تک‌نگاری | ایلان ماسک؛ نابغه تکنولوژی یا بازیگر خبیث سیاسی؟
تک‌نگاری | ایلان ماسک؛ نابغه تکنولوژی یا بازیگر خبیث سیاسی؟
مهسا مژدهی: ایلان ماسک؛ مردی است که با ثروتش زمین و زمان را گرفته، در سال‌های اخیر نشان داده که بلندپروازی‌هایش فراتر از فناوری است و به عرصه قدرت و نفوذ سیاسی علاقه‌مند شده است. حضور او در کنار دونالد ترامپ، چه پیش از انتخابات ۲۰۲۴ و چه پس از آن، یک چرخش غیرمنتظره در زندگی این کارآفرین عجیب‌وغریب بود. او ناگهان بدون آنکه تلاش زیادی کند یا حتی مانند سیاستمداران آمریکایی پله‌ها را پشت هم طی کند، ناگهان تبدیل به مهره‌ای سیاسی شد که اگر چشم بدوانید؛ هر جا که ترامپ هست او را پیدا خواهید کرد.
یک اتحاد غیرمنتظره
داستان اتحاد میان ترامپ و ایلان ماسک، از ماه‌های پیش از انتخابات نوامبر ۲۰۲۴ شروع شد. ماسک، که پیش‌تر به عنوان یک لیبرال متمایل به چپ شناخته می‌شد و از ایده‌هایی چون درآمد پایه برای همه آمریکایی‌ها حمایت کرده بود، ناگهان در تابستان ۲۰۲۴ حمایت قاطع خود را از دونالد ترامپ، نامزد جمهوری‌خواهان، اعلام کرد. این تغییر جهت زمانی علنی شد که ماسک پس از تلاش نافرجام برای ترور ترامپ در ژوئیه همان سال در پنسیلوانیا، در پلتفرم ایکس نوشت: ترامپ تنها کسی است که می‌تواند دموکراسی آمریکا را نجات دهد. این بیانیه، با واکنش‌های تند از هر دو سوی طیف سیاسی همراه شد، اما نقطه شروع حضور پررنگ ماسک در کارزار انتخاباتی بود.
او تنها به حمایت لفظی اکتفا نکرد. گزارش‌ها نشان می‌دهد که ماسک میلیون‌ها دلار به کمپین انتخاباتی ترامپ و گروه‌های وابسته به آن، از جمله کمیته اقدام سیاسی آمریکا، تزریق کرد. ماسک همچنین در گردهمایی‌های انتخاباتی حضور پیدا کرد و با کلاهی مشکی که شعار عظمت را دوباره به آمریکا برگردانیم روی آن نقش بسته بود، کنار ترامپ ایستاد و از آزادی بیان و نجات تمدن سخن گفت. این تصویر از او، که زمانی تنها یک کارآفرین خلاق بود، حالا به یک فعال سیاسی تمام‌عیار تبدیل شده بود.
چرا ترامپ و ماسک دوستان خوبی برای یکدیگر شدند؟
برای بسیاری، اتحاد میان دونالد ترامپ و ایلان ماسک عجیب به نظر می‌رسید. ماسک، مهاجری از آفریقای جنوبی با دیدگاه‌هایی جهانی، و ترامپ، نماد ملی‌گرایی آمریکایی با شعارهای ضد مهاجرتی، در نگاه اول دو قطب متضاد بودند. اما نگاهی عمیق‌تر نشان می‌دهد که این دو در برخی اصول هم‌راستا هستند: هر دو از بوروکراسی متنفرند، هر دو به دنبال برهم زدن نظم موجودند و هر دو از قدرت رسانه و جنجال برای پیشبرد اهدافشان استفاده می‌کنند و هر دو به راست‌افراطی علاقه دارند.
ترامپ در ماسک یک متحد قدرتمند دید: ثروتمندترین مرد جهان با نفوذ عظیم در شبکه‌های اجتماعی و توانایی مالی برای پشتیبانی از کارزارش. ماسک با استفاده از ایکس، پلتفرمی که پس از خریدش در سال ۲۰۲۲ به ابزاری برای ترویج دیدگاه‌هایش تبدیل شده بود، توانست پیام‌های کمپین ترامپ را گستردش داده و مواضع او را تقویت کند و به‌ویژه جوانان و رأی‌دهندگان مردد را به سمت جمهوری‌خواهان بکشاند. این اتحاد، که برخی آن را «مصلحتی» نامیدند، به‌سرعت نتیجه داد و در شب انتخابات، وقتی نتایج اولیه پیروزی ترامپ را نشان داد، ماسک در اقامتگاه مارئه‌لاگوی فلوریدا کنار او ایستاده بود و این پیروزی را دستور واضح مردم برای تغییر خواند.
او فقط یک حامی ثروتمند نیست
با پیروزی ترامپ، حضور ماسک در سیاست آمریکا وارد فاز جدیدی شد. در نوامبر ۲۰۲۴، رئیس‌جمهور منتخب اعلام کرد که ماسک به همراه ویوک راماسوامی، یکی دیگر از چهره‌های جنجالی جمهوری‌خواه، هدایت نهادی جدید به نام وزارت کارآمدی دولت را بر عهده خواهد گرفت. هدف این نهاد، که قرار نیست یک وزارتخانه رسمی باشد بلکه نقشی مشورتی دارد، کاهش هزینه‌های دولت فدرال به میزان دو تریلیون دلار است. این انتصاب، که با استقبال محافظه‌کاران و انتقاد دموکرات‌ها همراه شد، نشان داد که ماسک دیگر فقط یک حامی مالی نیست، بلکه قرار است نقشی فعال در سیاست‌گذاری داشته باشد.
حضور او در مراسم تحلیف ترامپ در ژانویه ۲۰۲۵ نیز حاشیه‌ساز شد. وقتی ماسک در برابر جمعیت دستش را به شکلی بلند کرد که برخی آن را به «سلام نازی» تشبیه کردند، موجی از واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاد. او با طعنه به منتقدانش در ایکس پاسخ داد: حمله با برچسب هیتلر دیگر کهنه شده است. این جنجال، اگرچه کوتاه‌مدت بود، نشان‌دهنده حساسیت بالای حضور او در عرصه سیاسی بود؛ جایی که هر حرکتش زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد. تقریبا می‌توان گفت در ایالات متحده کمتر کسی نزدیکی ماسک را به ترامپ به فال نیک می‌گیرد. او دیگر ماسکی نیست که جهان را زیر پروبال می‌گرفت و از محبوبیت شگفت‌انگیز برخوردار بود.
حضور ماسک در سیاست آمریکا و بیخ گوش ترامپ، تا کجا ادامه خواهد داشت؟ برخی معتقدند او به‌زودی از این نقش خسته خواهد شد و به دنیای فناوری بازمی‌گردد، جایی که خلاقیتش بیشترین نمود را دارد. اما شواهد دیگری نشان می‌دهد که ماسک قصد دارد نفوذش را در واشنگتن تثبیت کند و حتی دنبال متحدانی در اروپا می‌گردد. شرکت‌های او، به‌ویژه اسپیس‌ایکس که قراردادهای میلیارد دلاری با پنتاگون دارد و تسلا که از کاهش مقررات سود می‌برد، از دولتی به رهبری ترامپ که وعده کمترین نظارت را داده، بهره‌مند خواهند شد. این منافع اقتصادی، انگیزه‌ای قوی برای ادامه حضور او در کنار ترامپ روی صحنه بزرگ سیاست آمریکاست.
راه سخت ماسک
مسیر ماسک البته هموار نیست. منتقدان او را متهم می‌کنند که با استفاده از ایکس به نفع ترامپ، بی‌طرفی پلتفرم‌های اجتماعی را زیر سؤال برده و حتی ممکن است قوانین انتخاباتی را نقض کرده باشد. هرچند کمیسیون فدرال انتخابات به دلیل اختلافات داخلی بعید است اقدامی جدی علیه او انجام دهد، اما این اتهامات می‌توانند وجهه عمومی‌اش را خدشه‌دار کنند. همانطور که قبلا هم گفتیم، ماسک دیگر آن ابرقهرمان سال‌های قبل نیست.
ایلان ماسک امروز، دیگر فقط یک نابغه تکنولوژی نیست. او یک بازیگر سیاسی است که با ثروت، نفوذ و جاه‌طلبی‌اش، در حال بازنویسی نقش خود در جهان است و سقف یا دیواری مقابل خود نمی‌بیند. حضورش کنار ترامپ، از پیش از انتخابات تا اکنون، نه تنها مسیر حرفه‌ای او را تغییر داده، بلکه بر روند سیاست آمریکا نیز اثر گذاشته است. آیا او به یک سیاستمدار تمام‌عیار تبدیل خواهد شد یا دوباره به آزمایشگاه فناوری بازمی‌گردد؟ باید برای دانستن این سوالات منتظر بمانیم. اما همگی به‌خوبی می‌دانیم که برای بلندپروازی‌های ایلان ماسک سقفی وجود ندارد. از طرف دیگر ماسک غول فناوری است که طبقه متوسط آمریکایی را وحشت‌زده می‌کند. آنها ماسک را دوست ندارند و حتی به اندازه موسسان فیس‌بوک هم به او علاقه‌مند نیستند.
ماسک با وزرا به مشکل می‌خورد
ایلان ماسک که هدفش کوچک‌تر کردن دولت و کاهش هزینه‌های آن است، با برخی از وزرای کابینه ترامپ به مشکل برخورده است. او به آنها توصیه کرده تا تعدادی از کارمندانشان را از کار بیکار کنند؛ اما این توصیه در برخی از وزارت‌خانه‌ها از جمله وزارت‌خارجه نادیده گرفته شده است. ایلان ماسک که با یک اره برقی به دست می‌خواهد به جنگ ساختارهای همیشگی در آمریکا برود، طبق گزارش برخی از رسانه‌ها در یک جلسه با مارکو روبیو وزیرخارجه بر سر همین موضوع مشاجره کرده و در نهایت ترامپ ظاهرا بدون آنکه ماسک را سرزنش کند، طرف روبیو را گرفته است و گفته ایلان تنها در این زمینه مشاوره خواهد داد.
۳۱۲۳۱۱
