کرده و نتایج را به اطلاع مدیران مربوط میرسانیم. میزان بیننده سیما از بهار ۱۴۰۲ که ۵۹.۷ درصد بوده در تابستان ۱۴۰۳ به ۶۵.۲ رسیده و سیر صعودی گرفته است و باوجود کاهش مخاطب در سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، شاهد افزایش نسبی این آمار از سال ۱۴۰۲ هستیم.»
به گفته او، براساس آخرین نظرسنجی در تابستان ۱۴۰۳، میزان بیننده سیما در رده سنی ۱۵ سال و بالاتر ۶۵.۲درصد، در رده سنی خردسالان(چهار تا پنج سال) ۷۷.۲درصد،در رده سنی کودکان (شش تا ۱۱ سال) ۷۸.۱درصد، در رده سنی نوجوانان(۱۲ تا ۱۷ سال) ۷۶.۸درصد بوده است. همچنین، میزان بیننده اخبار سیما ۶۰.۴ درصد و میزان استفاده از رسانههای اجتماعی ۷۴.۲درصد بوده است.
دیگر نمیتوان حرفی از ۸۰ درصد و ۹۰ درصد مخاطب به میان آورد
به کمی قبلتر بازگردیم اواخر فروردین امسال بود محسن شاکرینژاد، رییس مرکز تحقیقات صداوسیما اعلام کرد که دیگر نمیتوان حرفی از ۸۰ درصد و ۹۰ درصد مخاطب به میان آورد. این دوره در تمام دنیا تمام شده است. چرا که مخاطبان دیگر محتوای تلویزیونی چه فیلم، سریال و برنامه را منحصراً از قابِ نمایشگر تلویزیون دنبال نمیکنند و اصطلاحاً از برودکست به سمت برودبند رفتهاند. به مراتب برودبند گوی سبقت را از برودکست گرفته و به این جهت دوره سریال خیابانخلوتکن تمام شده است. ما در آخرین نظرسنجی که الان داریم تقریباً ۸۰ درصد کودکان ما برنامههای صداوسیما را تماشا میکنند که فقط منحصر به شبکه کودک نیست و میتواند در شبکه امید و شبکههای دیگر باشد.»
از طرفی در ۲۵ مهر محسن شاکرینژاد، رئیس مرکز تحقیقات صداوسیما گفت: «تمام تلویزیونهای دنیا با یک ریزش مخاطب در نسل زد مواجه هستند. ماهم وقتی نظرسنجی میکنیم میبینیم در بازه سنی ۱۸ تا ۳۰ سال با کاهش مخاطب مواجه هستیم. در این نظرسنجی که اوایل تابستان اتفاق افتاد در روستاها ۷۸.۰۳، در شهرستانهای تابعه هراستان ۶۹.۰۹ و در مرکز استان ۶۷.۰۳ درصد ما مخاطب داشتیم که وقتی بخواهیم میانگین بگیریم تقریبا ۷۲ درصد میزان مخاطب رسانه ملی است. »
او گفت: «طبق تعریف ما کسی که بالای ۱۵ دقیقه برنامههای صداوسیما را میبیند او را به عنوان مخاطب در نظر میگیریم، این افراد الزاما به این معنا نیست که فقط تلویزیون را تماشا میکنند، حتما امروز با گستردگی فضای مجازی در کشور و دسترسی مردم به اینترنت در واقع خیلی موقعها هست که در کنار تلویزیون در شبکههای اجتماعی و فضای مجازی فعال هستند و استفاده میکنند و این به این معنا نیست که این ۷۲ درصد فقط صداوسیما را میبینند.»
این در شرایطی است که ۲۸ مهر امسال ایسپا در یک نظر سنجی اعلام کرد که تنها ۱۲.۵ درصد مردم اخبار را از سازمان صدا و سیما دریافت میکنند. در حالی که در سال ۱۳۹۶، این آمار عدد ۵۱درصد را نشان میداد.
سازمان صدا و سیما در حوزه سرگرمی سازی هم شکست خورده است. طبق نظرسنجی ایسپا تنها ۱۱.۵ درصد مردم فیلمها و سریالهای تلویزیون را دنبال میکنند در حالی که این آمار برای پلتفرمهای نمایش فیلم داخلی ۱۸.۷درصد است.
بعد از انتشار این آمار و تناقض آن با صحبتهای محسن شاکرنژاد، صداوسیما رسانههایی را که برپایه نظرسنجی ایسپا نتیجه گرفته بودند مخاطبان تولیدات سازمانی با بودجه سالانه ۲۴هزار میلیارد تومان کاهشیافته به «بیاخلاقی رسانهای، شیطنت رسانهای، فریب افکار عمومی و تحریف واقعیت» متهم و خاطرنشان کرده است: «رئیس صداوسیما تصریح کرد: عجیب این است که برخی از چهرهها و رسانهها از اینکه رسانه ملی بالای ۷۰ درصد مخاطب داشته باشد ناراحتند. چرا باید ناراحت باشند؟ رسانه ملی جمهوری اسلامی در جنگ نابرابر رسانهای با جبهه استکبار قرار دارد؛ پس باید از آن حمایت بشود، اما مورد تخریب قرار میگیریم. نظرسنجیهای معتبر میگویند به طور طبیعی مخاطبان صدا و سیما نسبت به باقی سکوها و مراجع رسانهای در رتبه بسیار بالایی قرار دارند. البته این مورد جدید و عجیبی نیست.»
۲۴۵۲۴۵
