حریم| زمانی که امام علی(ع) صدای ناله شیطان را شنید

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری برگزیده های ایران، در گستره وسیع تاریخ اسلام، نام‌هایی هستند که چون ستارگان درخشان در آسمان معرفت و انسانیت می‌تابند و مسیر هدایت را روشن می‌سازند، میان این انوار الهی، شخصیت بی‌بدیل حضرت امیرمؤمنان، علی‌بن ابی‌طالب علیه السّلام، جایگاهی یگانه و رفیع دارد. او نه‌تنها داماد و پسرعموی حضرت ختمی مرتبت رسول اکرم صلّی اللّه علیه و‌ آله بود، بلکه از نخستین ایمان‌آورندگان به پیامبر، رفیق شفیق او در سخت‌ترین لحظات، و از مدافعان بی‌باک اسلام محسوب می‌شد. فضائل و مناقب بی‌شمار این بزرگمرد تاریخ، از کمالات اخلاقی و عرفانی گرفته تا شجاعت بی‌مثال در میدان‌های نبرد و علم لدّنی، او را به نمونه‌ای تمام‌عیار از انسان کامل در منظر شیعه و سنی تبدیل کرده است.

پرداختن به سیره و فضائل امام علی علیه السّلام تنها بازخوانی یک بخش از تاریخ نیست، بلکه غور در اقیانوسی از حکمت، عدالت، زهد، علم و ایثار است. هر یک از این فضائل، خود دریچه‌ای به‌سوی درس‌ها و عبرت‌هایی عمیق می‌گشاید که می‌تواند چراغ راه زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها در هر زمان و مکانی باشد، از مظلومیت تاریخی ایشان تا قاطعیت در اجرای عدالت و از سخاوت بی‌حدوحصر تا تواضع کم‌نظیر، هر بُعدی از شخصیت امیرمؤمنان علیه السّلام منبعی غنی برای تأمل و الگوبرداری است.

حجت الاسلام سید مصطفی میرلوحی استاد حوزه و دانشگاه به شرح یکی از فضائل امیر مؤمنان علیه السّلام یعنی «اول‌مسلمان» بودن ایشان پرداخت که در ادامه متن و ویدئوی سخنان وی را مشاهده می‌کنید:

«از میان هزاران فضیلتی که برای امیرالمؤمنین علیه‌السلام وجود دارد، «اول‌المسلمین» بودن ایشان یا پیشگامی امام در اسلام است، این موضوع از مسائلی است که در منابع اسلامی، صدها صفحه به آن اختصاص داده شده است، اما من تلاش می‌کنم در سه تا چهار دقیقه، چکیده‌ای از آن را عرض کنم. یکی از قطعیات تاریخ اسلام این است که نخستین فردی که به پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله ایمان آورد، امیر مؤمنان علیه السّلام بود، میان زنان نیز، نخستین فردی که اسلام آورد، حضرت خدیجه سلام اللّه علیها، همسر بزرگوار پیامبر بود.

البته باید توجه داشت که اسلام امیر مؤمنان علیه السّلام دو جنبه دارد؛ یکی جنب ظاهری که همان اعلام رسمی ایمان است، و دیگری جنبۀ باطنی و قلبی که عمق ایمان امیرالمؤمنین را نشان می‌دهد و اهمیت بیشتری دارد، در مرحلۀ دوم، یعنی سه سال پس از بعثت پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله، زمانی که دستور الهی برای اعلام رسمی دعوت آمد، خداوند در قرآن فرمود: «وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ»؛ یعنی ای پیامبر؛ خویشاوندان نزدیکت را هشدار بده.

.

در این مرحله، پیامبر اکرم حدود ۳۰ تا ۴۰ نفر از بنی‌هاشم و قریش را دعوت کردند، به امام علی علیه السلام فرمودند که گوسفندی ذبح کند و غذایی برای مهمانان آماده سازد تا زمینه برای بیان پیام فراهم شود، وقتی مهمانان جمع شدند، پیامبر اکرم ابتدا از آنان پرسیدند؛ “مرا چگونه انسانی می‌شناسید؟”، همگی پاسخ دادند؛ “تو را به‌عنوان محمدِ امین می‌شناسیم، تاکنون هیچ دروغی از تو نشنیده‌ایم و خیانتی از تو ندیده‌ایم.”، در واقع، حتی پیش از بعثت، پیامبر اکرم به صداقت، امانت‌داری و وفای به عهد مشهور بودند، و همین ویژگی‌ها باعث شد سخن ایشان در دل‌ها بنشیند.

پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله در آن مجلس تاریخی فرمودند؛ “خداوند به من فرمان داده است که اولین کسی که از میان شما به من ایمان بیاورد، همان کسی خواهد بود که وصی من، وزیر من، خلیفۀ بلافصل من و جانشین من میان امت خواهد بود.”، تاریخ شیعه و اهل‌سنت نیز گواهی می‌دهد که تنها کسی که در آن جمع، دست خود را بالا برد و اسلام و ایمان خود را آشکارا اعلام کرد، امیرالمؤمنین علی‌بن ابی‌طالب علیه السّلام بود، این واقعه در منابع تاریخی به‌روشنی ثبت شده است و از آن به‌عنوان لحظه‌ای سرنوشت‌ساز در آغاز بعثت یاد می‌شود؛ لحظه‌ای که علی علیه السّلام به‌عنوان نخستین مسلمان شناخته شد.

البته این، پلۀ اول ایمان است؛ به‌تعبیر دیگر، مرحله‌ای ابتدایی شبیه کلاس اول مدرسه، اما هرچه در مراتب معرفت و معنویت بالاتر می‌رویم، در سطوح بالاتری چون دبیرستان، دانشگاه، کارشناسی، ارشد و دکترای معنوی، با لایه‌های عمیق‌تر این ایمان روبه‌رو می‌شویم، حقیقتی ژرف‌تر آن است که در همان شب مبعث، شب بیست‌وهفتم رجب، که شب تجلی اعظم الهی است و پیامبر اکرم در غار حرا به مقام نبوت برگزیده شد، امیرالمؤمنین نیز حاضر بود.

در نهج‌البلاغه آمده است که پیامبر در سال‌های پیش از بعثت، هر سال در ماه رجب برای عبادت و خلوت با خدا به غار حرا می‌رفت و گاه ماه‌ها در آنجا به عبادت و تهجد می‌پرداخت، تنها کسی که با او همراه بود، کودک خردسالی بود که از دوران نوزادی در آغوش پیامبر بزرگ شده بود؛ همان علی‌بن ابی‌طالب علیه السّلام.

گاه حضرت خدیجه سلام اللّه علیها نیز برای‌شان غذا می‌فرستاد و علی آن را از پایین کوه می‌آورد، خودش می‌گوید؛ “من در آن شبِ بزرگِ مبعث، آن‌گاه که پیامبر در غار حرا بود، همراه او بودم، ناگاه نوری بر غار تابید، و من نور وحی و رسالت را می‌دیدم و بوی نبوت را استشمام می‌کردم.”، أَرَى نُورَ الْوَحْیِ وَ الرِّسَالَهِ وَ أَشُمُّ رِیحَ النُّبُوَّهِ.

پس از آنکه پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله در غار حرا مشغول عبادت و خلوت با پروردگار بود، جبرئیل امین نازل شد و فرمود؛ “ای رسول خدا، بخوان به نام پروردگارت که آفرید…، بخوان به نام خدایی که انسان را آفرید.”، و با این پیام الهی، پیامبر به مقام رسالت مبعوث شد، در این لحظۀ عظیم، پیامبر خطاب به امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود؛ “درست می‌گویی، ای علی! به‌راستی تو می‌بینی آن‌چه من می‌بینم.”، و این جملۀ بلند و پرمعنا را افزود؛ “إِنَّکَ تَرى ما أَرى وَ تَسْمَعُ ما أَسْمَعُ، إِلَّا أَنَّکَ لَسْتَ بِنَبِیٍّ.”، یعنی؛ “تو همان را می‌بینی که من می‌بینم، و همان را می‌شنوی که من می‌شنوم؛ تنها تفاوت این است که تو پیامبر نیستی.”، این جمله از پیامبر اکرم، بیانگر مقام بلند علی‌بن ابی‌طالب علیه السّلام در شهود ملکوت و درک وحی است؛ او همۀ انوار الهی را می‌بیند، صدای فرشتگان را می‌شنود، اسرار آسمان را درمی‌یابد؛ ولی پیامبر نیست، چرا که نبوت با حضرت محمد صلّی اللّه علیه و آله خاتمه یافته است، بااین‌حال، پیامبر فرمودند؛ “تو وزیر من، خلیفۀ من و دست‌راست من هستی.”

در ادامه، امیرالمؤمنین علیه السّلام پرسید؛ “یارسول‌الله؛ پس از اینکه جبرئیل شما را به پیامبری مبعوث کرد، صدای نفیری گوش‌خراش و وحشتناک شنیدم، آن صدا چه بود؟” آن حضرت فرمودند؛ “این ناله، صدای شیطان بود.”، پس یکی از بزرگ‌ترین فضائل امیرالمؤمنین این است که نخستین مسلمانی است که اسلام آورد. او «اوّل‌ المسلمین» و «اوّل‌ُ مَن‌ أسلَم» است؛ نخستین کسی که به‌صورت رسمی اسلام خود را اعلام کرد.»

/+