روابط ایران و جمهوری آذربایجان؛ انتخابی مقطعی یا ضرورتی ژئوپلتیکی؟
روابط ایران و جمهوری آذربایجان؛ انتخابی مقطعی یا ضرورتی ژئوپلتیکی؟
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری برگزیده های ایران، در شرایطی که سو برداشتها و فضا سازی های رسانه ای تلاش دارند روابط تهران و باکو را تحت تأثیر قرار دهند، بازخوانی منافع مشترک و ظرفیت های راهبردی دو کشور بیش از هر زمان ضروری است.
ایران و جمهوری آذربایجان دو همسایه با پیوندهای عمیق فرهنگی، زبانی، مذهبی و تاریخیاند، پیوندهایی که میتوانند به ستونهای اصلی شکلگیری یک همکاری پایدار منطقهای تبدیل شوند.
۱. انرژی و امنیت پایدار منطقه: توافق اخیر درباره سواپ گاز تنها یک معامله انرژی نیست، بلکه نشان میدهد هر دو کشور میتوانند نقش مکمل یکدیگر را در امنیت انرژی منطقه ایفا کنند. ایران مسیر مناسبی برای انتقال انرژی به جنوب است و آذربایجان نیز گذرگاهی کلیدی به سمت اروپا و حوزه دریای سیاه.
۲. کریدورها، قلب تپنده منافع مشترک: ایران برای اتصال به قفقاز شمالی، روسیه و اروپای شرقی از مسیر آذربایجان مزیت جدی دارد و آذربایجان نیز برای دسترسی مستقیم به خلیج فارس، عراق، عربستان و اقیانوس هند به خاک ایران نیازمند است، هر دو کشور درک میکنند که هر مسیر جایگزینی که یکی را حذف کند، دیگری را هم تضعیف خواهد کرد.
۳. پیوندهای فرهنگی و قدرت نرم: شاید هیچ دو همسایهای در منطقه به اندازه ایران و آذربایجان از نظر فرهنگی، مذهبی و تاریخی اینچنین درهم تنیده نباشند. از ادبیات و موسیقی مشترک گرفته تا ارزشهای مذهبی مشابه، این اشتراکات سرمایهای هستند که بسیاری از کشورها برای بهدستآوردنش هزینههای هنگفتی میپردازند.
۴. ظرفیت بی بدیل استانهای آذربایجان ایران: آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل میتوانند به بزرگترین پل ارتباطی دو ملت تبدیل شوند. بازارهای محلی، تجارت منطقهای، دانشگاهها، بیمارستانها، شهرهای مرزی و مسیرهای گردشگری میتوانند فضایی برای همکاریهای اجتماعی و اقتصادی گسترده ایجاد کنند.
۵. گردشگری درمانی و سلامت: ایران یکی از قطبهای درمان ارزان و باکیفیت منطقه است و بیماران بسیاری از آذربایجان هرساله برای خدمات پزشکی، جراحی و زیبایی به ایران سفر میکنند. این ظرفیت علاوه بر اقتصادی بودن، زمینهای برای ارتباط پایدار مردم با مردم فراهم میکند.
۶. منابع طبیعی مشترک؛ از ارس تا خزر: رود ارس نه فقط یک مرز طبیعی، بلکه یک پروژه مشترک توسعهای میتواند باشد. همکاری در مدیریت آب، انرژی برقآبی، محیطزیست و کشاورزی پیرامون ارس، سودی متقابل ایجاد میکند. در دریای خزر نیز همکاری در کشتیرانی، شیلات، انرژی و محیط زیست میتواند به افزایش ثبات منطقه منجر شود.
۷. تجارت؛ یک وابستگی مثبت و پایدار: تعریف منافع مشترک تجاری، از جمله اتصال آذربایجان به جنوب و اتصال ایران به شمال قفقاز و روسیه، میتواند اقتصادی پایدار ایجاد کند که در آن هرگونه تنش سیاسی بهطور طبیعی بیصرفه میشود.
۸. ثبات منطقهای؛ منفعتی که دشمن مشترک دارد: هرگونه تنش میان ایران و آذربایجان، تنها به سود بازیگرانی است که به دنبال شکستن پیوستگی منطقه و ایجاد شکاف میان ملتهای مسلماناند. همکاری دو کشور، نه فقط اقتصادی، بلکه اقدامی بازدارنده در برابر طرحهای بیثباتکننده است.
در مجموع، رابطه ایران و جمهوری آذربایجان نه یک انتخاب مقطعی، بلکه یک ضرورت ژئوپلیتیکی، اقتصادی و فرهنگی است. دو کشوری که اینهمه اشتراک دارند، اگر منافع مشترک خود را بهدرستی تعریف و مدیریت کنند، میتوانند به مهمترین محور ثبات و همکاری در قفقاز و شمال خاورمیانه تبدیل شوند.
هادی دادگر کارشناس مسائل ترکیه و قفقاز
/