در منطق گفته می شود وجود سایه مشروط به وجود صاحب سایه است.
مروری بر ادبیات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی کشور که در این ماههای پرتلاطم کشور در رسانههای رسمی و محیط وب منتشر میشود به خوبی نشان میدهد محتوای تولیدی فعالان جامعه مدنی و سیاسی و کارشناسان مستقل غیردولتی بسیار بیش از گفتار مقامات رسمی است.
از مقامات رسمی هیچ چیز خاص و تازهای شنیده نمیشود. غیر از پزشکیان که فقط در لحن و ادبیات متفاوت است، دیگر مقامات رسمی به همان سبک و سیاق سنتی دولتمردان حرف میزنند.
در الگوی سخن مقامات رسمی وعدههای غیر مستند برای آینده، توجیه بحرانهای سنگین، ابراز قدرت بیمحتوا، توهم دانایی، تعریف از خودیهای حزب و گروه و فرقه عناصری تکراری و ملالآورند که نه شوری میسازند، نه امیدی میآفرینند و نه قدرت اقناعی دارند.
هیچ ایده، طرح و برنامهء تازهای در گفتار آنها وجود ندارد.
هرقدر اوضاع پرخطرتر و پرتلاطم میشود آنها بیعملتر و منفعل جلوه میکنند.چیزی از نگرانی در گفتار و رفتار آنها کمتر احساس میشود. اگر هم در مواردی مانند بحران آب ابراز نگرانی می کنند انگار نه انگار که راه حلها دست خودشان است.
گویی آن ترانه نسبتا قدیمی به سرودشان تبدیل شده است که ” همهچی آرومه ….”
در سوی مقابل محتواهایی که از سوی طیف وسیعی از فعالان مدنی و سیاسی و کارشناسان مستقل غیر دولتی تولید میشوند جهان دیگری را عرضه میکند.
این گروه پرجمعیت که شامل همه جریانهای سیاسی کشور میشود بیآنکه ریالی هزینه به نهادهای نظام سیاسی_اداری تحمیل کند، مسئولانه مستمراً تعداد بسیار پرشماری مطالب قابل اعتنا در شرح و بیان مسائل کشور تولید میکنند و راههای مقابله با بحرانها را از نگاه خود بیان میکنند.
حتما ارزش کارشناسی این محتواها متفاوت است. همه آنها هم یک سمت و سوی تحلیلی ندارند. اما میتوان از میان آنها مطالب گزیدهای را یافت و مورد استفاده قرارداد.
مقایسه مقدار و کیفیت محتوای تولیدی مدیران ارشد دستگاههای نظام سیاسی با محتوای تولیدی طیف صاحبنظران غیردولتی این نتیجه را به ذهن متبادر میکند که بخش غیر دولتی فکری_سیاسی جامعه ایران نسبت به بخش دولتی و دیگر دستگاهها بسیار پردغدغهتر و نگرانتر است و از اندیشه و ایدهها و تفکرات نوتر، ابتکاریتر، غنیتر. سیالتر و ارزشمندتری برخوردار است.
نظام اداری همچون سنگوارهای کهن نه خود قدرت تحرک و تفکر دارد و نه کمترین تمایل و ارادهای به مشارکت فکری با جامعه مدنی و صاحبنظران مستقل دارد.
اغلب مدیران ارشد نظام اداری بیش از آنکه به وظایف خود در برابر ملت فکر کنند، به تکالیف خود برای محفوظ ماندن در ساخت قدرت میاندیشند. چه راهی بهتر از بیعملی و سکوت. به حرفی که گفته نشده و عملی که انجام نشده است هیچ ایرادی نمیشود گرفت. از سوی دیگر سطح کیفی مدیران ارشد چنان شده است که اغلب انها که نمیتوانند افراد بلند قامت تراز خود را تحمل کنند.سراغ آنها نمیروند و جمع خود را با کوتاهتر از خود شکل میدهند.
نظام تصمیمگیری اداری در قلعهای محصور است که خشت و گل آن با ادعاها، توهمات، حقوق و مزایای فراوان و امتیازات مشروع و نامشروع، تفکرات تکراری شکست خورده و تملق و بیارادگی ساخته شده است. ساکنان این قلعه در چنین فضایی میتوانند زندگی ممتازه خود را سامان دهند.
نظام سیاسی_اداری کشور با تکرار تجربههای بیحاصل و بدحاصل و با اصرار بر حفظ وضعیت سنگوارهای و انحصارطلبی و بیاعتنایی به جامعه مدنی و نظرات صاحبنظران مستقل توانی برای عبور از بحرانها و ناترازیها بزرگ موجود نمیتواند یافت.
بحرانها هرچه بیشتر و بزرگتر باشند، مقابله با آنها سختتر و نیازمند تصمیمات بزرگتر است. تصمیمات بزرگ کار مردان بزرگ و اتحادهای بزرگ است. اتحادی که مهمترین مصداقش اتحاد ملت و دولت است. مردمان اهل اتحادند و بارها و بارها اثبات شده است. اما ساخت سیاسی_اداری کشور با انحثارطلبی، گزینشهای عجیب، تبلیغات فرقهای علاقهای به اتفاق نشان نمیدهد. بدون قبول خواستههای اولیه عمومی و کنار گذاشتن جدایی ساز. چنین اتفاقی ممکن نیست و گریزگاهی برای عبور از بحرانها پیدا نمیشود.
از مهمترین کسانی که میتوانند به شکل سازمان یافته و واقعی، نه تشریفاتی و تبلیغاتی امکان حرکت به سمت مردم و کاهش این فاصلهها را دارد مسعود پزشکیان است. هرچند که اغلب افراد و مدیران ارشد و معاونان او از جنس همان مدیرانی اند که ذکرشان در بالا رفت.
آقای پزشکیان اگر موانع اتحاد و اتفاق را برطرف نکند و به علاج سنگوارههای دولت خود و نیز سایر دستگاهها نپردازد، از سرانجام خودش، دولتش و کشورش بسیار بیمناک باید باشد. این بیمناکی از خیلی پیش از این جامعه مدنی و فعالان سیاسی و صاحبنظران مستقل را فراگرفته است.
شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین حائل
*حقوقدان و فعال سیاسی
۲۱۲۱
