تلسکوپ اقلیدس؛ نقشه‌برداری از جهان با رصد یک میلیارد کهکشان
تلسکوپ اقلیدس؛ نقشه‌برداری از جهان با رصد یک میلیارد کهکشان
به گزارش خبرنگار فضا و نجوم خبرگزاری برگزیده های ایران، تلسکوپ فضایی اقلیدس که توسط آژانس فضایی اروپا (ESA) ساخته شده، در ۱۰ جولای ۲۰۲۳ با هدف رونمایی از اسرار تاریک کیهان به فضا پرتاب شد. این تلسکوپ که به نام ریاضیدان و فیلسوف یونانی باستان، اقلیدس، نامگذاری شده است، مجهز به ابزارهای پیشرفته‌ای برای رصد نور مرئی و فروسرخ نزدیک است و به دانشمندان امکان می‌دهد تا به اعماق کیهان و گذشته آن دست پیدا کنند.
در یک مأموریت پیشگامانه، تلسکوپ فضایی جدید آژانس فضایی اروپا (ESA) با نام اقلیدس، سوار بر موشک فالکون ۹ اسپیس‌ایکس، از کیپ کاناورال فلوریدا به فضا پرتاب شد. لحظات نفس‌گیر جدا شدن بوستر مرحله اول فالکون ۹، تشویق ناظران را به دنبال داشت و اقلیدس را به تنهایی در آغوش فضا رها کرد.
پس از سفری ۹ دقیقه‌ای، این فضاپیما به مداری پایدار حول زمین رسید و حدود ۴۰ دقیقه بعد، با جدایی از مرحله نهایی موشک، سفری حماسی به سوی نقطه نهایی خود در ۱.۵ میلیون کیلومتری آغاز کرد. اکنون اقلیدس در مسیر خود برای کشف اسرار کیهان، کهکشان‌ها را رصد خواهد کرد و به دنبال پاسخ‌هایی برای بزرگ‌ترین پرسش‌های بشریت در مورد ماده تاریک و انرژی تاریک خواهد بود.
.
مأموریت اصلی اقلیدس، نقشه‌برداری دقیق از جهان در مقیاسی بی‌سابقه است. تلسکوپ فضایی اقلیدس در طول مأموریت ۶ ساله خود، بیش از یک میلیارد کهکشان را در بخشی از آسمان قابل مشاهده، رصد خواهد کرد. با جمع‌آوری این داده‌های عظیم، دانشمندان امیدوارند به درک عمیق‌تری از ماهیت ماده تاریک و انرژی تاریک، دو عنصر مرموز که حدود ۹۵ درصد از کیهان را تشکیل می‌دهند، دست پیدا کنند.
تلسکوپ اقلیدس با رصد میلیاردها کهکشان تا ۱۰ میلیارد سال نوری، در بیش از یک سوم آسمان، یک نقشه سه بعدی از کیهان (با زمان به عنوان بعد سوم) خواهد ساخت.
قلب تلسکوپ اقلیدس، NISP (Near Infrared Spectro-Imager) است، یک ابزار تصویربرداری با وضوح بالا است که می‌تواند نور فروسرخ نزدیک را از کهکشان‌های دوردست جمع‌آوری کند. این ابزار با ترکیب داده‌ها با VIS (Visible Imager and Spectrometer for Euclid)، که نور مرئی را رصد می‌کند، به دانشمندان امکان می‌دهد تا شکل، اندازه، فاصله و سرخ‌گرایی کهکشان‌ها را با دقت بالایی اندازه‌گیری کنند.
ایده اولیه تلسکوپ اقلیدس در سال ۲۰۰۰ مطرح شد و در سال ۲۰۰۹ به عنوان یکی از سه مأموریت فضایی پایه آژانس فضایی اروپا انتخاب شد. پس از سال‌ها توسعه و همکاری بین‌المللی، این تلسکوپ در نهایت در سال ۲۰۲۳ با موفقیت پرتاب شد.
تلسکوپ اقلیدس محصول همکاری بین‌المللی گسترده‌ای با بیش از ۱۵۰۰ دانشمند و مهندس از ۳۵ کشور است. آژانس فضایی اروپا نقش اصلی را در این پروژه بر عهده دارد، در حالی که کنسرسیوم اقلیدس، متشکل از سازمان‌ها و موسسات فضایی سراسر جهان، مسئول ساخت و راه‌اندازی تلسکوپ است.
در ۲۳ مه ۲۰۲۴، آژانس فضایی اروپا نخستین مجموعه تصاویر علمی تلسکوپ اقلیدس را منتشر کرد. این تصاویر که شامل کهکشان‌ها، خوشه‌های کهکشانی و سایر اجرام آسمانی هستند، با جزئیات خیره‌کننده‌ای ثبت شده‌اند و گامی مهم در جهت تحقق اهداف علمی این مأموریت محسوب می‌شوند.
تلسکوپ اقلیدس در حال حاضر در مدار L2 زمین، نقطه ثابتی در حدود ۱.۵ میلیون کیلومتری دورتر از زمین، قرار دارد. انتظار می‌رود این تلسکوپ تا سال ۲۰۲۹ به رصد خود ادامه دهد و در طول این مدت، داده‌های ارزشمندی را برای درک بهتر کیهان و جایگاه ما در آن ارائه دهد.
تصاویر تلسکوپ اقلیدس از ۱۵۰۰ میلیارد ستاره در جهان اولیه!
تلسکوپ فضایی اقلیدس با انتشار تصاویری بی‌سابقه از اعماق کیهان، قدرت خود را به اثبات رساند؛ این تصاویر با وضوح بالا که تقریباً چهار برابر وضوح تصاویر گرفته شده توسط تلسکوپ‌های زمینی است، بینشی بی‌سابقه از جهان ارائه می‌دهد.
یکی از قابل توجه‌ترین یافته‌ها، خوشه‌ای از بیش از ۱۵۰۰ میلیارد ستاره تنها در فاصله ۲۴۰ میلیون سال نوری از زمین است! این ستارگان که زمانی بخشی از کهکشان‌ها یا کهکشان‌های کوتوله بوده‌اند، احتمالاً در اثر گرانش از کهکشان‌های مادر خود جدا شده‌اند.
مشاهدات نشان می‌دهد که به جای چرخش به دور یک کهکشان غالب، در حوزه‌ای بین دو درخشان‌ترین کهکشان خوشه قرار دارند. دانشمندان معتقدند که این امر ناشی از ادغام اخیر خوشه با خوشه کهکشان‌های دیگر است.
اقلیدس در طول ۲۴ ساعت از اولین رصدهای خود، ۱۱ میلیون شیء در نور مرئی و ۵ میلیون شیء در فروسرخ را رصد کرد. این مشاهدات شامل کهکشان‌های دوردست، سیارات تازه تشکیل شده و خوشه‌های ستاره‌ای فرا کهکشانی است.
تلسکوپ اقلیدس یک پیشرفت بزرگ در علم اخترشناسی است و پتانسیل آن را دارد که دیدگاه ما را به طور کامل از جهان تغییر دهد. با کشف اسرار ماده تاریک و انرژی تاریک، این تلسکوپ می‌تواند به درک عمیق‌تر از چگونگی شکل‌گیری و تکامل کیهان منجر شود.
/
