گروه دفاعی خبرگزاری برگزیده های ایران ـ سید محمد طاهری: اخیراً فیلمی از یک پرتابگر دوگانه موشک‌های ضدزره حزب‌الله لبنان موسوم به سامانه «ثارالله» منتشر شد که بازتاب‌های فراوانی به‌همراه داشت.
در این فیلم یک پرتابگر دوگانه مجهز به موشک‌هایی شبیه به موشک‌های هدایت‌شونده کورنت، دو موشک را با فاصله زمانی بسیار کم به‌سمت یک تانک شلیک و آن را منهدم میکند.
سامانه ضدزره ثارالله حزب‌الله لبنان
پیشتر نیز فیلم‌هایی از تمرین نیروهای حزب‌الله لبنان با انواع سامانه‌های ضدزره هدایت‌شونده منتشر شده بود اما این برای نخستین مرتبه بود که فیلم شلیک چنین سامانه‌ای منتشر می‌شد، هرچند در این فیلم تاریخ سال ۲۰۱۵ نمایش داده شد.
.
سامانه‌های ضدزره با پرتابگر چندگانه در حقیقت برای مقابله با سامانه‌های دفاع فعال تانکها و سایر ادوات زرهی مجهز به چنین سامانه‌هایی طراحی شده‌اند.
با پیشرفت تسلیحات ضدزره و به‌خصوص افزایش برد و هدایت‌پذیر شدن این سامانه‌ها، موضوع حفاظت ادوات زرهی نیز وارد فصل جدیدی شد و به این ترتیب سامانه‌های حفاظت فعال پا به میدان نبرد گذاشتند.
طراحی چنین سامانه‌هایی تقریباً به دهه هفتاد میلادی برمی‌گردد که اتحاد جماهیر شوروی سابق سامانه‌ای به‌نام DROZ را برای حفاظت از تانکهای T55 طراحی و تولید کرد.
از آن زمان تا کنون سامانه‌های حفاظت فعال تانکها پیشرفت‌های قابل‌توجهی کرده و انواع گوناگونی پیدا کرده‌اند و در دو دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شوند.
این سامانه‌ها در دو نوع مقابله نرم (soft kill) و مقابله سخت (hard kill) طراحی شده‌اند، در هر دو نوع، حسگر‌ها یا رادارهای کوچکی در چهار طرف برجک نصب شده‌اند که نزدیک شدن موشک را به کاربر داخل تانک هشدار می‌دهند. در نوع مقابله نرم کاربر با استفاده از امواج موشک را منحرف میکند و در نوع مقابله سخت با شلیک یک پرتابه موشک را منهدم میکند.
نحوه عملکرد سامانه‌های دفاع فعال
در حوزه سامانه‌های مقابله سخت، تنها سامانه عملیاتی که در جهان وجود دارد سامانه تروفی اسرائیلی است. بعد از جنگ ۳۳ در سال ۲۰۰۶ و انهدام تعدادی از تانکهای مرکاوا ۳ و ۴ ارتش رژیم صهیونیستی، صنایع دفاعی این رژیم برنامه‌ای برای طراحی یک سامانه حفاظت فعال از نوع مقابله سخت را آغاز کرد و در سال ۲۰۱۱ این سامانه عملیاتی شد.
تروفی از چهار رادار آرایه فازی EL/M-2133 با مجموع دید ۳۶۰ درجه و ۲ پرتابگر ساچمه‌های تنگستنی در دو طرف برجک تشکیل شده است. زمانی که موشک ضدزره به‌سمت تانک شلیک میشود ابتدا چهار راداری که در چهار طرف برجک نصب شده‌اند هدف را شناسایی و بهترین زاویه برای پرتاب ساچمه به‌سمت آن را مشخص می‌کنند، پس از آن ساچمه‌هایی که مانند گلوله‌های شات‌گان در پرتابگرهای سامانه بارگذاری شده‌اند به‌سمت هدف شلیک می‌شوند و آن را منهدم می‌کنند.
تروفی قادر است در هر ثانیه دوبار شلیک کند و با یک هدف در یک سمت درگیر شود و علی‌رغم ادعای سازندگان مبنی بر توانایی مقابله این سامانه با موشک‌های تاپ‌اتک (موشک‌هایی که از بالا به هدف حمله می‌کنند) تاکنون مستندی از مقابله تروفی با این موشک‌ها منتشر نشده است.
سامانه تروفی و نحوه عملکرد آن روی تانک آبرامز آمریکایی
این سامانه سیصدهزاردلاری روی تانکهای مرکاوا‌ـ۴ اسرائیلی و برخی تانکهای آبرامز آمریکایی نصب شده است و نسخه‌های مختلفی از آن برای نصب روی جیپ‌‌ها، نفربرها و حتی قایق‌های تندرو نیز ساخته شده است.
سامانه تروفی با تمام نقاط قوت خود اما نقاط ضعفی هم دارد، فاصله بارگذاری مهمات در این سامانه برای مقابله با موشک بعدی نقطه‌ضعف جدی این سامانه است که موجب شده است سامانه‌هایی برای مقابله با آن طراحی و عملیاتی شوند.
اجزای مختلف سامانه تروفی
ویژگی مهم این سامانه‌ها در آن است که به‌جای یک موشک، دو موشک را با فاصله زمانی بسیار کم به‌سمت تانک شلیک می‌کنند تا اگر سامانه دفاع فعال تانک موشک اول را منهدم کرد موشک دوم به هدف برخورد و تانک را منهدم کند.
پرتابگر دوگانه موشک ضدزره حزب‌الله لبنان که بسیار شبیه به موشک‌های «دهلاویه» ایرانی است هم دقیقاً از همین مزیت استفاده میکند، در حقیقت باید گفت این سامانه که بنا به برخی شواهد از سال ۲۰۱۵ در اختیار حزب‌الله لبنان است برای مقابله با سامانه حفاظت فعال تانکهای اسرائیلی طراحی شده و قادر است آنها را منهدم کند.
نمونه ایرانی این سامانه که توسط وزارت دفاع کشورمان طراحی شده است، قادر است موشک‌های خود را در فاصله زمانی ۰/۴ ثانیه از یکدیگر شلیک کند. در این روش موشک اول نقش فریب‌دهنده سامانه دفاع فعال را دارد و موشک دوم با استفاده از زمان بارگذاری مجدد سامانه، به تانک برخورد و آن را منهدم میکند.
فاصله حرکت موشک‌های اول و دوم
اما برای انهدام تانک‌هایی مانند مرکاوا که علاوه بر سامانه دفاع فعال به یک زره قدرتمند نیز مجهز شده‌اند، می‌بایست تسلیحاتی در اختیار داشت که علاوه بر عبور از دفاع فعال قادر به عبور از زره تانک نیز باشند، برای درک بهتر این مفهوم باید در ابتدا نگاهی به ویژگی‌های تانک مرکاوا بیندازیم.
مرکاوا (در عبری: מרכבה) (به‌معنای ارابه) تانک اصلی میدان نبرد تولید صنایع دفاعی ارتش اسرائیل و مورد استفاده ارتش این رژیم است. طراحی این تانک از سال ۱۹۷۳ آغاز شد و اولین مدل آن در سال ۱۹۷۸ وارد فعالیت رسمی در ارتش این رژیم شد.
مرکاوا از مدرن‌ترین تانکهای دنیاست که ویژگی منحصربه‌فرد آن، اهمیت بسیار بالایی است که در طراحی آن برای حفظ جان سرنشینانش در نظر گرفته شده است، برای این منظور علاوه بر زره بسیار پیچیده، موتور تانک در قسمت جلو قرار گرفته است که باعث افزایش حفاظت از سرنشینان تانک میشود.
با اینکه مهم‌ترین ویژگی مرکاوا حفاظت از جان خدمه تانک است اما در جنگ سال ۲۰۰۶ اسرائیل با حزب‌الله لبنان تعداد زیادی از تلفات اسرائیلی‌ها از میان سرنشینان تانکهای مرکاوا بود که موجب غافلگیری تحلیلگران شد. در این نبرد حزب‌الله برخی از مدرن‌ترین سلاح‌های ضدتانک روسی همچون (AT-13 Metis)، مدل پیشرفته موشک ضدتانک معروف ای‌تی‌ـ۳ سگر، آرپی‌جی ـ۲۹ و موشک هدایت لیزری ای‌تی‌ـ۱۴ کورنت را علیه تانکهای اسرائیلی به‌کار برد که به ۵۰ مرکاوا آسیب رساند و موجب مرگ ۳۰ سرباز و افسر و زخمی شدن ۱۰۰ نفر دیگر شد.
البته ناگفته نماند که بخش عمده‌ای از تلفات اسرائیل در تانکهای مرکاوا نیز مربوط به مدل مارک ۲ این تانک است و مدلهای مارک ۳ و مارک ۴ آن تلفات انسانی زیادی نداشتند، به‌خصوص مدل مارک ۴ آن که تقریباً هیچ تلفات قابل‌ذکری نداشت.
تانک مرکاوا مجهز به سامانه دفاع فعال تروفی
بیشترین ضخامت زره تانکها در نواحی جلو و بعضاً پهلوهاست و در سایر نواحی از مقاومت کمتری برخوردارند، به‌عنوان مثال بیشترین عدد ادعاشده برای ضخیم‌ترین بخش از تانکهای M-1 آبرامز آمریکا و مرکاوا M-K-4 رژیم صهیونیستی ۱۳۰۰ و ۱۰۸۰ میلی‌متر عنوان شده است، البته اعداد متنوعی در منابع مختلف عنوان شده است که استناد به همه آنها ضرورتی ندارد زیرا نمونه‌ای از موشک‌های ضدزره روسی با میزان نفوذ ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌متر در جنگ ۳۳روزه رژیم صهیونیستی علیه لبنان و حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ مورد استفاده قرار گرفت. در این جنگ‌ها به‌ترتیب انواع مدلهای مرکاوا از جمله M-K-4 (در لبنان) و آبرامز (در عراق) مورد اصابت آن موشک قرار گرفتند که بهترین مقاوت حاصل‌شده توسط این تانک از کار افتادن و از رده خارج شدن تانکهای مذکور بوده و در مواردی به انهدام تانک انجامیده است.
موشک‌های دهلاویه ایرانی هم با قدرت نفوذ در ۱۲۰۰ میلی‌متر زره، قادر به انهدام تانکهای اسرائیلی هستند.
موشک دهلاویه یک موشک هدایت‌شونده با پرتوهای لیزر و از نوع هدایت در خط دید تیرانداز است که برد ۵کیلومتری دارد. در این شیوه هدایت، تیرانداز پرتوی لیزر را به هدف می‌تاباند و می‌بایست تا زمان اصابت موشک، پرتوی لیزر را روی هدف نگه دارد. این نوع هدایت یک مشکل دارد آن هم این است که امکان دارد محل شلیک موشک شناسایی شود و مورد هدف قرار گیرد اما برد موشک دهلاویه از برد توپ تانکهای موجود در جهان بیشتر است به همین سبب شلیک موشک از فاصله خارج از برد تانک را میسر می‌سازد و خطر اصابت لانچر موشک را منتفی می‌سازد.
موشک دهلاویه
از سوی دیگر موشک دهلاویه، از نوعی از امواج لیزر بهره می‌برد که موجب فعال شدن سامانه‌های هشدار لیزری تانک نمی‌شود و در مقابل جنگ الکترونیک و اختلال نیز مقاوم است. سر جنگی موشک دهلاویه به‌صورتی طراحی شده است تا بتواند در زره‌های واکنشی و انفجاری تانکها نیز نفوذ کند. این موشک به کلاهک تاندم شارژ (دومرحله‌ای پشت‌سرهم) با مهمات خرج گود مجهز است که مرحله اول این موشک موجب انهدام زره واکنشی میشود و مرحله دوم آن از بین رفتن زره و نفوذ به داخل بدنه تانک و انهدام آن را در پی دارد.
وزن سر جنگی این موشک ۶.۸ کیلوگرم است و توانایی نفوذ در ۱۲۰۰ میلی‌متر زره را دارد. سرعت اولیه این موشک ۲۵۰ متر بر ثانیه است که موجب میشود مدت پرواز این موشک در بیشینه برد به ۲۲ ثانیه برسد. وزن موشک و پرتابگر آن روی هم ۲۷ کیلوگرم است. این موشک یک سلاح اجتماعی است که معمولاً دو یا سه نفر خدمه دارد و هم قابلیت حمل توسط نفر و هم قابلیت نصب روی انواع خودرو‌ها و نفربرهای زرهی را دارد.
نسل جدید موشک دهلاویه
سال ۱۴۰۰ مدل جدیدتری از موشک دهلاویه با برد ۸ کیلومتر و قدرت نفوذ ۱۳۰۰ میلی‌متر نیز توسط صنایع دفاعی ساخته و به نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحویل شده است که شکل ظاهری آن شبیه به نوع اولیه این موشک است با این تفاوت که در این مدل جدید به‌خلاف مدل اولیه بالک‌های انتهایی موشک به‌جای ذوزنقه به‌صورت نیم‌بیضی طراحی شده‌اند تا موشک مقاومت کمتری در مقابل هوا داشته باشد.
صنایع دفاعی کشورمان علاوه بر پرتابگرهای دوتایی موشک دهلاویه، سامانه ضدزره پیشرفته‌تری به‌نام سامانه «پیروز» را طراحی و تولید کرده است.
سامانه موشکی پیروز از یک سکوی دودرجه آزادی که قابلیت نصب چهار فروند موشک ضدزره دهلاویه به‌همراه یک سامانه الکترواپتیک را دارد، تشکیل شده است. این سامانه همچنین دارای یک کنسول هدایت است که امکان هدف‌گیری و شلیک از طریق آن برای کاربر ممکن میشود.
این سامانه به‌صورتی طراحی شده که قابل نصب روی خودروهای تاکتیکی ارس است و به‌صورت آسانسوری طراحی شده است تا در زمان‌های غیرعملیاتی به درون خودرو رود و با این کار مانع از آسیب دیدن سامانه خارج از میدان نبرد شود، علاوه بر اینکه این نوع طراحی سامانه پیروز موجب میشود در صحنه نبرد نیز پوشش مناسبی برای خودروی حامل این سامانه ایجاد کند.
سامانه پیروز
سامانه الکترواپتیکی پیروز امکان استفاده از این سامانه در شب و روز با استفاده از دوربین‌های حرارتی و دید در شب و همچنین قفل روی هدف را برای این سامانه میسر می‌سازد، از طرف دیگر کنسول هدایت این سامانه داخل خودرو تعبیه شده است که کاربر را از خطرات احتمالی مصون می‌سازد.
ویژگی مهم این سامانه آن است که قادر است هر موشک را به‌فاصله تنها ۰.۴ ثانیه از موشک بعدی شلیک کند که به این سامانه قابلیت مقابله با سامانه‌های دفاع فعال تانکها را می‌دهد و پیروز را به سلاحی مهلک برای تانکها و ادوات زرهی بدل می‌سازد.
همچنین سامانه پیروز قادر است در ارتفاع ۲کیلومتری و برد ۵ یا هشت کیلومتری (بسته به نوع موشک دهلاویه مورد استفاده) با اهداف هوایی نیز درگیر شود. از سوی دیگر تحرک‌پذیری سامانه پیروز نیز فاکتور بسیار مهم در نبردهای امروزی است نصب این سامانه روی خودروی راهکنشی ارس این قابلیت را به سامانه پیروز داده است.
عملیاتی شدن سامانه‌های ضدزره هدایت‌شونده با قابلیت فریب سامانه‌های دفاع فعال تانکها در ایران و نیروهای جبهه مقاومت قدرت آتش یگان‌های رزمی این جبهه در صحنه‌های مختلف نبرد را افزایش می‌دهد.
/+