مهسا مژدهی: تنشها میان ایران و جمهوریآذربایجان به اوج خود در دو سال گذشته رسیده است. اصرار باکو برای ایجاد کوریدور زنگزور در مرز با ایران و همراهی آنها با رژیم صهیونیستی، تهران را سخت نگران کرده و باکو مایل به ادامه روابط دیپلماتیک با ایران نیست. همه اینها جدا از سخنرانیهای ضد ایرانی الهام علیاف و برنامههای تلویزیونی است که به تنش بین دو طرف دامن میزنند. با همه این اتفاقات بهنظر نمی رسد که چشمانداز روابط ایران و آذربایجان در کوتاه مدت چندان روشن باشد.
در برگزیده های ایران با شعیب بهمن کارشناس مسائل روسیه و قفقاز به گفتگو در مورد این اختلافات نشستهایم.
شعیب بهمن در مورد چشمانداز روابط تهران و باکو میگوید واقعیت این است که روابط ایران و آذربایجان از ابتدا به درستی شکل نگرفته و چون مبنای درست و دقیقی وجود نداشته بعد از مدتی ما با انواع چالشها مواجه میشویم. در حال حاضر هم هرچقدر ایران تلاش میکند تا روابط را مدیریت کند و اجازه تشدید تنش ها در روابط را ندهد ولی باکو تلاش میکند که میزان تنشها افزایش پیدا کند. علت اصلی هم به طرح کلانی برمیگردد که در جنگ سال ۲۰۲۰ یعنی جنگ دوم قراباغ اتفاق افتاد. اساسا این جنگ پروژهای بود تا آذربایجان به همراه حامیانش مثل ترکیه، اسراییل و برخی کشورهای غربی مانند انگلیس بتوانند کریدوری به نام زنگزور را در منطقه تشکیل دهند. برداشتی که جمهوری آذربایجان از آن دارد این است که جنوب ارمنستان را تحت اختیار خودش بگیرد و در نتیجه تنها کشوری که با این اتفاق به شکل جدی مخالفت میکند ایران است. به همین خاطر باکو انواع تنشها را در ایجاد روابط دوجانبه ایجاد میکند.
با توجه به آنچه تجربه شده انتظار میرود ما همچنان شاهد تشدید تنش ها از سوی باکو باشیم و ایران هم سعی می کند به این تنش ها در پایینترین سطح واکنش نشان دهد.
>>>بیشتر بخوانید:
تنش تهران- باکو از کجا شروع شد؟
دروغ برخی رسانههای باکو علیه ایران برملا شد
واکنش آذربایجان به اظهارات کنعانی درباره مواضع باکوعلیه ایران
بهمن در مورد اینکه این تنشها میتواند در جنگ آذربایجان با ارمنستان تغییری ایجاد کند توضیح میدهد: سیاست ایران در زمینه قراباغ روشن و واضح بوده و این را همه طرفین میدانند. در عین حال خط قرمزهای ایران هم در مورد تحولات منطقه کاملا مشخص است و رهبر ایران به صراحت در مورد این خط قرمزها صحبت کرده و سایر مقامات هم بر آن تاکید کردهاند. سیاست ایران در قفقاز مبتنی بر جانب داری از ارمنستان و آذربایجان نیست بلکه ایران سیاستی را مبتنی بر منافع و امنیت ملی خود دنبال میکند و در همین چارچوب هم هست که اقدامات باکو برای اشغال جنوب ارمنستان یا احداث کریدور زنگزور با منافع ملی ایران در تضاد قرار میگیرد. قاعدتا ایران هر کاری برای اینکه از منافع خود حفاظت کند انجام خواهد داد. اگر جمهوری آذربایجان قصد داشته باشد که دست به تغییرات مرزی بزند و از خطوط قرمز ایران عدول کند با واکنش جدی و محکم ایران مواجه خواهد شد.
ایران سیاست ها و خطوط قرمز خود را تبیین و مشخص کرده و از این جا به بعد هر اتفاقی که می افتد بستگی به نوع بازیگری و نحوه کنشگری آذربایجان دارد و نه ایران.
این کارشناس مسائل روسیه و قفقاز در مورد دخالت اسراییل در مسائل بین اذربایجان و ایران میگوید: یک واقعیت وجود دارد مبنی بر اینکه آذربایجان در سالهای گذشته اسراییل را به عنوان یک شریک راهبردی پذیرفته. این مساله را هم مقامات باکو به صراحت در موردش صحبت کردند و هم مقامات رژیم صهیونیستی بر آنها تاکید کردهاند. به نحوی که طرفین این روابط را به کوه یخی تشبیه میکنند که فقط یک نهم آن بیرون آب و مشخص است. در نتیجه خود این تشبیه نشان میدهد که این دو روابط پیچیده و در هم تنیده دارند و ما در عمل هم شاهد این موضوع هستیم. مثلا آذربایجان تامین کننده بیش از ۴۰ درصد از نفت مصرفی اسراییل است که نشان میدهد تل آویو در حوزه انرژی به آذربایجان وابسته است. همچنین اسراییل مهمترین تامین کننده تسلیحات برای اذربایجان است و باکو ۷۰ درصد از تسهیلات را از این رژیم خریده است. در عرصه عمل هم روابط دو طرف گسترده و تقویت شده است. نکته مهم برای ایران این است که روابط باکو و تل آویو دو جانبه نبوده بلکه روابطی بوده که علیه ایران مورد استفاده قرار گرفته است. در سال های گذشته هرگاه تیمهای خرابکاری یا تیمهای ترور اسراییل میخواستند وارد خاک ایران شوند از خاک آذربایجان اقدام کردهاند. چه در زمان ترور دانشمندان هسته ای و چه در زمان سرقت اسناد هستهای، این تیمها از طریق آذربایجان وارد خاک ایران شدهاند.
در دو سال گذشته باکو بخشی از مناطق آزاد شده خود در جنگ که در جوار مرزهای ایران بوده را در اختیار رژیم صهیونیستی قرار داده و آنها در پوشش ایجاد روستاهای هوشمند یا شهرکهای فرهنگی عملا دارند اقدامات امنیتی علیه ایران را ساماندهی میکنند در نتیجه روابط آذربایجان و اسراییل هم در هم تنیدگی قابل توجهی دارد و هم علیه ایران است و تهران هم نسبت به این روابط و نسبت به نفوذ اسراییل در مرزهای شمال غربی خود به شدت حساس است.
۳۱۱۳۱۲