به گزارش خبرگزاری برگزیده، دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا بامداد دوشنبه به وقت ایران با تکرار ادعای کشته شدن شمار زیادی از مسیحیان در نیجریه، گفت که اقدام نظامی هوایی یا حتی اعزام نیروهای زمینی به این کشور غرب آفریقا محتمل است. ترامپ یکشنبه شب به وقت آمریکا هنگام بازگشت از فلوریدا به واشنگتن، در پاسخ به این پرسش که آیا «حملات هوایی یا اعزام نیروهای زمینی به نیجریه را پیشبینی میکند» گفت: «این امر محتمل است و همچنین اقدامات دیگر؛ من خیلی چیزها را پیشبینی میکنم.»
بنابر روایت ایرنا، ترامپ که در هواپیمای ریاست جمهوری با خبرنگاران گفتوگو میکرد، افزود:« آنها شمار بیسابقهای از مسیحیان را در نیجریه به قتل میرسانند و کشورهای بد دیگری هم در آن منطقه از جهان هستند و مسیحیان را میکشند و ما اجازه نمیدهیم چنین اتفاقی روی بدهد. »
ترامپ پیش از این در روز شنبه نیز با انتشار پیامی در شبکه «تروث سوشیال» تهدید کرده بود که اگر «نیجریه همچنان اجازه کشته شدن مسیحیان را بدهد، آمریکا فورا تمام کمکها به نیجریه را قطع خواهد کرد و ممکن است با آتش سلاح وارد آن کشور بشود و تروریستهای اسلامی عامل این جرایم را نابود کند.» ترامپ در ادامه با بیان اینکه به وزارت جنگ آمریکا دستور داده است تا برای اقدام احتمالی آماده شود، ادعا کرد: حمله احتمالی ما سریع و بیرحمانه خواهد بود و بهتر است دولت نیجریه سریع عمل کند.
«پیت هگست» وزیر جنگ آمریکا نیز در پیامی اعلام کرد که پس از دستور رئیس جمهوری آمریکا این وزارتخانه در حال آمادهسازی برای مقابله با خشونتها علیه مسیحیان در نیجریه است. وزیر جنگ آمریکا در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: قتل مسیحیان بیگناه در نیجریه و هر جای دیگر باید فوراً متوقف شود. ترامپ روز جمعه با این ادعا که «مسیحیان در نیجریه با تهدید موجودیتی» رو به رو هستند، کشور نیجریه را در فهرست کشورهای تحت نظر «موجب نگرانی خاص» قرار داده بود.
در واکنش به این ادعاها و تهدیدها، «بولا احمد تینوبو» رئیس جمهوری نیجریه بر تعهد این کشور به آزادی مذهبی تأکید کرد و ادعاهای اخیر مبنی بر خصومت نیجریه با مسیحیان را نادرست و مغایر با واقعیتهای این کشور خواند. مشاور رئیس جمهوری نیجریه هم در واکنش به تهدیدهای رئیس جمهوری آمریکا، اعلام کرد نیجریه تا زمانی که حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور محترم شمرده شود، از کمک آمریکا در مبارزه با شبهنظامیان استقبال میکند.
وزارت امور خارجه نیجریه هم روز شنبه در بیانیهای تاکید کرد افراطگرایی خشونتآمیز در نقطه تلاقی غرب و «ساحل» آفریقا ناشی از منافع خاص است اما نیجریه گوناگونی مذاهب را پاس میدارد و مصمم به برخورد با افراطگرایی است.
امنیت مسیحیان یا امنیت سرمایهگذاری؟/ رقابت ژئوپلیتیک جهانی و دسترسی به منابع آفریقا
نیجریه پرجمعیتترین کشور آفریقا با تنشهایی در مناطقی از شمال کشور در مرز منطقه «ساحل» آفریقا روبه رو است که به اعتقاد کارشناسان منجر به کشته شدن شدن مسلمانان و مسیحیان بدون تاکید خاصی رو دین افراد شده است. «مسعد بولس» نماینده دولت ترامپ در امور عربی و آفریقایی نیز بتازگی گفته بود که گروههای «بوکوحرام» و «داعش» بیش از مسیحیان، مسلمانان را به قتل رساندهاند.
در این حال، ادعای بامداد دوشنبه ترامپ در خصوص اینکه «کشورهای دیگری هم در آن منطقه (غرب و ساحل آفریقا) هستند که مسیحیان را میکشند»، نشان میدهد رئیس جمهوری آمریکا فراتر از کشور نیجریه، به تغییر معادلات امنیتی و اقتصادی در گسترهای فراتر از کشور نیجریه میاندیشد.
با خروج نظامیان فرانسوی از بسیاری کشورهای غرب و «ساحل» آفریقا در سالهای اخیر و افزایش نفوذ امنیتی روسیه و نفوذ اقتصادی و تجاری چین، اکنون مقامات آمریکایی با سفر به کشورهای عضو «ائتلاف ساحل» شامل بورکینا فاسو، مالی و نیجر درصدد افزایش تعاملهای نظامی و امنیتی با کشورهای منطقه و حفظ برتری غرب در این منطقه از جهان هستند؛ جایی که مسائل دفاعی و امنیتی یکی از اولویتهای اصلی برای دولتهای منطقه به شمار میرود.
منطقه «ساحل» آفریقا به منطقه حائل بین «ساوانا» یا گرمدشتها و علفزارهای گرمسیری در جنوب و صحرای آفریقا در شمال اطلاق میشود. کمربند ساحل به پهنای حدود یک هزار کیلومتر به طول پنج هزار و ۴۰۰ کیلومتر از اقیانوس اطلس در غرب تا دریای سرخ در شرق آفریقا امتداد دارد. نام ساحل از این لحاظ برای این منطقه به کار میرود که مردم منطقه بطور تاریخی این نوار حائلی را ساحلی در مرز دریایی از شن و ماسه در شمال آفریقا در نظر میگرفتند.
در همین ارتباط، وزیر امور اقتصادی و دارایی نیجریه اردیبهشت ماه امسال گفت که آمریکا علاقهمندی خود را به سرمایهگذاری در پروژه «خط لوله گاز نیجریه – مراکش» اعلام کرده است. «واله ایدان» گفت طرف آمریکایی بر اهمیت ادامه همکاریها برای تقویت اصلاحات اقتصادی جاری در نیجریه و جلب اعتماد سرمایهگذاران تاکید کرده و آمریکا بطور خاص به سرمایهگذاری در بخش گاز طبیعی نیجریه و خط لوله گاز نیجریه – مغرب (مراکش) ابراز علاقهمندی کرده است.
خط لوله نیجریه – مغرب همچنین به خط لوله گاز مغرب – اروپا و شبکه گاز اروپا متصل خواهد شد و هدف از آن بهرهبرداری از منابع گاز نیجریه، متنوعسازی مسیرهای صادرات گاز، جلوگیری از مشعلسوزی گاز (فلر) در نیجریه و انتقال گاز به کشورهای «اکوواس» (جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا)، مغرب و اروپا است. «محمد ششم» پادشاه مراکش خط لوله گاز نیجریه – مراکش را «پروژهای برای صلح، یکپارچگی اقتصادی آفریقا و توسعه اقتصادی مشترک» توصیف کرده است.
اواخر مهر ماه امسال «مارکو روبیو» وزیر امور خارجه آمریکا در دیدار با «سارا بیسولو نیانتی» همتای لیبریایی خود درباره راههای گسترش مشارکت آمریکا در بخش مواد معدنی حیاتی لیبریا گفتوگو کرد. در این نشست راههای گسترش مشارکت ایالات متحده در بخش مواد معدنی حیاتی لیبریا با هدف ایجاد شغل و رشد اقتصادی در آمریکا و لیبریا مورد بررسی قرار گرفت.
ترامپ اواسط تیر ماه امسال در کاخ سفید از سران پنج کشور آفریقایی موریتانی، سنگال، گینه بیسائو، لیبریا و گابن میزبانی کرد؛ اجلاسی که به اعتقاد تحلیلگران تلاشی برای تضمین دسترسی آمریکا به منابع معدنی ارزشمند آفریقا بود.
مقامات کاخ سفید اعلام کردند هدف این اجلاس بحث درباره «فرصتهای تجاری و سرمایهگذاری» بوده اما بسیاری از کارشناسان هدف اصلی این اجلاس را تلاش آمریکا برای مقابله با نفوذ گروه «بریکس» و رقابت با چین در قاره آفریقا از طریق قراردادهای تجاری برای دسترسی به مواد معدنی ارزشمند این قاره ارزیابی کردند.
راهبرد امنیتی پیشین غرب در قبال منطقه «ساحل» آفریقا بر عملیات نظامی با هدایت فرانسه و ماموریتهای ظرفیتسازی اتحادیه اروپا استوار بود اما با ناکامی این برنامهها و روی دادن کودتاهای نظامی در چند کشور ساحل و غرب آفریقا و گرایش کشورهای این منطقه به سمت روسیه و چین، اکنون به نظر میرسد دولت ترامپ با شیوه خاص خود با تلفیقی از فشار و ارعاب نظامی و احتمالا حملات نظامی محدود و نمایشی در کنار وعده قراردادهای تجاری، قصد دارد جای خالی امنیتی فرانسه را پر کند تا از یک سو سلطه غرب و آمریکا را بر این مناطق راهبردی در جهان حفظ کند و از سوی دیگر از طریق زمینهسازی برای سرمایهگذاری، سود سرشاری را به حساب شرکتهای آمریکایی سرازیر کند.
در واقع ترامپ برای تقویت نفوذ اقتصادی و بهرهبرداری از منابع طبیعی ارزشمند کشورهای آفریقایی، از اهرم تهدیدات نظامی با بهانه تامین امنیت مسیحیان، (سوء)استفاده میکند اما هدف اصلی این تهدیدات، باز کردن جای پای آمریکا در منطقه و مقابله با نفوذ روسیه و چین در کنار کسب سود اقتصادی است. آمریکا پیش از این نیز با بهانه ایجاد صلح در کنگو، در پی مذاکراتی با کشورهای جمهوری دموکراتیک کنگو و رواندا راه را برای حضور و فعالیت شرکتهای آمریکایی در معادن ارزشمند شرق کنگو باز کرد.
اما این سیاست ترامپ بیشتر به قمار خطرناکی شبیه است که با احتمال بالای شکست و افزایش ناامنی و بیثباتی در کشورهای آفریقایی همراه است بخصوص که تجربه مداخلههای گذشته آمریکا در مناطق دیگر جهان نیز ناامنی و ظهور گروههای افراطی مختلف را در پی داشته است. بسیاری از مصائب امروز آفریقا از جمله جنگ و ناآرامی در برخی کشورهای آفریقا، ریشه در سیاستهای استعماری گذشته کشورهای غربی در این قاره دارد و اکنون ترامپ در اندیشه نوعی از استعمار جدید در آفریقاست که میتواند به پیچیدهتر شدن مشکلات این قاره منجر شود.
«موسسه سیاست بینالملل اتریش» بتازگی در تحلیلی تاکید کرد اقدام کشورهای آفریقای مرکزی و غربی در اخراج نظامیان فرانسه، بخشی از یک روند گسترده استقلالطلبی و تاکید بر حاکمیت ملی است که میتوان از آن به عنوان موج دوم استعمارزدایی در آفریقا یاد کرد و نوشت: عامل محرک این موج جدید، خواست کشورهای آفریقایی برای محترم شمرده شدن به عنوان کشورهای مستقلی است که میتوانند آزادانه شریکان همکاری خود را انتخاب کنند.
کشورهای نیجر، مالی و بورکینا فاسو در چهارچوب این سیاست استقلالطلبی خود را سلطهطلبی غرب دور کرده و به سمت روابط مبتنی بر مشارکت برابر با روسیه و چین و کشورهایی مستقلی مانند جمهوری اسلامی ایران گرایش پیدا کردهاند. دولت نظامی نیجر در سال گذشته میلادی یک هزار نظامی آمریکایی را اخراج کرد و کنترل یک پایگاه پهپادی آمریکا را در دست گرفت و اکنون شرکتهای نظامی خصوصی روسی در این سه کشور به تامین امنیت کمک میکنند. کشورهای منطقه همچنین به مشارکت با چین بر اساس اصل عدم مداخله در امور داخلی گرایش بیشتری دارند.
در شرایطی که کشورهای آفریقایی اقدام به اخراج آمریکا و غرب «از در» کردهاند ترامپ ظاهرا تلاش دارد بار دیگر با ارعاب و تهدید «از پنجره» به این کشورها بازگردد و جای پایی برای آمریکا باز کند. اما این اقدام از هم اکنون زنگ خطر ناامنیهای بیشتر را به صدا در آورده است. «آساری دوکوبو» از فرماندهان سابق شبهنظامیان نیجریه در خصوص ورود نیروهای نظامی آمریکا به خاک این کشور هشدار داده است. این فرمانده سابق گروه موسوم به «نیروی داوطلب مردمی دلتای نیجر» (NDPVF) با انتشار ویدئویی در فضای مجازی تهدید کرد در صورت عملی شدن تهدیدهای آمریکا تمام سربازان آمریکایی کشته خواهند شد. وی گفت: «آمریکا نسلکشی در سودان و غزه را نمیبیند اما از نسلکشی سفیدپوستها در آفریقای جنوبی و نسلکشی مسیحیان در نیجریه حرف میزند؛ به شما اطمینان میدهم اگر وارد نیجریه شوید همگی کشته خواهید شد. »
«نلسون اوچیچکوو» از فعالان شناخته شده فضای مجازی در نیجریه ملقب به «آقای جولوف» در خصوص مداخلههای احتمالی آمریکا به مردم نیجریه هشدار داد و نوشت: «برخی افراد گمان میکنند ترامپ میآید گروه بوکو حرام را بمباران میکند و میرود اما متاسفانه قضیه به این سادگی نیست! آنها اول تحریم و فشار اقتصادی وارد میکنند؛ سپس تروریستها را تامین مالی میکنند تا ارتش نیجریه تضعیف شود و سپس اقدام به اشغال کشور خواهند کرد.»
کشور نیجریه در غرب آفریقا از قطبهای سیاسی و اقتصادی این قاره به شمار میرود. نیجریه در گذشته برای مدت یک قرن مستعمره انگلیس بود و در سال ۱۹۶۰ میلادی به استقلال رسید و در سالهای ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۰ درگیر یک جنگ داخلی موسوم به «جنگ بیافرا» بین دولت با جداییطلبان بیافرا در جنوب شرقی کشور بود.
نیجریه بیش از ۹۲۳ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و با جمعیتی حدود ۲۳۰ میلیون نفر پرجمعیتترین کشور آفریقا و ششمین کشور پرجمعیت جهان به شمار میرود. بیش از نیمی از جمعیت این کشور (حدود ۵۴ درصد) مسلمان و نزدیک به نیمی از جمعیت هم مسیحی پروتستان و کاتولیک هستند. این کشور با چالشهای اقتصادی و اجتماعی از جمله ناامنی و فعالیت گروههای افراطی در مناطقی از کشور بخصوص در شمال در مرز منطقه «ساحل» رو به رو است.
۲۱۹
