جواد مرشدی:پس از گذشت چهار ماه از پیشنهاد دولت ترکیه به بنیان گذار حزب کارگران کردستان برای مصالحه، چند روز پیش عبدالله اوجالان در بیانیه ای خواهان انحلال “پ ک ک ” شد و با برعهده گرفتن مسئولیت تاریخی این حرکت از همه گروه های کرد خواست سلاح را زمین بگذارند.
اوجالان که ۲۶ سال از ۷۵ سال عمر خود را در زندان گذرانده پس از ۴ دهه مبارزه مسلحانه این تغییر رویه را ناشی از تغییرات دموکراتیکی که در ترکیه ایجاد شده بر شمرده و گفته که در گذشته چنین فضایی وجود نداشت و اشاره می کند که دیگر آن روش های مبارزاتی گذشته جوابگو نیست وباعث تشدید بیشتر نفرت قومی بین کردها و ترک ها می شود.
دراین بین نباید از تیز هوشی اردوغان نیز غافل شد چرا که وی این پروسه را از طریق باغچلی رئیس حزب ملی گرای ترکیه پیش برد تا بتواند نظر ناسیونالیست هایی که مواضع تندی نسبت به کردها دارند را جلب کند.
از سوی دیگر تا کنون هیچ جریان قدرتمند کردی با بیانیه اوجالان مخالفت نکرده و “پ ک ک “نیز اسلحه را بر زمین گذاشت،شاید با امید به گرفتن مطالبات متعددی همچون آزادی فعالیت های سیاسی ،جلوگیری از انحلال احزاب کردی ،به رسمیت شناختن زبان کردی و حد نصاب کردها در پارلمان و احتمالا گنجاندن این امتیازات در قانون اساسی.
خبرگزاری “برگزیده“در گفتگو با سیامک کاکایی پژوهشگر مطالعات ترکیه به چرایی چرخش اوجالان از مبارزه مسلحانه به مبارزات سیاسی و واکنش کردها به این بیانیه پرداخته است که در ادامه می خوانیم:
اردوغان به این صلح نیاز دارد/حتما تاثیر مثبتی بر صلح منطقه ای خواهد داشت
*** به نظر شما، درخواست عبدالله اوجالان برای انحلال پ.ک.ک چه تاثیری بر روند صلح در منطقه خواهد داشت؟
اگراز منظر سیاست ترکیه در نظر بگیریم این دومین باری است که روندصلح بین دولت ترکیه و کردها شروع می شود،بار اول به شکست انجامید ولی اینبار یک مقداری امیدواری ها بیشتر شده است.
*** بر چه اساس این امیدواری بیشتر شده است؟
به دلیل اینکه الان کردهای منطقه هم به نوعی درگیر این فرایند شده اند ،از کردهای عراق گرفته تا کردهای سوریه و بنابراین بنظر می رسد اینبار شانس موفقیت این فرآیند بیشتر است .ضمن اینکه آقای اردوغان هم به این صلح درسیاست داخلی ترکیه نیاز دارد.اما اینکه این انحلال چه تاثیری بر روند صلح منطقه می گذارد طبیعتا در حل مسئله کردی که مسئله بسیار مهمی است و در چند دهه اخیر همواره یکی از موضوعات مناقشه برانگیز درعراق ،ترکیه و سوریه بوده است تاثیر گذار خواهد بود. بنابراین اگر چنین روندی منجر به موفقیت شود حتما تاثیر مثبتی بر صلح منطقه ای خواهد داشت.
استقبال پ ک ک ار فراخوان عبدالله اوجالان فراتر از آن چیزی بود پیشبینی میشد
*** واکنشهای مختلف به این درخواست در میان اعضای پ.ک.ک و جامعه بینالمللی چگونه بوده است؟
پیش بینی می شد که بخشی از پ ک ک این صلح را نپذیرند اما بیانیه پ ک ک هرچند خیلی محکم نیست ولی نشان می دهد که پ ک ک آماده پیوستن به این روند است و قصد تخطئی از این پیام را ندارد.چون احتمال دارد که اگر آنها این روند را نپذیرند در داخل خودشان دچار چند دستگی و انشقاق و انشعاب شود و از این رو بنظر می رسد که پ ک ک نگران این مسئله است.درکل استقبال پ ک ک ار فراخوان عبدالله اوجالان فراتر از آن چیزی بود که برخی پیش بینی می کردند و می گفتند ممکن است پ ک ک پیش شرط سلاح بر زمین گذاشتن را آزادی عبدالله اوجالان قرار دهد ،کما اینکه قبلا هم چنین کرده بود.
*** بنظر شما چرا اینبار پ ک ک چنین پیش شرطی را مطرح نکرده است؟
عدم ارائه این پیش شرط می تواند به دو دلیل باشد ،یکی اینکه در گفتگو هایی که صورت گرفته احتمالا بر سر این موضوع توافق شده که گام به گام صلح پیش برود و بعد از خلع سلاح یا انحلال پ ک ک عبدالله اوجالان آزاد شود و یا اینکه آنها در ابتدا نخواسته اند به این موضوع اشاره کنند که متهم به نقض دستورات اوجالان نشوند.
حزب دموکرات تلاش می کند که در تقابل با عبدالله اوجالان (پ ک ک) نباشد
*** آیا فکر میکنید این اقدام میتواند به کاهش تنشها و خشونتها در مناطق کردنشین ترکیه کمک کند؟
کردهای ترکیه چند دسته هستند ،یک عده آنها مثل آقای احمد ترک و غیره به فرآیند سیاسی اعتقاد دارند و همیشه سعی کرده اند که به فرایند سیاسی ،پرهیز از خشونت و نبرد مسلحانه پایبند بمانند.البته بخشی از جوانان کرد در ترکیه اینها را متهم به میانه روی کرده اند ولی امتیازاتی که این جریان از طریق مبارزه سیاسی به دست آورده بخشی از جامعه کردی و روشنفکران کردی را به این جمع بندی رسانیده که چه بسا بتوانند از طریق مبارزات سیاسی هم به همان اهدافی که مبارزات مسلحانه پ ک ک به دنبال آن است دست پیدا کنند.
گروه دوم گروهی هستند که عمدتا تحت تاثیر پ ک ک هستند و مواضع رادیکال دارند و همچنان معتقد هستند که مبارزه مسلحانه جواب می دهد.بخش دیگری از کردها که عمدتا در نواحی حاشیه ای و روستا ها ساکن هستند تابع طوایف ،عشیره ها و ریش سفیدان هستند .البته این گروه اخیر در سال های گذشته تا حدی نفوذ خود را از دست داده است و وزنه به سمت آن گروه نخست یعنی طرفداران مبارزات سیاسی تغییر کرده است. اما مسئله این است که طرفداران مبارزه سیاسی یعنی حزب دموکرات هم به نوعی تلاش می کند که در تقابل با عبدالله اوجالان پ ک ک نباشد چون از نفوذ او در افکار عمومی آگاه است.
اردوغان این پروسه را از طریق باغچلی،پیش برد تا بتواند ناسیونالیستها را جلب کند
*** نقش دولت ترکیه در پاسخ به این درخواست چگونه بوده و چه اقداماتی باید انجام دهد؟
در این مورد گمانه زنی های زیادی مطرح شده ،از امکان تغییر قانون اساسی تا ازاد سازی عبدالله اوجالان یا دادن حقوق شهروندی بیشتر به کردها مخصوصا در زمینه زبان کردی ولی هنوز جزئیات امکاناتی که ترکیه می خواهد بدهد دقیقا مشخص نیست .اما اردوغان با موقعیت و تجربهای که در دو دهه گذشته دارد به احتمال زیاد اینکار را گام به گام انجام خواهد داد. البته کردها مطالبات متعددی دارند ولی آن چیزی که برای آنها شاید اهمیت بیشتری داشته باشد؛ آزادی فعالیت های سیاسی، جلوگیری از انحلال احزاب کردی، پایین آوردن حد نصاب ورود به پارلمان که باعث می شود احزاب کردی نتوانند وارد پارلمان شوند، به رسمیت شناختن زبان کردی، دستگیر نکردن کردهایی که در مناطق کرد نشین شهردار هستند و احتمالا گنجاندن این امتیازات در قانون اساسی باشد. اما باید دید این فرآیند چگونه پیش خواهد رفت و اردوغان و کردها از تجربه گذشته درس می گیرند یا نه. چون در گذشته سال ۲۰۰۶و ۷ که پروسه صلح راه افتاد بخاطر این ناسازگاری در مواضع دو طرف شکست خورد و بنظر می رسد که ایندفعه طرفین تلاش دارند که از شکست قبلی درس بگیرند و گام های آهسته تر و محکمتری بردارند چون در داخل جامعه ترکیه هم یکسری از ناسیونالیستهای افراطی مواضع تند و غیر دموکراتیکی نسبت به کردها دارند و ممکن است آنها با دادن امتیاز مخالفت کنند. به همین دلیل بود که اردوغان این پروسه را از طریق آقای باغچلی که رئیس حزب ملی گرای ترکیه است پیش برد تا بتواند ناسیونالیستها را جلب کند.
اوجالان صراحتا اشاره کرده که دلیل او برای درخواست انحلال گروه پ ک ک تغییرات دموکراتیکی است که در ترکیه ایجاد شده
*** به نظر شما، چه چالشهایی در مسیر عملی شدن این درخواست وجود دارد و چگونه میتوان بر آنها غلبه کرد؟
طبیعتا چالش ها زیاد است ولی بنظر من هم تجربه دولت ترکیه و هم تجربه کردها در ۴ دهه گذشته آنها را به این جمع بندی رسانده که مبارزات و مطالبات دموکراتیک بهترین و کم هزینه ترین روش برای حل مسئله کردی و رسیدن کردها به حقوق شهروندی خودشان است .کما اینکه آقای عبدالله اوجالان هم در این بیانیه صراحتا اشاره کرده که دلیل او برای درخواست انحلال گروه پ ک ک تغییرات دموکراتیکی است که در ترکیه ایجاد شده و گفته که در گذشته چنین فضایی وجود نداشت و اشاره می کند که دیگر آن روش های مبارزاتی گذشته دیگر جوابگو نیست وباعث تشدید بیشتر نفرت قومی بین کردها و ترک ها می شود .بنابراین بنظر می رسد که این مسئله ماحصل تجربه است، یعنی بیشتر ازاینکه بگوییم یک بحث نظری است بیشتر ماحصل تجربه ۴ دهه گذشته هر دو طرف است.
تا امروز فعلا جریان قدرتمندی در کردها با این روند مخالفت نکرده؛بارزانی و طالبانی نیز حمایت کردهاند
هر دو طرف هزینه های زیادی داده اند و در عین حال می توان گفت به یک امتیاز روشن و قطعی در غلبه بر طرف مقابل نرسیدند .بنابراین فکر می کنم شرایط بهتر از دور قبل باشد اما در عین حال اقتضای سیاست این است که محتاط باشیم و ببینیم که آیا نیروهایی هستند که در داخل کردها با ان روند مخالفت کنند یا نه .تا امروز فعلا جریان قدرتمندی در کردها با این روند مخالفت نکرده و حتی آقای بارزانی و آقای طالبانی نیز حمایت کرده اند .مردم اصلی کردهای سوریه هم این موضوع را رد نکرده اند و گفته اند شامل ما نمی شود . بنابراین بنظر می رسد جریان قدرتمندی که مخالف نظر اوجالان باشد فعلا وجود ندارد و این می تواند چالش ها کمتر کند.
۳۱۵ ۲۱۲
