برگزیده اصفهان – عاطفه علیان: اصفهان، شهری با تاریخ غنی و فرهنگی عمیق، در دوران جنگ تحمیلی به یکی از پرچم‌داران مقاومت و ایثار تبدیل شد. آمار شهدای این شهر گواهی بر حضور گسترده مردمانش در جبهه‌هاست اما سوالی که همچنان ذهن‌ها را به خود مشغول کرده، این است که چه عواملی باعث شد مردم اصفهان تا این حد در جنگ نقش‌آفرین باشند؟.
یکی از عوامل کمتر بررسی‌شده در این زمینه، نقش رودخانه زاینده‌رود است. این رود که قلب تپنده زندگی اقتصادی و اجتماعی اصفهان بوده، به‌طور غیرمستقیم در شکل‌گیری روحیه شهادت‌طلبی و همبستگی اجتماعی مردم این منطقه تاثیرگذار بود.
در همین ارتباط،حسن معصومی، جامعه‌شناس و پژوهشگر مسائل جنگ، در گفت‌وگو با برگزیده، در این باره می‌گوید: زاینده‌رود برای مردم اصفهان همیشه چیزی فراتر از یک رودخانه بوده است؛ این رود نمادی از بقا، زندگی و حتی هویت جمعی آنان است. در دوران دفاع مقدس، مردم اصفهان به دلیل وابستگی عمیق اقتصادی و اجتماعی به این رودخانه، احساس می‌کردند که باید برای حفاظت از سرزمین خود، که زاینده‌رود بخش اساسی آن بود، با تمام توان بجنگند.
وی ادامه می‌دهد: اگر بخواهیم نقش زاینده‌رود را در شکل‌گیری روحیه جنگجویی مردم اصفهان تحلیل کنیم، باید به این نکته توجه داشته باشیم که این رودخانه همواره منبع تأمین حیات برای کشاورزی و اقتصاد شهر بوده است. وابستگی کشاورزان و خانواده‌های روستایی به زاینده‌رود، باعث شد که روحیه همدلی و همبستگی در آن‌ها تقویت شود و برای دفاع از وطن اقدام کنند.
زاینده‌رود و همبستگی اجتماعی
خبرنگار برگزیده با علیرضا احمدی، پژوهشگر تاریخ معاصر، درباره اهمیت زاینده‌رود در همبستگی اجتماعی مردم اصفهان در دوران جنگ به گفت‌وگو پرداخته است. وی معتقد است که زاینده‌رود به‌عنوان یک منبع مشترک، پیوندی عمیق میان مردم این منطقه برقرار کرده است. در دوران جنگ، این حس همبستگی و پیوند جمعی که از دل زاینده‌رود نشأت می‌گرفت، به یکی از اصلی‌ترین عوامل بسیج مردمی تبدیل شد.
احمدی می‌گوید: مناطق اطراف زاینده‌رود به‌طور ویژه تحت تأثیر این رودخانه قرار داشتند. بیش از ۸۰ درصد از جمعیت این مناطق به کشاورزی وابسته بودند و این وابستگی باعث می‌شد که مردم این منطقه با حساسیت و دلبستگی بیشتری به مسأله جنگ نگاه کنند. جنگ برای آنان صرفاً یک موضوع ملی نبود؛ بلکه دفاع از ناموس‌شان بود.
همبستگی مذهبی و شهادت‌طلبی
حجت‌الاسلام مهدی صدوقی، استاد حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با برگزیده نقش آموزه‌های مذهبی و فرهنگ عاشورایی در شکل‌گیری روحیه مردم اصفهان را توضیح می‌دهد.
وی می‌گوید: اصفهان از دیرباز یکی از مراکز اصلی ترویج آموزه‌های مذهبی و به‌ویژه فرهنگ عاشورایی بوده است. مردم این شهر با مفاهیمی چون ایثار، شهادت و مقاومت آشنایی عمیقی داشتند، و این مفاهیم به‌خصوص در زمان جنگ تحمیلی در رفتار آنان نمود پیدا کرد.
بیش از ۶۰ درصد شهدای اصفهان از خانواده‌های کشاورز و کارگر بودند که مستقیماً به آب و زمین وابسته بودند. این مسئله نشان می‌دهد که زاینده‌رود نه تنها منبع اقتصادی بود، بلکه به شکل‌گیری تعهد و احساس مسئولیت اجتماعی میان مردم نیز کمک کرد
او تاکید می‌کند: مساجد و هیئات مذهبی اصفهان، که همواره محل تجمع و ترویج مفاهیم دینی بوده‌اند، نقش کلیدی در بسیج نیروهای مردمی ایفا کردند. بسیاری از جوانان اصفهانی با الهام از فرهنگ عاشورا و شهادت‌طلبی، بدون ترس به جبهه‌ها می‌رفتند. این فرهنگ ریشه‌دار مذهبی به‌طور مستقیم در تصمیم‌گیری‌ها و روحیه مردم تأثیرگذار بود.
نقش گسترده اصفهان در جنگ
طبق آمارهای رسمی، اصفهان با بیش از ۲۳ هزار شهید، بالاترین تعداد شهدا را در دوران جنگ تحمیلی دارد. بسیاری از این شهدا از خانواده‌های کشاورزی و طبقات کارگری بودند که به زاینده‌رود وابستگی داشتند.
مرتضی نوربخش، کارشناس مسائل اجتماعی، در این باره به برگزیده می‌گوید: اگر به آمار شهدا و مناطق اعزامی نیروهای مردمی اصفهان نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم که شهرستان‌های حاشیه زاینده‌رود نقش مهمی در این اعزام‌ها داشتند. بیش از ۶۰ درصد شهدای اصفهان از خانواده‌های کشاورز و کارگر بودند که مستقیماً به آب و زمین وابسته بودند. این مسئله نشان می‌دهد که زاینده‌رود نه تنها منبع اقتصادی بود، بلکه به شکل‌گیری تعهد و احساس مسئولیت اجتماعی میان مردم نیز کمک کرد.
کارشناسان معتقدند که زاینده‌رود در دوران جنگ تحمیلی، نقشی غیرمستقیم اما اساسی در شکل‌گیری روحیه جنگ‌طلبی، ایثار و همبستگی میان مردم اصفهان داشت.
این رودخانه که نمادی از حیات و پایداری برای مردم اصفهان بود، آنان را به هم پیوند داد و زمینه‌ساز مشارکت گسترده در جبهه‌های جنگ شد.
از سوی دیگر، فرهنگ عاشورایی و آموزه‌های مذهبی نیز در کنار این عامل جغرافیایی، به مردم اصفهان انگیزه‌ای مضاعف برای دفاع از کشور و ایثار در راه وطن بخشید.
۴۶