تعیین قیمت آب کشاورزی یک فرایند پیچیده و تابع چندین متغیر کلیدی است که در تنظیم تعرفه باید به دقت مورد توجه قرار گیرد تا علاوه بر حفظ عدالت اجتماعی، مصرف بهینه منابع آبی نیز تضمین شود.
۱.بهای انتقال آب:
آب کشاورزی اغلب از منابع دوردست تأمین می شود که هزینه های قابل توجهی در انتقال، پمپاژ و توزیع آن صرف می گردد. لذا تعرفه آب باید بخشی از این هزینه ها را پوشش دهد تا بهره برداری پایدار از زیرساخت ها و منابع آب تضمین شود.
۲.نوع محصول کشاورزی:
مصرف آب و ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی متفاوت است. بنابراین در نظام تعرفه گذاری، توجه به نوع محصول و ارزش افزوده آن اهمیت فراوانی دارد. افزایش تعرفه باید به صورت پلکانی و متناسب با شدت مصرف و ارزش محصول تنظیم گردد تا کشاورزان به سمت تولید محصولات با بازدهی و مصرف بهینه ترغیب شوند.
۳.مدل تعرفه پلکانی و تشویق به بهرهوری:
اجرای مدل تعرفه های پلکانی که بر اساس حجم مصرف آب افزایش می یابد، یکی از روش های مؤثر در مدیریت مصرف است. این مدل مصرف کنندگان کم مصرف را تشویق می کند و با حمایت از کشاورزانی که از فناوری های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره ای استفاده می کنند، بهره وری آب را افزایش می دهد و از هدررفت منابع جلوگیری می کند.
۴.نوع منبع آب:
تعیین تعرفه باید با در نظر گرفتن نوع منبع آب سطحی یا زیرزمینی انجام شود، زیرا هزینه ها و اثرات زیست محیطی این منابع متفاوت است و باید در قیمت گذاری لحاظ گردد تا مصرف پایدار و حفاظت از منابع تضمین شود.
۵.تأثیر تغییرات اقلیمی و ناپایداری منابع آب:
با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش منابع آب، تعرفه گذاری باید طوری طراحی شود که منابع آب محدود با حفظ تعادل مصرف و تقاضا بهینه استفاده شوند و از بحران های آبی پیشگیری شود.
۶.تأثیر اقتصادی بر امنیت غذایی و اشتغال:
حفظ امنیت غذایی و اشتغال در بخش کشاورزی اهمیت زیادی دارد و سیاست های تعرفه گذاری باید این ملاحظات را در نظر بگیرند. با این حال، کاهش تعرفه ها به منظور حمایت صرف از اشتغال، در صورتی که منجر به مصرف بی رویه آب و تخریب منابع شود، می تواند به زیان بلندمدت کشاورزان و جامعه باشد. بنابراین، سیاست ها باید به گونه ای طراحی شوند که ضمن حمایت هدفمند از کشاورزان، مصرف بهینه آب نیز تشویق گردد و منابع آبی پایدار باقی بمانند.
۷.شفافیت و اطلاع رسانی:
اجرای موفق تعرفه ها نیازمند اطلاع رسانی شفاف و آموزش کشاورزان درباره اهداف و مزایای این سیاست هاست تا پذیرش عمومی و همکاری آن ها تضمین شود.
بدون افزایش تعرفه منطقی، متأسفانه اکثر کشاورزان به راحتی آب را هدر داده و زمین ها را غرقاب می کنند که این امر علاوه بر هدررفت منابع ارزشمند، می تواند به کاهش کیفیت خاک و تولید منجر شود. همچنین، باید توجه داشت که بخش قابل توجهی از محصولات کشاورزی آب بر صادر می شوند و این موضوع اهمیت مدیریت مصرف آب را دوچندان می کند.
در نهایت، افزایش تعرفه آب کشاورزی باید با مشارکت فعال تمامی ذی نفعان و کارشناسان حوزه های آب و کشاورزی طراحی شود تا ضمن جبران هزینه ها، عدالت اجتماعی، پایداری منابع آبی و توسعه پایدار بخش کشاورزی تضمین گردد. این رویکرد علمی و جامع می تواند نگرانی های مطرح شده را کاهش دهد و راهکار مؤثری برای مدیریت بهینه مصرف آب فراهم آورد.
کارشناس منابع آب
۲۱۲۱۲
