به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری برگزیده های ایران، نوشت‌افزار ایرانی اسلامی که ۱۲ سال است در عرصه صنعت و فرهنگ آغاز به کار کرده، توانسته است در این مدت نظر خانواده‌های ایرانی را به‌سمت خود جلب کند و در سبد خانوار جای بگیرد. تا پیش از این، بازار لوازم‌التحریر ایران در دست برندها و شرکت‌های خارجی عمدتاً از چین و هند بود؛ به‌طوری که گفته می‌شود یک دهه پیش، بیش از ۹۰ درصد از سهم بازار ایران را این شرکت‌ها در دست داشتند.
با شروع حرکت تولید در این مسیر و تشکیل کارگاه‌های متعدد و حلقه‌های میانی، در زمان حاضر برآورد می‌شود که بیش از ۵۰ درصد بازار نوشت‌افزار در دست تولیدکنندگان داخلی است. هرچند صنعت نوشت‌افزار در یک دهه گذشته توانسته است با عبور از فراز و نشیب‌های مختلف، جای خود را در بازار ایران ثابت نگاه دارد، اما به‌نظر می‌رسد همچنان با چالش‌های متعددی مواجه است. با این حال، این صنعت که رهبر معظم انقلاب آن را «افتخارآفرین» توصیف کردند، برای دهه دوم فعالیت خود چشم‌اندازی را ترسیم کرده است. محمد یقینی، مدیرعامل ایران‌نوشت، در گفت‌وگو با برگزیده های ایران به برخی از چالش‌های این صنعت در یک دهه دوم فعالیت خود و نقشه راهی که برای آن ترسیم شده است، اشاره کرد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
* آقای یقینی صنعت نوشت‌افزار ایرانی پس از عبور از مشکلات و موانع متعدد و با داشتن تجربه‌ای حدود ۱۲ سال، تقریباً با پختگی رسیده است. این صنعت در سال گذشته با چه موانعی همراه بود؟
در سال گذشته مسئله تخصیص ارز یکسری مشکلات را برای تولیدکنندگان ایجاد کرد و موجب وقفه در کار تولید شد، اما خدا را شکر منجر به بحران نشد. بعد از شروع سال تحصیلی به دلیل شرایط رکودی که در کل فضای اقتصادی رخ داده بود، فروش نوشت‌افزار کم شد. طبق گفته فعالان بازار، میزان فروش در سال گذشته کاهش چشمگیری داشت و نقدینگی در بازار کم بود؛ به طوری که می‌توان گفت در قیاس با سال ۱۴۰۱، بین ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش داشت. با توجه به تجربه این سال‌ها می‌توان گفت، اصلی‌ترین چالشی که صنعت نوشت‌افزار با آن روبروست، نوسان بازار است. در چند سال گذشته این صنعت با چالش‌های متعددی مواجه بوده است؛ از تخصیص ارز گرفته تا مسئله کرونا و … . به همین دلیل برنامه‌ریزی تولیدکنندگان با چالش همراه بوده است.
مسئله دیگری که همیشه تولیدکنندگان را آزار داده و هر سال پررنگ‌تر می‌شود، مسئله قاچاق است. شاید تا ۱۰ سال پیش قاچاق مسئله اصلی صنعت نوشت‌افزار نبود؛ چون واردات به صورت گسترده از مبادی قانونی انجام می‌شد اما هر سال که تولید تقویت می‌شود، انگیزه برای قاچاق بیشتر می‌شود؛ به‌خصوص در زمینه اقلامی که ارز به آنها تخصیص داده نمی‌شود. این را باید در نظر بگیریم که بسیاری از تولیدکنندگان صنعت نوشت‌افزار قبلاً تولیدکننده نبوده‌اند؛ اگر این دسته از تولیدکنندگان ببینند که مسیر قاچاق اینقدر در دسترس است_چه رسمی به همراه دیگر اقلام و چه غیررسمی از طریق کولبرها و…_ دلسرد می‌شوند؛ چراکه تولیدکننده در کنار تولید دغدغه‌های دیگری چون مالیات و… را نیز دارد. برخی از این تولیدکنندگان روحیه بازرگانی دارند و می‌توانند به جای اول بازگردند. این شرایط تلخ است.
موریانه صنعت نوشت‌افزار
قاچاق از جمله مسائلی است که همه صنایع را اذیت و فضای تسهیل‌گری تولید را دچار چالش می‌کند. نمی‌خواهم ناامیدانه صحبت کنم، اما اگر بخواهیم گام دوم را در تولید نوشت‌افزار برداریم باید سیاست‌های ایجابی در سطح حکمرانی در نظر بگیریم.
همانطور که گفتم این مسئله صرفاً برای تولیدکنندگان نوشت‌افزار نیست و ناظر به همه تولیدکنندگان است. اما اگر در حوزه نوشت‌افزار تصمیماتی گرفته شود، می‌تواند به رشد این صنعت کمک کند. مثلاً در سال گذشته اخباری مبنی بر تخصیص یارانه به خانواده‌ها برای خرید نوشت‌افزار شنیده بودیم که البته متاسفانه به دلیل اینکه تصمیم دهه نودی بود، به جایی نرسید و تبدیل به یارانه شیر در مدارس شد. صنعت نوشت‌افزار نیازمند به این دست از تصمیم‌هاست؛ البته اگر در زمان درستی اتخاذ شود.
این صنعت در قیاس با بسیاری از صنایع، خیلی بزرگ نیست و می‌توان با در نظر گرفتن یک همت، حجم نوشت‌افزار ایرانی را افزایش داد؛ به عبارت دیگر با عدد کمی می‌توان این صنعت را ارتقا داد.
با همه این‌ها در مجموع می‌توان گفت که مسیر رشد در این صنعت متوقف نیست. برخی از تولیدکنندگان به سمت تولید اقلام جدید رفته‌اند. نوشت‌افزار ایرانی همچنان در حال رشد است اما باید در سال جدید تمرکز را بر رفع موانع تولید گذاشت.
برخی از تصمیم‌ها در کشور به درستی گرفته می‌شود، مانند سامانه یکپارچه ارز که برای مدیریت کلان مفید است، اما این تصمیم‌ها در گام نخست تا زمانی که اشکالات آن برطرف شود، برای تولیدکنندگان موانع و گاه محدودیت‌های عجیبی ایجاد می‌کند.
* به ارتقای محصولات اشاره کردید. در حال حاضر نوشت‌افزار ایرانی چند درصد اقلام مورد نیاز کشور را پوشش می‌دهد؟
از نظر دسته‌بندی کلی می‌توان ۱۵ گروه محصول را برای نوشت‌افزار در نظر گرفت، مانند انواع دفتر، انواع پانچ، انواع مداد و… . در حال حاضر ما در حدود ۱۲ حوزه محصولی فعال هستیم که البته این ۱۲ حوزه بیشترین مصرف را نیز دارد مانند دفاتر که حدود هزار مجموعه فعال هستند.
در حال حاضر حدود هشت قلم محصول هستند که مشابه داخلی ندارند؛ چرا که گاه تولید برخی از این اقلام در کشور صرفه اقتصادی ندارد. از سوی دیگر، تولید برخی از اقلام نیز در کشور آغاز شده اما مسیر را به کندی طی می‌کند که این امر بیش از هر چیز به توان تولیدکننده وابسته است. مجموعه‌های خصوصی وارد این مسیر شده و طبیعتاً با رشدی که از بازار دریافت می‌کنند، می‌توانند تولید کنند.
در ۱۲ حوزه محصولی می‌توان گفت که میزان رقابت در تولید به حداکثر خود رسیده است. هرچند برخی از تولیدی‌ها در دوران کرونا تعطیل شدند، اما ما در مجموع با افزایش تولیدکننده در برخی اقلام مواجه هستیم. این امر سبب می‌شود که قیمت‌ها رقابتی شده و حاشیه سود کمتر شود.
* بعد از این مدت فعالیت، آیا بررسی انجام دادید که مصرف‌کنندگان تا چه میزان از مصرف این اقلام راضی بودند؟
ما نظرسنجی در نمایشگاه ایران نوشت انجام دادیم که براساس آن ۸۰ درصد نسبت به مصرف این اقلام اعلام رضایت داشتند. سوال هم به این صورت بود که آیا برای شما مهم است که نوشت‌افزاری که می‌خرید، ایرانی باشد یا خیر. البته قرار است پیمایش ملی در این زمینه طراحی شود.
*هرچند نمی‌توان میزان کالای قاچاق در بازار را به طور صحیح اعلام کرد، اما با بررسی که داشتید فکر می‌کنید در حال حاضر چقدر از بازار نوشت‌افزار را این اقلام پوشش می‌دهد؟
تقریباً طبق احصایی که وجود دارد بین ۶۰ تا ۷۰ درد ایرانی است. طبق مشاهدات می‌توان گفت نیمی از محصولات خارجی که در بازار وجود دارد، قاچاق است. واردات خودکار، مداد و ماژیک ممنوع است و هرچه در بازار از جنس خارجی وجود دارد، قاچاق است.
* از برنامه‌های سال جدید بفرمایید. طبق برنامه‌ای که برای ۱۰ سال آینده صنعت نوشت‌افزار ترسیم شده، صادرات جزو مهمترین موضوعاتی است که قرار است در این مدت پیگیری شود. برنامه امسال برای این حوزه چیست؟
چند موضوع را در سال گذشته پیگیری کردیم و در سال جدید به صورت جدی‌تر دنبال خواهیم کرد. اولین موضوع صادرات محصولات نوشت‌افزار ایرانی است. یکی از مهمترین حرکت‌های ایجابی در این فضا که می تواند منجر به رشد این صنعت شود، صادرات است. هرچند شاید این قضیه در وهله نخست و روی کاغذ سخت به نظر برسد، اما باید گفت که ما مجبوریم در این مسیر حرکت کنیم. همانطور که یک روز شروع سیاست‌های تولیدی دشوار بود و برخی مخالف بودند، الان در دوره‌ای هستیم که صادرات اینطور به نظر می‌رسد. اگر بخواهیم مزیت‌های تولید ادامه داشته باشد، باید به سمت صادرات حرکت کنیم؛ در غیر این صورت رقابت داخلی و بین چند تولیدکننده محدود خواهد شد. دوباره به یک افولی دچار خواهیم شد که برخی صنایع و تولیدکنندگان در دیگر حوزه‌ها دچار شدند. شرکت‌هایی چون ارج که دوره‌ای در اوج بودند و در نهایت پیر شدند.
تولیدکنندگان در حال حاضر صادرات را برای خود دور و سخت می‌بینند. به همین دلیل اقداماتی چون پیگیری حاکمیتی، برگزاری رویدادهایی در همین رابطه داشتیم تا بحث صادرات در ذهن تولیدکننده پررنگ شود.
*هدف اول کدام بازارها در نظر گرفته شده‌اند؟
بازار کشورهای منطقه به عنوان بازارهای اصلی در ابتدای امر در نظر گرفته شده است. در این گروه می‌توان کشورها و بازارهای منطقه را به چند بخش تقسیم کرد؛ نخست کشورهای ضعیف‌تر هستند که محصولات اقتصادی‌تر می‌خواهند مانند عراق، افغانستان و سوریه. یکسری کشورها هم هستند که باید نوشت‌افزار باکیفیت در آنجا عرضه شود، مانند کشور ترکیه که هرچند خودش تولید دارد، اما از واردات نیز استقبال می‌کند. روسیه، کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند عمان، ارمنستان، قرقیزستان و… نیز از جمله کشورهای دسته دوم هستند که در گفت‌وگوهای اولیه اقبال نشان داده‌اند. کشورهای درجه دو اروپا و کشورهای آفریقایی نیز از جمله بازارهای مقصد هستند که در درجه بعدی قرار می‌گیرند. برای این دسته از کشورها باید زمینه حمل و نقل و مبادلات مالی را فراهم کرد.
دسته‌بندی کلی از بازارهای مقصد انجام شده است. اگر بتوانیم زمینه ذهنی را در تولیدکنندگان ایجاد کنیم، می‌توان به حرکت در این مسیر امیدوار بود. این مسیر نسبتاً پیچیده، سخت و زمان‌بر است که باید روی آن انرژی خاصی صرف کنیم. بخش‌هایی از دولت مانند معاونت علمی نیز در به سرانجام رساندن این ایده اقبال نشان داده‌اند.
تولید نوشت‌افزار ایرانی با کاغذ ایرانی
برنامه دیگری که مجمع در سال جدید با دنبال آن است، استفاده از کاغذ ایرانی است. دولت از همان ابتدا درصدد این بود که مشکل کاغذ را رفع کند. اتفاقات خوبی در این زمینه رخ داده است که از جمله آنها می‌توان به کارخانه کاغذ مازندران اشاره کرد که از نظر حجم تولید و تامین کاغذ کتاب‌های درسی به عدد قابل قبولی رسیده و حتی مازاد تولید نیز ممکن است در آینده داشته باشد و کاغذ را در بازار عرضه کند.
حوزه مصرفی کاغذ بیشتر حوزه نشر و تحریر است. در حوزه نشر برخی از ناشران از کاغذ ایرانی استفاده و آن را امتحان کردند. اما در حوزه تحریر هنوز چندان این اتفاق رخ نداده است. ما برای این منظور گفت‌وگوهایی با مدیریت کارخانه انجام دادیم تا مسیری برای استفاده از این کاغذ ایجاد شود؛ البته این امر مستلزم ذائقه‌سازی توسط وزارت آموزش و پرورش و صدا و سیماست. در این صورت حرکت در این مسیر هم به نفع تولیدکننده است، هم به نفع مصرف‌کننده.
البته این برنامه را نداریم که کاغذ ایرانی در وهله نخست به صورت صد در صد جایگزین کاغذ خارجی شود اما استفاده از کاغذ ایرانی به ویژه کاغذ مازندران از جهت بهداشت، عدم بازتاب نور و … می‌تواند برای تولیدکننده و مصرف‌کننده جذاب باشد. در حال حاضر نیاز بازار ۵۰ هزار تن در نظر گرفته شده که کاغذ ایرانی در گام نخست می‌تواند پنج تا ۱۰ درصد این نیاز را برطرف کند و در یکی دو سال آینده این میزان به ۳۰ درصد افزایش یابد.
یکی دو کارخانه دیگر هم هستند که در دو سال آینده خط تولید خود را آغاز خواهند کرد و کاغذ سفیدتر را تولید خواهد کرد. اگر کارخانه کاغذ شیراز که در مرحله نهایی است و کارخانه خوزستان(به غیر از کارخانه پارس) به بهره‌برداری برسند، می‌توانند سهم استفاده از کاغذ ایرانی را در بخش تحریر افزایش دهند. علاوه بر این، استفاده از کاغذ سنگ نیز از گزینه‌هاست. این کاغذ ویژگی‌های خوبی دارد؛ از جمله اینکه ضد آب هستند و مقرون به صرفه هستند. هرچند این کاغذ مشکلاتی نیز دارد؛ از جمله آنکه سنگین است که البته در چندماه اخیر به دلیل استفاده از دان روز و نیروهای دانشگاهی توانستند تا حدودی این مسئله را رفع کنند.
مشکل کاراکتر برای تولید نوشت‌افزار رفع می‌شود؟
بخش دیگری که امسال پیگیری خواهیم کرد، موضوع محتوای تولیدات نوشت‌افزار است. استفاده از مفاهیم و محتوای جذاب غیر از کاراکترهای محبوب از جمله رویکرد ما در سال جدید خواهد بود. محتوای کاراکترمحور همیشه مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما در نظر داریم در این بخش وارد فضای غیر کاراکتر نیز شویم؛ چرا که حجم کاراکترها کم و استفاده از آن نیز برای تولیدکنندگان گاه با موانعی همراه است. برای این منظور ما به سمت محتوای غیر کاراکتر حرکت می‌کنیم، مانند مکان‌های اجتماعی و جغرافیایی، هنر، خط و … که همگی هنر دست تصویرساز است. تصویرسازی در کور روز به روز قوی‌تر می‌شود و سبک طراحی آنها به نوشت‌افزار نزدیک است. درصدد شبکه‌سازی از این تصویرگران هستیم تا بتوانیم با آنها ارتباط برقرار کرده و پلی باشیم برای برقراری ارتباط میان تولیدکننده و تصویرگران. با این شیوه می‌توان تصویرهای ایرانی را در تولیدات استفاده کرد. تاکنون ۲۰۰ تصویرگر شناسایی و آثارشان را بررسی کردیم که از این میان، حدود ۸۰ تن هستند که می‌توان در این مسیر با آنها همراه شد.
/