نیلوفر مولایی: «باید چارچوبی ترسیم کنیم که ایرانیان خارج از کشور بتوانند راحت به کشور بیایند. چارچوب هایی درست کردیم و آنان می ترسند به کشور بازگردند باید با قوه قضاییه و وزارت اطلاعات صحبت کنیم تا آنهایی که دلشان برای ایران و کشور ایران لک می زند، بازگردند.» این بخشی از اظهاراتی است که اخیرا مسعود پزشکیان، رئیس جمهور با حضور در جمع معاونان و مدیران وزارت امورخارجه، بیان کرده است. اما آیا با توجه به انسجام ملی شکل گرفته بعد از جنگ تحمیلی اسرائیل، این بازگشت امکان پذیر است؟
غلامعلی رجایی، فعال سیاسی اصلاحطلب، با اشاره به این موضوع به خبرگزاری برگزیده گفت: «باید دولت تضمینهایی بدهد و حاکمیت و نهادهای امنیتی که اسماً با دولت و رسماً با حاکمیت هستند، با چانهزنی هماهنگ شوند. رئیسجمهور باید خودش اصطلاحاً گردن گرو بگذارد و به این مسئله متعهد باشد، وگرنه فکر میکنم این دعوت پاسخی نخواهد داشت.»
وی درباره ضرورت حرکت به سمت اصلاحات بعد از نبرد ایران و اسرائیل تاکید کرد: «به نظرم مقطعی نیست که بتوان برای اصلاحات زمان داد. اصلاحاتی که آقای پزشکیان میگوید را در محدوده دولت نمیبینم. دولت اختیارات محدودی دارد. همه دولتها همینطور بودند؛ چه دولتهای اصلاحطلب و چه اصولگرا و ما نمود آن را در مصاحبههای روحانی و دیگران هم دیدیم.»
در ادامه مشروح گفت و گوی غلامعلی رجایی، فعال سیاسی اصلاحطلب را می خوانید؛
**************
*ارزیابی و تحلیل شما درباره اظهارات آقای پزشکیان درباره بازگشت ایرانیان خارج از کشور چیست؟ ما در دولتهای گذشته هم شاهد چنین شعارها و گفتارهایی بودیم. به نظر شما این بار چه تفاوتی با دورههای گذشته دارد؟
دعوتی است که فکر میکنم دورههای قبل هم تکرار شده است. در مجموع پیشنهاد خوبی است. به نظرم آقای پزشکیان از معدود مواردی است که بر مدار اصلاحطلبی حرکت میکند و رأفت و رحمتی را به ایرانیان خارج از کشور نشان داده تا بازگردند. پس از همبستگیای که بین خارج و داخل کشور شکل گرفت، جای چنین دعوتی خالی بود که الحمدلله انجام شد. امیدواریم ایرانیان خارج کشور این دعوت را جدی بگیرند، اما مهمتر از دعوت، تضمینهای آن است.
رئیسجمهور فردی نیست که فقط شعار دهد و معلوم نباشد در ادامه چه اتفاقی خواهد افتاد. طبیعتاً برخی آمدند و برایشان مشکلاتی ایجاد شد، برخی ممنوعالخروج شدند. تکرار چنین مواردی برای ایرانیان خارج کشور قاعده شده و به آسانی چنین دعوتهایی را نمیپذیرند. باید دولت تضمینهایی بدهد و حاکمیت و نهادهای امنیتی که اسماً با دولت و رسماً با حاکمیت هستند، با چانهزنی هماهنگ شوند. رئیسجمهور باید خودش اصطلاحاً گردن گرو بگذارد و به این مسئله متعهد باشد، وگرنه فکر میکنم این دعوت پاسخی نخواهد داشت.
آقای پزشکیان درباره فیلترشکنها، واتساپ و… هم قولهایی دادهاند اما…
طبیعی است که ایرانیان خارج کشور به این دعوت که تکرار رفتار رئیسجمهورهای قبلی است، بیاعتماد باشند. مهم تضمینهاست؛ نه سخنگوی دولت یا وزیر، بلکه خود رئیسجمهور باید بگوید چه تضمینهایی ایجاد شده است. تضمینهایی که نه فقط در کلام باشد. ایشان درباره فیلترشکنها، واتساپ و… هم قولهایی دادهاند و افرادی که این وضع را میبینند میگویند از کجا معلوم مثل رفع فیلتر که قول داده شد، عملی نشود؟ آنها تصور میکنند اگر بیایند ممنوعالخروج یا بازداشت خواهند شد.
به نظرم این بازگشت فراتر از دعوت دولت است. دولت مقدمهاش را انجام میدهد؛ نتیجهگیری باید اعلام شود، نه اینکه گفته شود هر کسی خارج است مجرم است. کسانی که مشکلی ندارند، کشورشان است و میتوانند بازگردند، اما آنهایی که مشکل دارند مهمترند. قاعدتاً باید آنها به بازگشت دعوت شوند و مورد عفو قرار گیرند. فکر نمیکنم رئیسجمهور در این مدت توانسته باشد عفو را از رهبری گرفته باشد، وگرنه برای بقیه مانعی وجود ندارد. کسی که رفته و منعی ندارد، میتواند با تشخیص خودش بازگردد. مهم تضمین برای کسانی است که احتمالاً مشکلی دارند و رئیسجمهور باید برایشان چانهزنی کرده باشد. من نمیدانم این چانهزنی انجام شده یا خیر.
مگر در داخل با منتقدین آشتی شده است؟
* ایشان گفتند که حتی آمادگی دارند با اپوزیسیون هم گفتوگو کنند. آیا این به معنی آشتی با مخالفان و منتقدان است؟
بله، به این معناست. اما سوال این است که مگر در داخل با منتقدین آشتی شده است؟ بسیاری از منتقدین در زنداناند، مثلاً آقای تاجزاده پنج سال حکم مجدد گرفت. رئیسجمهور مسئول اجرای قانون اساسی است. اگر مشکلات با منتقدین در داخل حل شود، حصر آقای موسوی مثل آقای کروبی برداشته شود و علائمی نشان داده شود و زندانیان سیاسی مانند برخی که نمیخواهم نام ببرم واقعاً آزاد شوند؛ حتی اگر نخواهند، آنها را مانند فائزه هاشمی از زندان بیرون بیندازند و بگویند دیگر نمیتوانید اینجا بمانید و دستانشان را بگیرند و بیرون بیندازند.
این پیام برای خارج کشور است که میگویند انگار تمهیداتی در حال انجام است. برخی زندانیان سیاسی که نمیتوانم نام ببرم، ظاهراً میتوانند آزاد شوند و حتی بر اساس موارد قانونی مرخصیهایی داشته باشند یا اگر بیمار هستند، بیماری بهانه شود. زندانی کردن منتقدین سودی برای نظام ندارد و انعکاس آن هم در خارج کشور بد است و خواهند گفت که اگر میخواهید با ما گفتوگو کنید، چرا هنوز در داخل با کسی گفتوگو نمیکنید و هنوز برخی را احضار میکنید و لپتاپهایشان را میگیرید. من خبر دارم و از فردی شنیدم که خط موبایلش را عوض کرده بود و گفت که من و لپتاپم را بردند. این موارد منعکس میشود و خارجنشینان دعوتها را صادق نمیدانند.
استاندارها و فرماندارهایی منصوب شدند که شش دنگ برای جلیلی کار کردند
* در ایام انتخابات هم آقای پزشکیان از وفاق با مردم زیاد سخن گفتند، اما بعد از پیروزی دیدیم که ایشان به سمت وفاق با جریانهای سیاسی رفتند. به نظر شما حالا برای وفاق و گفتوگو با مخالفان دیر نشده است؟
خیر، هیچوقت برای گفتوگو با مخالفان دیر نیست، ولی به نظرم بهتر بود بیشتر از آنکه بخواهد اصولگراها و پایداریها را نگه دارد، اصلاحطلبها را حفظ میکرد. در حدی که مطلع هستم، اصلاحطلبان از ایشان رنجیدهاند. ایشان استاندارها و فرماندارهایی منصوب کرده که شش دنگ برای جلیلی و روی کار نیامدن جبهه اصلاحات کار کردهاند و حالا ماندهاند و باعث ناامیدی، یأس و سرخوردگی طرفداران پزشکیان و ستادهای ایشان شدهاند. با این اوصاف، هیچوقت برای گفتوگو دیر نیست.
* بعد از برقراری آتشبس میان ایران و اسرائیل، تحلیلگران زیادی گفتند که باید به سمت اصلاحات برویم، اما از آقای پزشکیان و دولت شنیده میشود که این اصلاحات زمانبر است. آیا جامعه باز هم میپذیرد که با صبر به سمت اصلاحات حرکت کند یا نیازمند سرعت بیشتری هستیم؟
به نظرم مقطعی نیست که بتوان برای اصلاحات زمان داد. اصلاحاتی که آقای پزشکیان میگوید را در محدوده دولت نمیبینم. دولت اختیارات محدودی دارد. همه دولتها همینطور بودند؛ چه دولتهای اصلاحطلب و چه اصولگرا و ما نمود آن را در مصاحبههای روحانی و دیگران هم دیدیم. اخیراً مصاحبهای از احمدینژاد دیدم که گفته: من حتی اجازه نداشتم ساعت کار بانکها را تغییر دهم. پس چه اصلاحات و تغییراتی در اختیار دولت است؟
دولت کارهای نیست. شورای فضای مجازی در اختیار رئیسجمهور است، اکثر کسانی که آنجا هستند یا از ایشان حکم گرفتهاند یا تحت امر ایشان هستند، اما ایشان نتوانسته رای بگیرد و فیلترینگ را بردارد. تنها کاری که توانست انجام دهد، توقف لایحه حجاب بود. این موارد پیامهای خوبی ندارد. اصلاحات زمانبر است، اما درست بعد از جنگ ۱۲ روزه، نظام باید چند کار ضربتی انجام میداد، اما هیچکدام را انجام نداد. حتی متأسفانه علائم خوبی هم دیده نشده است، مثل تمدید حکم آقای تاجزاده که خیلی سرخوردگی ایجاد کرد. انتظار میرفت آشتیهایی میان منتقدین و معترضین با نظام ایجاد شود، اما این حکم و برخوردهای افراطی قضایی به جای امید و نشاط، سرخوردگی به همراه داشت.
ما تاکنون از آقای ولایتی چنین دیدگاههایی نشنیدهایم و باید به فال نیک بگیریم
* اخیراً آقای ولایتی گفتند که باید به سمت تغییر برویم. آیا حاکمیت به این نتیجه رسیده که باید اصلاحاتی شکل بگیرد؟
امیدوارم این گفتهها از امثال آقای ولایتی که به رهبری نزدیکاند تأثیری داشته باشد. ما تاکنون از ایشان چنین دیدگاههایی نشنیدهایم و باید به فال نیک بگیریم. فکر میکنم در آیندهای نزدیک، همانطور که آقای پزشکیان در دانشگاه گفت که حصر آن فرد هم برداشته میشود و منظورش حصر آقای موسوی بود که بیش از ۶ ماه از آن گذشته است، اما اگر این موارد را پلکانی شروع کنند، این بحثها بستر بهتری برای اجرایی شدن خواهند داشت. وقتی امثال آقای ولایتی چنین حرفهایی میزنند باید به فال نیک گرفت. باید زمینه تحقق آن فراهم شود.
۲۹۲۱۵
