یک ماه پس از چهل و پنجمین سالگرد ناپدید شدن امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان از کتاب «ایام تحصیل؛روایتی از دوران طلبگی سید موسی صدر» در محل کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی در قم رونمایی شد.
در این آیین که روز پنج‌شنبه ۶ شهریور برگزار شد آیت‌الله علوی بروجردی سخن‌رانی کرد و در حاشیه مراسم مجال گفت‌وگوی کوتاهی با خانم حورا صدر دختر امام موسی صدر فراهم آمد.
نکته قابل توجه در پاسخ‌های خانم صدر این است که او همچنان چشم به راه پدر است و این به معنی آن است که روایت قتل او در دوران حکومت معمر قذافی در لیبی یا درگذشت در حبس به سبب گذر این همه سال را قبول ندارد.
این در حالی است که ۶ سال پیش جلال‌الدین فارسیاز فعالان سیاسی اصول‌گرا و کاندیدای حزب جمهوری اسلامی در اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری به خبرگزاری فارس گفته بود:
«آقای موسی صدر قبل از پیروزی انقلاب که من در لبنان حضور داشتم و انقلابیون دور من بودند نه دور او، با شاه رابطه خوبی داشت، ایشان می‌گفت که ما باید با مسیحیان متحد شویم و یک آخوند به کلیسا برود و یک کشیش نیز در مسجد پیش‌نماز شود. وقتی چنین حرفی را زد باید علیه او قیام می‌شد. ایشان باید به خاطر این حرف کشته می‌شد اما ما دیدیم که ارزشی ندارد هرچند قذافی او را کشت. قذافی به نهضت‌های انقلابی و ضد استعماری کمک می‌کرد اما هر چه امام موسی صدر اقدام می‌کرد به او کمک نکرد وقتی او را دعوت کردند او به آنجا رفت، من آنجا مراوده و از همه جزئیات اطلاع داشتم و در نهایت او را کشتند.»
او در همان مصاحبه درباره رهبر سابق لیبی نیز گفت: «قذافی مرد بزرگی بود و رابطه داشتن با او یک افتخار است. شما دیدید که چه کسانی قذافی را کشتند؛ همان نیروهای غربی و استعماری. دیکتاتور بود اما حالا که او را کشتند ببینید حکومت لیبی به چه وضعیتی دچار شده است.»
هر چند در این گفت‌وگو اشاره مستقیمی به این ادعا نشده اما پاسخ‌ها نشان می‌دهد چه نظری دارد:
* آیا می‌توان گفت کسانی از طولانی شدن پروسه غیبت امام موسی صدر نفع می‌برند و اگر آری چه کسانی؟
– اگر بخواهم بشمارم تا فردا طول می‌کشد. بالاخره امام موسی صدر آگاهانه و هوش‌مندانه نقش صلح‌آمیز داشتند وبرای جلوگیری از بسیاری از توطئه‌ها تلاش کردند؛ یکی از بارزترین آن‌ها مسئله توطین فلسطینی‌ها در جنوب لبنان بود که ایشان ایستادند.
همچنین برای وحدت مسلمانان خیلی زحمت کشیدند، در میدان عمل بودند و این هم برای خیلی‌ها خوش نیامد. یا درباره موضوع وحدت همه ادیان، وقتی که امام موسی صدر می‌گفت همه ادیان یکی هستند از سر اعتقاد بود و شعاری نبود. امام موسی صدر برای این‌که شاهد جهان بهتری باشیم بسیار تلاش کردند.
*در ایران چه موانعی وجود داشته و دارد؟
-این قصۀ درازی دارد. فعالیت‌های زیادی برای آزادی ایشان شد ولی کافی نبود، اگر کافی بود ایشان الان آزاد بودند. اگر فعالیت‌ها و پی‌گیری‌ها در خور و در شأن و حد اهمیت قضیه بود زودتر آزاد می‌شدند. اما در موقعیت‌ها و فرصت‌هایی که ایجاد شد، کاری که باید می‌شد انجام نشد.
*از سرنوشت ایشان اطلاعاتی وجود دارد؟
– اطلاعاتی که به دست آمده، هیچ کدام نشان نمی‌دهد اتفاق ناگواری برای ایشان افتاده باشد. مسئولین لیبی بعد از سقوط قذافی ابتدا با ما همراهی کردند اما متأسفانه این همراهی ادامه پیدا نکرد. آن‌ها هیچ دلیل و برهانی نیاوردند که اتفاق ناگواری افتاده است. دلیل و مدرکی نداشتند و اگر داشتند قطعاً ارائه می‌کردند.
*نظر شما درباره برخی اظهار نظرها که به نوعی سعی می‌شود کم‌کاری‌ها را متوجه مرحوم حاج احمد آقای خمینی کنند، چیست؟
-اجازه دهید صحبتی نکنم. من آن دوره در ایران نبودم و سن من هم کمتر از این حرف‌ها بود ولی بعید می‌دانم این طور باشد.
*به هرحال روابط بین خانواده شما و خانواده حضرت امام نزدیک بود و مرحوم حاج احمدآقای خمینی برای شما شناخته شده است.
بله روابط نزدیک بود. بعید می‌دانم این قضیه صحت داشته باشد.
*توقع نهایی شما از مسئولین در قضیه غیبت امام موسی صدر چیست؟
ما از مسئولین نا امید شدیم. از مسئولین کار زیادی برمی‌آمد ولی متأسفانه کار در خوری را انجام نداند.
*الان کاری از مسئولین برمی‌آید؟
حتماً برمی‌آید، دولت‌مردان هستند و من نمی‌توانم برای آن‌ها تکلیف تعیین کنم، من یک شخص عادی از خانواده‌ای هستم که سرنوشت پدرم را دنبال می‌کنم ولی از دولت و حاکمیت کار زیادی برمی‌آید.
——————————————-
سید موسی صدر متولد ۱۴ خرداد ۱۳۰۷ در قم است (و این یعنی اگر همچنان در قید حیات باشد ۹۵ سال دارد). نَسب خانوادگی او به سید صالح اهل روستای شحورِ منطقۀ جبل عامل در جنوب لبنان می‌رسد.
پدر او آیت‌اللّه سید صدرالدین صدر، از مراجع ثلاث قم بود و در زمره نخستین روحانیونی است که به اجتهاد حوزوی بسنده نکرد و در دانشگاه تهران در دانشکده حقوق و در رشته اقتصاد به تحصیل پرداخت. او ۶ سال بعد به لبنان رفت و شرح دوران حضور او در این کشور به روایتی جدا نیاز دارد.
اما درباره روزهای منتهی به ۹ شهریور ۱۳۵۷ این موارد در تارنمای رسمی موسسه فرهنگی صدر برجسته شده است:
به دنبال حملۀ اسرائیل به لبنان، امام صدر در سفری دوره‌ای به دیدار عده‌ای از رهبران عرب رفت تا برای اجرای قطعنامۀ ۴۲۵ شورای امنیت سازمان ملل و پایان دادن به بحران جنوب لبنان تلاش کند:
اول شهریور ۱۳۵۷ : در روزنامۀ لوموند فرانسه مقاله‌ای دربارۀ گسترش خیزش مردمی در ایران با عنوان «ندای پیامبران» منتشر کرد.
سوم شهریور: در ادامۀ سفر دوره‌ای همراه شیخ محمد یعقوب و سید عباس بدرالدین، به دعوت رسمی مقامات لیبی، وارد این کشور شد.
نهم شهریور: در لیبی ربوده شد.
لیبی ادعا کرد مهمانانش خاک لیبی را ترک کرده و به ایتالیا رفته‌اند. اما دستگاه‌های قضایی ایتالیا و لبنان پس از تحقیقاتی طولانی، این ادعا را رد و ورود هریک از این سه نفر به مرزهای دریایی، خشکی و هوایی ایتالیا را نفی کردند.
از آن زمان تا کنون، خانواده و دوستان و دوست‌داران او، با به‌کارگیری همۀ ابزارها، به‌ویژه راه‌کارهای قانونی و قضاییِ ممکن، برای پایان دادن به ناپدیدسازی اجباری و دو یارش در لیبی تلاش کرده‌اند.
این تلاش و پیگیری‌های بی‌وقفه و خستگی‌ناپذیرِ خانوادۀ امام، خصوصاً از طریق کانال‌های رسمی و قضایی در لبنان و ایتالیا و غیر این دو کشور، پافشاری و بی‌توجهی نظام سابق لیبی را درهم شکست و قذافی به جنایت ربودن امام و دو همراهش در لیبی اعتراف کرد.
موسسه مشخص نکرده قذافی دقیقا کی و کجا اعتراف کرده چون دادگاهی برای او تشکیل نشد و حین فرار به طرز فجیعی به قتل رسید.
به موارد بالا می‌توان این نکته را افزود که عروس امام خمینی و همسر سید محمد خاتمی رییس جمهوری پیشین ایران خواهرزاده امام موسی صدر هستند و سید محمد صدر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز از همین خاندان است. هر چند این نکته را نمی توان در نظر نگرفت که معمر قذافی روابط نزدیکی با برخی از چهره های انقلابی در سال‌های پیش از انقلاب داشت ( کسانی مانند جلال‌الدین فارسی و محمد منتظری) و در جریان جنگ ایران و عراق هم لیبی از ایران حمایت می‌کرد.
۲۱۹۲۱۹