در همه سال های بعد ازانقلاب اسلامی، یکی از خریداران کتاب ناشران، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی بوده است. گرچه در این چند دهه این اقدام فراز و فرودهایی داشته، که در هدف و چه نوع کتابهایی که خرید می شده
غرض اولیه از این اقدام، خرید کتابهای مفید وارزشمند ناشران برای عرضه بهتر به مخاطبان آن. اعم از موسسات پژوهشی کتابخانه های عمومی و…
هیات انتخاب وخرید کتاب
این اقدام درست و به حقی بوده که در همه دولت ها در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بهره از کارشناسان حوزه مختلف، هیات انتخاب وخرید کتاب تشکیل می شده تا از میان انبوه کتابهای ناشران، بهترین کتابها را برای هدف مورد ومخاطبان هدف انتخاب و از ناشران، کتاب را خرید کنند.
گرچه در مواردی با گرفتاری های مالی که برای ناشران باشدت وضعف بروز می کرد، در مواردی هدف از خرید کتاب کمک به ناشران هم درنظر گرفته می شد. طبعا ناشران عمومی و یا دولتی که از بودجه هایی معین استفاده می کردند در ردیف اخر این هدف گذاری قرار می گرفتند، وناشران خصوصی و ضعیف تر در ردیف اول تحقق این هدف جمع بین هردو هدف یعنی بهترین کتاب برای رفع نیاز مخاطب و از طرفی کمک به ناشران ضعیف تر کار هیات انتخاب و خرید کتاب را دچار مشکل می کرد تا بتوانند هردو هدف را محقق کنند.
چون بدون تردید ناشران عمومی با امکانات بهتری که دارند کتابهایی به مراتب بهتر منتشر می کنند که در توان ناشران خصوصی نیست. دربرخی از سالها حتی ایین نامه ای تنظیم شد که خرید از ناشران دولتی ممنوع شود.
شاید بیش از ۳۰سال است به دلیل نوع کاری که داشته ام با این بخش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مرتبط بوده ام در مواردی به عنوان ناشر و دربرخی سال ها حتی عضو هیات خرید.
اتاق شیشه ای خرید کتاب
از اقدامات ارزشمندی که از دولت یازدهم آغاز شد، در دوره معاونت فرهنگی بردار فرهیخته و بزرگوار جناب اقای دکترسیدعباس صالحی، بنا گذاری این گونه حمایت ها برشفافیت بود. تعبیر ایشان این بود که بنا داریم اقدامات حمایتی خود را دراتاقی شیشه ای قرار دهیم تا تصمیمات در معرض دید و اطلاع اصحاب نشر قرار گیرد و احیانا ضعف و خلل آن مورد نقد واصلاح قرار گیرد.
برای اساس، همه مصوبات هیات خرید بلافاصله در سامانه همین هیات بارگذاری می شد و همه اصحاب نشر از تعداد عناوین و شمارگانی که از هرکتاب و از ناشر مطلع می شدند
در دولت دوازدهم که آقای دکتر صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بودند همین رویه ادامه یافت. هیات خرید هم حسب دستورالعملی وظیفه خود را انجام می داد، از جمله فقط مجاز بود کتاب های جدید یعنی همان سال وسال قبل را خرید کند. چنانچه ناشری کتابی از نشر سال های قبل تر خود را مفید می دانست و یا به هر دلیل دیگر تمایل داشت کتابش خرید شود باید طی نامه ای به معاونت فرهنگی وزارت ارشاد درخواست خرید کند، با ملاحظه کتاب درصورت موافقت معاونت فرهنگی درخواست به هیات ارجاع می شد وطبعا بازهم هیات خرید تصمیم می گرفت. نام این خرید خرید دستوری بود. که به صورت نادر اتفاق می افتاد و نه روال مستمر هیات خرید.
گرچه در برخی زمان حسب تضییقاتی که دراعتبارات وجود داشت ممکن بود تعداد وشمارگانی که خرید می شد کمتر یا بیشتر شود. اما همه ناشران باارسال کتاب خود به هیات فرصت داشتند تا با داوری هیات خرید کتاب منتظر تصمیم هیات باشند
کاهش شفافیت هیات خرید
در دولت سیزدهم که همچنان این گونه ارتباطات را داشتم، گام اول حذف شفافیت، بجای اجازه ارسال کتاب توسط ناشران با این عنوان خودمان کتابها را از خانه کتاب دریافت می کنیم و در اختیار هیات خرید قرار می دهیم. طبعا ناشران ارتباطی با هیات خرید نداشتند.گام بعدی که اتفاق افتاد قبل از هیات خرید، کمیته ای ابتدا کتابها را انتخاب می کردند و هیات خرید از میان انها کتابها را انتخاب می کرد.
درگام سوم کاهش شفافیت به مرور حذف روال عادی کتابهای ناشران، و برگزاری جلسات با کتابهای دستوری بود که شاید هر ۶ماه یک بار چنین جلساتی برگزار می شد و عملا حدود ۱۸ ماه بود که هیات انتخاب وخرید کتاب تعطیل بود و ناشران خبری از خرید جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نداشتند.
اینجانب در همین پایگاه کتابهای خریداری شده ۱۰ ساله اخیر را منتشر کرده و فاصله های اعلام آن قابل دسترسی است.همچنین نتایج اعلام شده در ۱۸ماه تا ۲سال اخیر هم قابل مقایسه باقبل است.
خرید کتاب بعد از تعطیلی ۱۸ماهه خرید
حادثه تلخی که برای رییس دولت سیزدهم اتفاق افتاد و ناگزیر انتخابات زودرس ریاست جمهوری و انتخاب جناب اقای دکتر پزشکیان به عنوان نهمین رییس جمهور و رییس جمهور دولت چهاردهم منجر شد، با مشخص شدن نتیجه انتخابات، و در آستانه مراسم تنفیذ وتحلیف رییس جمهور اقدام به برگزاری فوری جلسات خرید کتاب شد!!
قطعا ناشران از تعطیلی حدود۱۸ماهه خرید کتاب ناراضی بودند، اما چه ضرورتی احساس شد که به صورت فوری اقدام به خرید کتاب شود؟! ناشران قطعا از انتخاب وخرید کتاب خوشنود خواهند شد اما به شرط آنکه این اقدام با رعایت عدالت و تنها ضامن اجرای عدالت برگزاری هیات در همان اتاق های شیشه‌ای و شفاف است. تاخیر چند هفته ای بعد ازتعطیلی حدود ۱۸ماهه روال عادی خرید کتاب نه تنها هیچ اسیبی به حوزه نشر نمی زد بلکه این رفتار که همه تعهدات آن به عهده دولت چهاردهم بدون هیچ گونه حق تصمیم گیری ارکان آن دولت و آن هم درشرایطی که تا یکی دوهفته دیگر دولت چهاردهم مستقر و مدیران خود را انتخاب خواهد کرد است کاری است سیاسی و بی اخلاقی آن هم در حوزه فرهنگ.
درخواستی از رییس جمهور محترم
همین جا از جناب اقای دکتر پزشکیان رییس جمهور محترم درخواست دارم، بااینکه ناگزیر در دوره گذار با وزرای دولت سیزدهم کشور را اداره می کنند به وزیر فرهنگ وارشاد اسلامی دستور دهند که خرید که در مردادجاری اتفاق افتاده باطل کنند تا پس از استقرار دولت تازه وبدون این گونه دخالت های دیدگاه سیاسی بتوان با عدالت به حوزه نشر کمکی کرد.
نویسنده : سیدمحمدکاظم شمس
منبع: کتاب ناب
۵۷۵۷