پهپادهای شاهد این روزها مشهورترین خانواده پرنده های بدون سرنشین ایرانی هستند که آوازه آنها به خارج از مرزها نیز کشیده شده است چراکه می توان مهمترین پهپادهای اسرائیل زن ایران را پهپادهای سری شاهد دانست. این پرنده ها که در کلاسهای مختلف با ماموریتهای متنوع، توسط صنایع تحقیقاتی شاهد نیروی هوافضای سپاه طراحی و تولید شده اند، یکی از با کیفیت ترین پهپادهای ایرانی محسوب می شوند.
اگرچه یکی از مدرنترین محصولات این خانواده، مدل ۱۲۹ است که اولین نشانههای وجود آن در حاشیه رزمایش «پیامبر اعظم۷» در اوایل دهه ۹۰ شمسی آشکار شد اما مدلهای متفاوت دیگری با نامهایی چون شاهد ۱۲۹، شاهد ۱۳۶، شاهد ۱۷۱، شاهد ۱۸۱، شاهد ۱۹۱ و شاهد ۱۶۱ نیز در سالهای مختلف، تولید و رونمایی شده اند.
شاهد ۱۲۹؛ ورود سپاه به لیگ جهانی پهپاد
همانطور که اشاره شد پهپاد شاهد۱۲۹ که اولین نشانههای وجود آن در حاشیه رزمایش «پیامبر اعظم۷» در تیرماه سال ۹۱ آشکار شد، یکی از بزرگترین دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه در عرصه بدون سرنشین به شمار می رود. چند ماه بعد از رزمایش مذکور، در مصاحبه خبری فرماندهی کل سپاه، بخش دیگری از قابلیت های آن معرفی و اشاره به مداومت پروازی ۲۴ ساعت و توانایی رزمی آن با موشک سدید شد.
کمی بعد تصاویری از فرود و برخاست آن در رسانه ملی نیز نمایش داده شد و فرمانده نیروی هوافضای سپاه برد آن را ۱۷۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر عنوان کرد. این نمونه از نوع شناسایی بوده و صحبتی از قابلیت رزمی آن به میان نیامد. با گذشت چند ماه و در هفته دفاع مقدس سال ۱۳۹۲ بالاخره نمونه رزمی این پهپاد نیز رونمایی شد که به سرعت به یکی از مهمترین اخبار رسانههای تخصصی دنیا و بسیاری از رسانههای عمومی تبدیل شد.
اولین تصاویر منتشر شده از شاهد۱۲۹ در سال ۹۱
پهپاد شاهد ۱۲۹ در حقیقت یک پهپاد با ماموریت مراقبتی و رزمی است که ۲۰۰۰ کیلومتر برد دارد. این پهپاد قابلیت حمل و بکارگیری ۴ فروند موشک یا بمب هدایت شونده سدید را دارد و از دوربینهای عقاب ۴ و ۶ استفاده میکند. این پرنده با بیشینه سرعت ۱۳۵ کیلومتر بر ساعت و مداومت پروازی ۲۴ ساعته قادر است در یک روز ۲۰هزار کیلومتر مربع معادل مساحت فلسطین اشغالی را پایش کند.
غزه و دستیابی سپاه به پرنده با موتور توربوپراپ
سال ۱۴۰۰ و در آستانه سوم خرداد ، از چند دستاورد مهم نیروی هوافضای سپاه از جمله یک پهپاد پهن پیکر رونمایی شد. در رونمایی از این پرنده بدون سرنشین غول پیکر که مقارن با پیروزی انتفاضه جدید فلسطینیان بود، نام “غزه” برای این پهپاد جدید عنوان شد تا نشانی از تکرار پیروزی های مقاومت بر دشمن اشغالگر باشد. این هواپیمای بدون سرنشین فوقسنگین با تنوع مأموریت بالا در حوزههای مراقبتی، رزمی و شناسایی و مداومت پروازی ۳۵ ساعت، یکی از مهمترین دستاوردهای دفاعی سپاه در سالهای اخیر به شمار می رود.
رونمایی از نسل اول پهپاد غزه در سال ۱۴۰۰
در همان زمان نیز کارشناسان و رسانه های بین المللی، با بررسی تصاویر و مشخصات اعلامی برای “غزه”، تحلیل می کردند که این پهپاد، تراز صنعتی و عملیاتی جمهوری اسلامی ایران را در عرصه بدون سرنشین، به مرز پهپادهای با مداومت و ارتفاع پروازی بالا یا HALE ارتقاء داده است. مشخصات کلی پهپاد غزه نیز شامل ۲۱ متر طول بال، ۳۵ ساعت مداومت پرواز، سقف پروازی ۳۵ هزار پا (معادل ۱۰.۵ کیلومتر)، بیشینه سرعت پروازی ۳۵۰ کیلومتر بر ساعت و توان حمل محموله تا ۵۰۰ کیلوگرم است که جهش قابل توجهی در ویژگیهای پروازی نسبت به پهپاد شاهد ۱۲۹ داشت.
در عین حال، تابستان امسال و پس از انتشار تصاویری از حضوری جمعی از اعضای راهیان پیشرفت در پایگاه پهپادی سپاه، شوهدی از اضافه شدن برخی سنسورها و سامانه های شناسایی جدید ، ارتقاء و بهینه سازی پایلونهای حمل سلاح و موشک در زیر بالها و تقویت ارابه فرود پهپاد به دست آمد و به خوبی ثابت کرد همانطور که شاهد-۱۲۹ برای اولین بار توان علمی و فنی کشور را در طراحی و ساخت بال با دهانه ۱۵ تا ۱۶ متر نشان داد، توان بالای متخصصان سپاه در ساخت بال با دهانه بیش از ۲۰ متر برای اولین بار در ایران، تا چه حد قابل تحسین است چراکه این عدد، حتی از دهانه بال برخی پرنده های مشهور جهان همچون نمونه اول پهپاد MQ-۹ هم بیشتر است.
جدیدترین نمونه پهپاد غزه در تابستان ۱۴۰۲ (به ارابه فرود و پایلون های زیر بال دقت کنید)
نمونه اولیه پهپاد غزه که تفاوت ارابه فرود و زیر بالها مشخص است
غزه در مشخصات ظاهری نیز ابعاد بزرگتری نسبت به شاهد ۱۲۹ داشت که بارزترین مشخصه آن افزایش طول بال آن است و همین بالهای بزرگ غزه را قادر به حمل تعداد بیشتری بمب کرده که به گفته فرمانده نیروی هوافضای سپاه، این پهپاد میتواند ۱۳ بمب را حمل کند؛ از سوی دیگر گفته می شود یک فناوری جدید برای حمل بمب در این پهپاد در نظر گرفته شده که مکانیزم آن در نوع خود جالب و ابتکاری است. ضمن آنکه در پهپاد غزه برای نخستین بار بجای موتورهای پیستونی و دورانی معمول در پهپادها، از موتور توربوپراپ استفاده شد.
شاهد ۱۴۷؛ گلوبال هاوک ایرانی رونمایی شد
همزمان با بازدید فرمانده کل قوا از دستاوردهای جدید نیروی هوافضای سپاه در اواخر آبان ماه ۱۴۰۲، از پهپاد مدرنی رونمایی شد که شاهد ۱۴۷ نام داشت. این پرنده آنطور که سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه اعلام کرد، با طول بال ۲۶ متری میتواند تا ارتفاع ۶۰ هزار پایی (حدودا ۲۰ کیلومتر) اوج بگیرد و اشراف اطلاعاتی خوبی ایجاد کند. بررسی ها نشان می دهد این مشخصات پروازی حدودا معادل ارتفاع پروازی پهپاد آمریکایی مشهور گلوبال هاوک Global Hawk است که رقم ویژه و کم نظیری در جهان امروز که اکثر کشورهای مشهور و پیشرفته دنیا به دنبال چنین پرنده های شناسایی و جاسوسی مدرنی هستند، محسوب می شود.
پهپاد شاهد ۱۴۷ در بازدید اخیر فرمانده معظم کل قوا
از جمله ویژگی های مهمی که پهپاد جدید سپاه پاسداران از آن برخوردار است، استفاده از موتور توربوپراپ بوده که بعد از پهپاد غزه، دومین نمونه در میان خانواده شاهد به شمار می رود. استفاده از این نوع موتور به دلیل آنکه دارای توربین خاص هستند، میتوانند در ارتفاعات بالاتر راندمان بیشتری داشته باشند؛ همچنین سرعت بیشتری را برای پرنده فراهم کنند که همین ویژگی باعث افزایش سقف پروازی و سرعت بیشتر پهپاد غزه به نسبت دیگر پهپادها شود. چنین ارتقایی، در این کلاس از پرنده های بدون سرنشین، نقطه نهایی و به عبارت دیگر لبه فناوری به حساب می آید.
به یک زبان ساده تعریف موتورهای توربوپراپ نوعی موتور توربین گازی است که در آن، از گردش محور توربین برای گرداندن ملخ وایجاد پیش رانش استفاده میشود. با اینکه گاز خروجی این موتورها نوعی جت است ولی در طراحی توربوپراپ، سرعت گاز خروجی را فدای قدرت چرخاندن محور میکنند تا بیشتر نیروی موتور، صرف گرداندن ملخ شود.
در عین حال، ارتفاع پروازی بالای ۱۰ کیلومتر به راحتی این پهپاد را از گزند تمام سامانههای دفاع هوایی کوتاه برد خارج کرده و خصوصا در شرایط نبردهای تجربه شده در منطقه، می تواند یک گزینه مهم و قابل توجه باشد چراکه نیروهای دشمن حتی قدرت های فرامنطقه ای حاضر در اطراف کشورمان، در صورت مجهز بودن به پیشرفته ترین سیستم های پدافندی کوتاه برد و حتی شناسایی این پهپاد توان رسیدن به ارتفاع پروازی آن را ندارند.
ضمنا با توجه به طراحی دماغه پهپاد شاهد ۱۴۷، به نظر می رسد این پرنده جدید نیز همچون پهپاد غزه به آنتن های ارتباط ماهواره ای مجهز است. پیش از این نیز، در یکی از گونههای شاهد-۱۲۹ این نوع آنتن ها برای ارتباطات و دریافت فرامین و ارسال داده ها خصوصا از نوع تصویری با موفقیت مورد استفاده قرار گرفته بود. در واقع عمده چالشهای مخابرات و ارتباطات با پهپاد در بردهای بسیار بالا نسبت به ایستگاه زمینی تا برد ۲۰۰۰ کیلومتر، قبلاً در شاهد-۱۲۹ برطرف شده بود. ضمن آنکخ در تجهیزات رونمایی شده در کنار این پرنده، به نظر می رسد شاهد ۱۴۷، رادار SAR نیز حمل می کند تا کلکسیونی از تجهیزات پیشرفته و رصد و پایش را در خود جای داده باشد.
ایران سازنده پرنده ای با امکان دید ماورای افق
با این دستاورد جدید می توان گفت اکنون فقط ایران و دو کشور دیگر در جهان، به فناوری ساخت پرنده های شناسایی و اطلاعاتی با ارتفاع پروازی ۶۰ هزار پا و رصد ماورای افق (OTH) رسیده اند ضمن آنکه این نوع پرنده چون می تواند بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر را در محدوده شناسایی خود قرار بدهد، قابلیت آنرا دارد تا اطلاعات آنلاین و ارزنده ای را در مورد مواضع شناورهای نظامی و اطلاعاتی دشمن در آبهای دوردست به واحدهای پهپادی دیگر یا موشکی ارسال کند. این مسئله امروز در بسیاری از نیروهای مدرن دریایی دنیا مورد بحث بوده و روش های مختلفی برای حل آن پیشنهاد شده است. جنگنده ها و هواپیماهای گشت دریایی سرنشین دار، ماهواره ها و البته پهپادها از جمله وسایلی هستند که در نقش کشف و شناسایی اهداف در محیط دریایی به کار می آیند.
بخشی از تجهیزات رصد و پایش پهپاد جدید سپاه
در بسیاری از نیروهای مسلح دنیا، استفاده از پهپادهای مدرن برای هدفگیری اهداف دریایی، امری حائز اهمیت محسوب می شود و آنچه در این میان نیاز است داشتن واحد لازم در منطقه و توانایی ارسال زنده اطلاعات به واحد اصلی است تا با استفاده از آن اقدام به هدف گیری و شلیک کند که قطعا این پهپاد جدید با مداومت پروازی بیش از ۲۴ ساعت و آنهم در ارتفاع ۲۰ کیلومتری، این نقطه قوت را برای نیروهای مسلح کشورمان به ارمغان خواهد آورد و بخش بزرگی از آبهای اقیانوس هند دیگر برای شناورهای دشمن امن نخواهد بود.
با این اوصاف، بکارگیری قریب الوقوع این پرنده بدون سرنشین در یگانهای نیروی هوافضای سپاه، بار دیگر نشان خواهد داد نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در این رده پیشتاز بلامنازع در منطقه هستند و ایران با داشتن پرنده های مدرن و خاص همچون “غزه” و شاهد ۱۴۷، دیگر رقیبی در این عرصه در اطراف خود نمی بیند و در میان ارتش ها و قدرت های بزرگ جهان نیز دارای یک اعتبار و برند منحصر به خود است که همین امر، کمک می کند دست قوی و مقتدر موشکی نیروی هوافضای سپاه، بلندتر و دقیق تر از قبل باشد؛ انشاء الله
۲۲۷۲۲۷
