مسیح فخر: در روزگاری که سینمای کوتاه بیش از هر زمان دیگری با دغدغهی بقا، سرمایه و معنا دستوپنجه نرم میکند، گروهی از فیلمسازان جوان همچنان بر آرمانهای انسانی و اعتقادی خود ایستادهاند. فیلم کوتاه «هشت» یکی از همین تلاشهاست؛ اثری که بهجای تکرار شعارهای کلیشهای دربارهی دفاع مقدس، میکوشد از دل واقعیت و عاطفه، روایتی انسانی و عاشقانه بیرون بکشد.
در گفتوگویی با علی آشتیانی (کارگردان) و مهدیرضا عقابی (تهیهکننده) این فیلم، از ایدهی ساخت، دشواریهای تولید مستقل، نگاهشان به سینمای مقاومت، و نگرانی نسبت به آیندهی فیلم کوتاه سخن گفتهایم؛ گفتوگویی دربارهی ایستادگی، عشق و آرمان در روزگاری که بسیاری از این واژهها در سینما کمرنگ شدهاند.
دفاع مقدس؛ بازگشت به آرمان، نه تکرار شعار
مهدیرضا عقابی در ابتدای گفتوگو دربارهی شکلگیری فیلم «هشت» میگوید: «ما بدون هیچ حمایت سازمانی وارد جشنواره شدیم. تمام هزینهها شخصی بود، چون هدف ما فقط ساخت یک فیلم نبود؛ میخواستیم از آرمانی دفاع کنیم که سالهاست رنگ باخته است. همه از قهرمانسازی حرف میزنند، اما کمتر کسی پایش میایستد. ما تصمیم گرفتیم خودمان این مسئولیت را بپذیریم.»
او تأکید میکند که برای گروه سازنده، بازتاب دادن روحیهی مقاومت و قهرمانی در قالبی انسانی و عاشقانه مهمتر از هر دغدغهی مالی بوده است.
جنگ، تنها صحنهی نبرد نیست
عقابی در ادامه دربارهی رویکرد فیلم نسبت به دفاع مقدس توضیح میدهد: «فیلمبرداری ما اسفند ۱۴۰۳ انجام شد، زمانی که هنوز خبری از درگیریهای اخیر نبود. اما هنگام پستولید، دوباره شعلهی جنگها زبانه کشید و این همزمانی برایم معنا داشت. چون جوهرهی جنگ، فقط نبرد و خشونت نیست؛ بلکه ایستادگی، ایمان و آرمانی است که در دل مردم زنده است. متأسفانه از جنگ فقط صحنههای خشن به یاد مانده، در حالی که دل آن پر از قصههای انسانی و عاشقانه است. «هشت» تلاشی است برای یادآوری همین وجه فراموششده.»
استقلال در تولید؛ مسئولیت در روایت
به گفتهی عقابی: «هیچ نهادی پشت ما نبود، اما همین استقلال باعث شد صادق بمانیم. میخواستیم نشان دهیم سینمای جنگ لزوماً وابسته به سازمانها نیست. میشود با تکیه بر ایمان و دغدغهی شخصی، فیلمی ساخت که هم انسانی باشد و هم حرفهای.»
او میافزاید: «در انتخاب بازیگران و کیفیت تولید بسیار وسواس داشتیم. حضور مهتاب ثروتی و بهادر زمانی در فیلم کوتاه اتفاقی تازه بود و به ما کمک کرد نگاهی نو به سینمای مقاومت داشته باشیم.»
از دستیاری تا نخستین تجربهی کارگردانی
علی آشتیانی، کارگردان فیلم، دربارهی مسیر خود تا ساخت «هشت» میگوید: «فیلم کوتاه برای من مجالی برای مشق سینما بود. فیلمنامه را خودم نوشتم و وقتی آماده شد، با حمایت مهدیرضا عقابی ساختیم. اگر بازخوردها خوب باشد، حتماً فیلم بلندش را هم میسازیم. سالها دستیاری کردهام و حالا وقت آن بود که تجربهی شخصی خودم را پشت دوربین بیاورم.»
روایت جنگ در جغرافیای عشق و مقاومت
آشتیانی دربارهی قصه میگوید: «ماجرا در سال ۱۳۶۴ و در جریان حمله دشمن به مهران میگذرد. برایم مقاومت مردم آن منطقه بسیار الهامبخش بود. کتاب «مهران آزاد شد» را خواندم تا به روایتهای مستند نزدیکتر شوم. در دل همهی آن حماسهها، برایم یک عاشقانه مهمتر بود؛ عشقی که کنار مقاومت معنا پیدا میکند.»
او ادامه میدهد: «شخصیت زن فیلم بازتابی از ایستادگی است. در زمان فیلمبرداری، مادرم از شیراز تماس گرفت و گفت برگرد، اما گفتم باید بمانم و کار را تمام کنم. همین روحیهی ایستادگی را در زن قصه گذاشتم.»
داستانی دربارهی عشق، حرمت و ایستادگی
فیلم «هشت» روایت آران و روژان است؛ زن و شوهری که روستایشان در محاصره قرار گرفته و آران به همسرش قول داده اجازه ندهد غریبهای وارد حریمشان شود.
آشتیانی دربارهی این مضمون میگوید: «برای من این روایت دربارهی حفظ حرمت است؛ چه در جنگ، چه در زندگی. فیلم در ظاهر دربارهی نبرد است، اما در باطن از عشق، تعهد و وفاداری حرف میزند.»
او با نگاهی انتقادی به وضعیت فیلم کوتاه اضافه میکند: «در بخش اقتباس جشنوارهها فیلمهایی میبینیم که نه آغاز دارند و نه پایان. اقتباس یعنی روبهرو شدن با اثری کامل و روایتی منسجم. حتی اگر فیلم کوتاه فرمی باشد، باید
چیزی برای گفتن داشته باشد. تماشاگر را نباید در بلاتکلیفی رها کرد.»
سینمای کوتاه؛ تمرین یا سکوی پرتاب؟
آشتیانی معتقد است: «در گام نخست، فیلم کوتاه تمرین است، اما از گام دوم باید سکوی پرتاب شود. اگر مدیران فرهنگی به جوانهای دغدغهمند توجه کنند، سینمای ایران میتواند از تکرار و رکود فاصله بگیرد.»
او از واکنش مخاطبان میگوید: «خیلیها گفتند متوجه نشدند فیلم کی شروع شد و کی تمام؛ تا پایان نشستند و لالایی آخر را گوش کردند. همین یعنی فیلم توانسته نگهشان دارد. این برای من بزرگترین پاداش است.»
آشتیانی دربارهی ارزیابی خودش از اثر میگوید: «به فیلم خودم نمره چهار و نیم از پنج میدهم. همیشه جا برای بهتر شدن هست، اما خوشحالم که فیلم از دل باور ساخته شد و حرفی برای گفتن دارد.»
عقابی نیز در پایان تأکید میکند: «حمایت از کارگردانهای کار اولی، مثل آشتیانی، میتواند جریان تازهای در سینمای ما شکل دهد. اگر فیلمنامهی خوبی باشد، حتی با کارگردان اولی، باز هم پای کار میایستم.»
او دربارهی وضعیت کلی فیلم کوتاه هشدار میدهد: «جشنواره فیلم کوتاه دارد به سمت شوخی و سطحینگری میرود. اگر مضمون از سینمای کوتاه حذف شود، آیندهی سینمای ایران تهی خواهد شد.»
فیلم «هشت» به کارگردانی علی آشتیانی و تهیهکنندگی مهدیرضا عقابی، روایتی است از ایستادن؛ در برابر جنگ، در برابر فراموشی، و در برابر عقبنشینی. اثری که میخواهد یادآور شود جوهرهی واقعی سینما ــ همچون زندگی ــ در «پایِ ایستادن» است، نه در عبورِ آسان.
۵۹۵۹
