ابوالفضل خدائی: “چگونه میتوان با آنان به تفاهم رسید؟” تلاش میکنیم نبرد را به درون ایران بکشانیم!” جملات آشنایی که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی در مصاحبه با شبکه «السعودیه» در سال ۲۰۱۷ بیان کرد. شش سال از این مصاحبه و هفت سال از قطع روابط ایران و عربستان سپری شد تا در نهایت مسیر روابط به مسیر صحیح خود یعنی صلح و تنش زدایی برسد.اتفاقی که در ۱۹ اسفندماه نقطه عطف آن را رقم خورد و با بیانیه مشترک ایران و عربستان در پکن روند عادی سازی روابط به طور رسمی آغاز شد. حجت الاسلام محمد رضا نوری شاهرودی سفیر سابق ایران در عربستان طی سال های ۸۰-۱۳۷۵ در گفتگویی با برگزیده های ایران به اهمیت توافق تهران و ریاض می پردازد که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
از نظر شما مهمترین نکات حائز اهمیت در مورد توافق اخیر ایران و عربستان چیست و چه عواملی سبب شده تا این تحول دیپلماتیک مورد توجه قرار بگیرد؟
توافق اخیر تهران و ریاض از نظر کمی و کیفی بسیار حائز اهمیت است. همانطور که می دانیم اتحادها و پیمان هایی علیه ایران در منطقه شکل گرفت که تماما به ضرر کشور بود. از جمله پیمان عربی ـ اسرائیلی آبراهام که در حال گسترش بود اما در نهایت توافق اخیر سبب شد تا کمر این پیمان شکسته شود. متضرر بزرگ در این زمینه صهیونیست ها و حامیان آنها هستند.
ایران و عربستان به دلیل موقعیت خاص کشورهای با اهمیت و تاثیرگذاری به شمار می روند. عربستان خانه خدا را در خود دارد و از ثروت نفتی عظیمی برخوردار است. در مقابل ایران نیز با قدرت و تأثیرگذاری منطقه ای خود در زمینه فناوری پیشرفت های خوبی داشته است. تهران و ریاض ضرر هفت سال رقابت منفی و روابط متشنج را چشیده اند اما وقتی این رقابت تبدیل به رفاقت شود و زمینه همکاری ها فراهم شود دو کشور می توانند افق مثبتی را برای دو ملت، کشورهای منطقه و حتی جهان اسلام ترسیم کنند. شادی این عادی سازی روابط تنها مختص به ایران و عربستان نبود چرا که اکثر کشورهای اسلامی از این تحول دیپلماتیک استقبال کردند.
>>> بیشتر بخوانید:
توافق ایران و عربستان نشانه عصر پساآمریکایی در خلیج فارس است؟
پایان تنش هفت ساله؛ توافق ایران و عربستان چه تأثیری بر امنیت منطقه دارد؟
نگاه تحلیلگران سیاسی به تاثیر توافق تهران و ریاض بر پرونده یمن
توافق تهران و ریاض چه افق ها و فرصت های تازه ای را برای همکاری و همگرایی به وجود خواهد آورد؟ مهمترین اولویت برای تحقق این امر از نظر شما چیست؟
دو کشور ظرفیت های مهم و بسیاری در حوزه های گوناگون از جمله در بخش گردشگری، فرهنگی و زیارتی دارند. در موضوع یمن، کشورهای جنوب خلیج فارس، حمل و نقل دریایی و بسیاری از موارد دیگر زمینه های همکاری وجود دارد.
در موضوعات اقتصادی و انرژی، نفت و تنظیم بازار آن از اهمیت بسزایی برخوردار هستند. ۲۰ سال پیش در برهه ای که به عنوان سفیر ایران در عربستان مشغول فعالیت بودم مسئولین کشور مرتکب اشتباهی در حوزه نفت شدند چرا که با افزایش سهمیه اوپک قیمت نفت ریزش وحشتناکی را تجربه کرد و قیمت هر بشکه به ۸ دلار رسید به گونه ای که مخارج استخراج و بدست آوردن آن بیشتر بود. پس از این اتفاق ایران و عربستان با همکاری های مشترک مسیر مهمی را در پیش گرفتند و با کاهش سهمیه اوپک سبب شدند تا ظرف دوماه قیمت نفت از ۸ دلار به ۱۵۰ دلار افزایش پیدا کند. این امر سبب شد کشورهای عضو اوپک و حتی کشورهای صادرکننده غیرعضو قدرت تازه ای پیدا کنند. ده ها مورد از این ظرفیت ها برای توافق با عربستان وجود دارد.
حال که قرار است ظرف دو ماه روابط دیپلماتیک بین تهران و ریاض برقرار شود باید در انتخاب سفیر و در نظر گرفتن تجارب مهم از جمله شناخت، اعتدال و نحوه تعامل توجه لازم را داشته باشیم. هوشیاری و کارکشتگی سفیر ما در این زمینه می تواند از بروز هر گونه تنش در صورت اتفاقات تنش آفرین جلوگیری کند. باید در نظر داشت که صیانت و نگهداری روابط دو کشور از اصل کار مهم تر است. باید مسیر به گونه ای پیش رود که مسائل حاشیه ای سایه بر روابط دو کشور نیندازد. در این زمینه نیاز است که دیپلمات های ما چارچوبی را برای روابط تعریف کنند تا از بروز هر گونه مشکل جلوگیری شود.
فراملی بودن روابط ایران و عربستان نکته حائز اهمیتی است که باید ایران به آن نگاه ویژه ای داشته باشد. این روابط به فرد، گروه و یا مجموعه خاصی وابسته نیست و اگر نگاه فراملی داشته باشیم روابط در حوزه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به خوبی ریل گذاری خواهد شد.
سوال مهمی که این روزها ذهن عده ای زیادی را به خود مشغول کرده این است که آیا با این توافق کشور عربستان از رویکرد خصمانه خود علیه ایران فاصله خواهد گرفت؟ از این جهت این پرسش را مطرح کردم چون آنگونه که انتظار می رفت در رسانه های سعودی استقبال چندانی از این تحول دیپلماتیک صورت نگرفت.
وقتی مسئولین امنیتی ایران و عربستان به این دستاورد مهم می رسند نباید نگاه های منفی نسبت به این موضوع داشته باشیم. ما باید دیدگاه های خود را در این مورد تغییر دهیم. این روابط دشمنان زیادی دارد چه در داخل و چه در خارج. ما می دانیم که چه اتفاقی باعث برهم خوردن روابط شد. همین افراد تندرو همچنان حضور دارند. ضمن اینکه نباید به این موضوع دامن بزنیم که کدام رسانه کمتر و یا بیشتر به این موضوع پرداخته است. هر چقدر هم که چین به دلیل منافع خود در این امر میانجی گری کرده باشد به هر صورت این توافق شکل گرفته و ضروری است که با نگاه مثبت به آن بنگریم. نباید بگذاریم کسانی که به دنبال تخریب این روابط هستند به نتیجه برسند.
جنگ یمن یکی از موضوعات مناقشه آمیز و پرونده ای حساس بین ایران و عربستان بوده، به نظر شما آیا این توافق می تواند زمینه های صلح در یمن را فراهم آورد؟ شما چه دورنمایی را در این مورد می بینید؟
عربستان سعودی پس از چند سال جنگ به این نتیجه رسیده است که پیروزی در یمن معنایی ندارد. آنها در تلاش بودند تا ظرف چند هفته و با مشارکت برخی کشورهای دیگر کار را تمام کنند. آنها امروز به این نتیجه رسیده اند که حوثی ها شکست ناپذیر هستند. این می تواند فرصت مناسبی برای عربستان به منظور پایان جنگ، کشتار و قحطی در یمن باشد.
از نظر شما این توافق می تواند گشایش های دیگری از جمله امضای توافق هسته ای را در پی داشته باشد؟
قطعا موثر خواهد بود. اگرچه عربستان کشوری محدود با جمعیت خاص است اما اثرگذاری بالایی دارد. سعودی ها وقتی به این نتیجه مهم رسیدند که همکاری با کشورهای دیگر به غیر از آمریکا اهمیت دارد در چین حضور یافتند و با ابتکار پکن با تهران توافق کردند. قطعا جهان نمی تواند فشار بر ایران را تحمل کند و این روابط در آینده تأثیر مثبتی بر موضوع احیای برجام خواهد گذاشت.
آیا با این توافق امکان پیوستن عربستان سعودی به پیمان آبراهام و عادی سازی روابط با اسرائیل وجود دارد یا اینکه ریاض از این روند فاصله خواهد گرفت؟
قطعا احتمال پیوستن عربستان به پیمان آبراهام کمرنگ تر خواهد شد. به خوبی می دانیم که اسرائیل بیشترین ضرر را از عادی سازی روابط بین تهران و ریاض دید. در این راستا تمام سناریوهای اسرائیل در این زمینه نقش بر آب شد. بحث در تل آویو حول این پرسش است که چه شد سعودی ها به طرف ایران آمدند؟ فشارهای اسرائیل بر عربستان و دیگر کشورهای عربی نتیجه بخش نبود و سعودی ها متوجه نیاز مهم تنش زدایی با همسایگان شدند. در آینده نیز کشورهای دیگری که به پیمان آبراهام وارد شدند به مرور از اسرائیل فاصله خواهند گرفت.
۳۱۱۳۱۱