جداسازی دقیق اسپرم بدون سانتریفیوژ و با فناوری نانو/ بازگشت نخبه ایرانی از انگلستان با کمک “کانکت”

عادل قیاس؛ مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان نانویی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری برگزیده های ایران، اظهار کرد: دو محصول جدید بر پایه فناوری‌های پیشرفته در حوزه درمان ناباروری معرفی کرده‌ایم که برای جداسازی سلول‌های اسپرم با کیفیت بالا کاربرد دارند. یکی از این محصولات، یک “دستگاه یکبار مصرف جداسازی اسپرم” است که بدون دخالت مستقیم کاربر و در یک فضای بسته، ظرف تنها ۳۰ دقیقه فرایند انتخاب سلول‌های باکیفیت را انجام می‌دهد.

وی افزود: روش‌های رایج جداسازی اسپرم در مراکز درمان ناباروری معمولاً با استفاده از سانتریفیوژ انجام می‌شود که این فرایند به دلیل شوک فیزیکی می‌تواند به هسته سلول‌ها آسیب وارد کند. در حالی که در محصول ما از سانتریفیوژ استفاده نشده و همین موضوع موجب حفظ کیفیت سلولی و افزایش چشمگیر کارایی درمان می‌شود.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان که دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی انگلستان در حوزه نانو و فناوری است، درباره انگیزه بازگشتش به ایران گفت: من از سال ۱۳۹۳ به ایران بازگشتم. از ابتدا هم تصمیم نداشتم برای همیشه خارج از کشور بمانم. هدفم این بود که تجربه‌ای بین‌المللی کسب کنم و بعد در کشور خودم فعالیت داشته باشم. چرا نباید کارهای علمی و فناورانه را برای مردم خودمان انجام دهیم؟

وی ادامه داد:البته مشکلات زیادی در این مسیر وجود دارد و من و بسیاری از دوستانم سختی‌های زیادی را در این سال‌ها تحمل کرده‌ایم. اما اگر اراده‌ای برای حمایت واقعی از فناوران وجود داشته باشد، می‌توان به پیشرفت‌های بزرگ دست یافت. من از همان ابتدا با برنامه «کانکت» آشنا شدم و ارتباط خوبی با مسئولان آن برقرار کردیم. تسهیلات و مشوق‌های خوبی برای افرادی مثل ما در نظر گرفته بودند که بسیار مؤثر بود. الان هم خوشبختانه این ارتباط همچنان حفظ شده و ستاد نانو نیز حمایت بی‌دریغی از ما داشته است.

قیاس درباره جزئیات فنی محصول مبتنی بر فناوری نانو نیز توضیح داد: در این دستگاه ما از خواص نانویی در طراحی سطح داخلی استفاده کرده‌ایم. در مقیاس‌های میکرونی، نسبت سطح به حجم بسیار بالاست. بنابراین با اصلاح و مهندسی سطح می‌توان عملکرد سیستم را به طرز چشمگیری افزایش داد. فناوری نانو در این بخش‌ها به ما کمک کرده تا سطح را به گونه‌ای آماده کنیم که جداسازی سلول‌ها با دقت و کیفیت بالاتری انجام شود. در برخی موارد حتی بدون استفاده از نانو اصلاً امکان طراحی این دستگاه وجود نداشت.

قیاس در پاسخ به این پرسش که بزرگ‌ترین چالش شرکت‌های فناور حوزه پزشکی در ایران چیست، تصریح کرد: به طور خاص در حوزه تجهیزات پزشکی، حساسیت‌ها و الزامات قانونی بسیار بالاست. ما سال‌هاست درگیر این فرآیندها هستیم. مسئله رگولاتوری به نظر من مهم‌ترین چالش برای شرکت‌های نوپا است. اگر شرکتی سابقه طولانی و محصولات متعدد داشته باشد، عبور از این مراحل برایش آسان‌تر است. اما برای تیم‌هایی که از صفر شروع می‌کنند، پیچیدگی‌های مقرراتی می‌تواند فرسایشی و دلسردکننده باشد.

وی خاطرنشان کرد: برای نمونه، همین محصول اخیر ما ماه‌ها درگیر مسائل رگولاتوری بود. حجم مستندات، جزئیات فنی و بررسی‌های لازم به قدری زیاد است که بدون دسترسی مناسب به اطلاعات و مشاوره‌های تخصصی، عملاً حرکت بسیار کند می‌شود. اگر این فرآیندها اصلاح شود، شرکت‌های جوان و نوآور می‌توانند سریع‌تر به بازار وارد شوند و خدمت مؤثرتری به نظام سلامت کشور ارائه دهند.

 قیاس تصریح کرد:مشابه فرآیندهای اخذ مجوز در کشورهایی مانند آمریکا، انگلیس یا کانادا، در ایران هم ما برای دریافت مجوز تجهیزات پزشکی اقدام کردیم؛ اما تفاوت در تعداد و نوع آزمایش‌ها قابل‌توجه است. در حالی که در کشورهای یادشده معمولاً سه تست برای تأیید کفایت می‌کند، اداره‌کل تجهیزات پزشکی از ما ۹ آزمایش خواسته بود که به‌راستی از نظر منطقی توجیه‌پذیر نبود و همین مسئله کار را برای ما سخت‌تر کرد.

وی یکی دیگر از چالش‌های پیش‌روی فعالیت‌های فناورانه را فرآیند ثبت نشان تجاری عنوان کرد و گفت: البته در این زمینه الکترونیکی بودن سامانه‌ها مزیتی محسوب می‌شود و دیگر نیازی به مراجعات حضوری مکرر نیست، اما کوچک‌ترین ایراد، آن‌ هم بدون دلیل مشخص، می‌تواند کل فرآیند را دچار وقفه کند. مثلاً ما یک‌بار با ایرادی در پرونده مواجه شدیم که مشابه همان مورد قبلاً پذیرفته شده بود، اما این بار رد شد.

قیاس ادامه داد: مشکل اینجاست که پس از هر ایراد، باید به انتهای صف رسیدگی برویم؛ هرچند صف به‌صورت الکترونیکی پیش می‌رود، اما روند پیشرفت روزانه آن بسیار کند است، به‌طوری که عملاً زمان و انرژی زیادی از تیم ما صرف پاسخگویی به این موارد می‌شود؛ در حالی که باید تمرکز اصلی‌مان بر توسعه فناورانه و تحقیقاتی باشد.

این فعال حوزه تجهیزات پیشرفته پزشکی تأکید کرد: البته وجود ستادهای تخصصی و برخی ارگان‌های پشتیبان مانند ستاد نانو یا برنامه‌هایی مانند کانکت، بسیاری از مسیرها را برای ما هموار کرده‌اند، اما در حوزه تجهیزات پزشکی هنوز جای اصلاح جدی وجود دارد. به نظر من، اگر یک تیم سه‌نفره از کارشناسان درون شرکت‌های فناور مستقر شوند و فرآیندها را از نزدیک همراهی کنند، می‌توان بسیاری از موانع موجود را که بعضاً تا شش ماه زمان می‌برند، به‌سادگی برطرف کرد.

وی در پایان اظهار امیدواری کرد که ارتباط و همکاری‌ها برای توسعه فعالیت‌های فناورانه در کشور، به‌ویژه در حوزه سلامت و نانوفناوری، گسترش یابد.

/