به گزارش خبرگزاری برگزیده، در اختتامیه هشتاد و دومین جشنواره بینالمللی فیلم ونیز، فیلم نخست آنوپارنا روی، «ترانههای درختان فراموششده»، توجه ویژه منتقدان و مخاطبان را به خود جلب کرد و جایزه بهترین کارگردانی را به دست آورد. این اثر با تمرکز بر زندگی زنان و روایت آنها به عنوان شخصیتهایی واقعی، پیچیده و انسانی، اثری منحصربهفرد در میان آثار جشنواره ارائه داد.
روی در گفتوگویی درباره انتخابش برای ساخت فیلمی زنمحور توضیح داد که این تصمیم از زمانی شکل گرفت که جایگاه زنان در جامعه را به عنوان جنس دوم درک کرد. او گفت: «ساخت فیلمی با محوریت زنان از همان ابتدا انتخاب من بوده است، زیرا ما به طور اجتماعی و فرهنگی به عنوان «دیگری» معرفی شدهایم. این به طور خودکار مسئولیتی را برای فیلمساز زن ایجاد میکند. در نهایت، موضوع احترام است؛ احترام به پیچیدگی، فردیت و تنوع واقعی تجربههای زنان. شخصیتهای کامل و واقعی، عمیقتر تأثیر میگذارند، نه به خاطر کمالشان، بلکه به خاطر حقیقی بودنشان.»
این احترام و عمق بیش از همه در شخصیت ثویا، زنی جوان که در بمبئی میان تلاش برای بقا و دنبال کردن رویاهایش حرکت میکند، دیده میشود. روی که با ناز شیخ برای این نقش همکاری کرده میگوید: «ناز و من دوستان نزدیکی هستیم، او را شش سال است میشناسم و بعد از تست دادن برای نقش، فوقالعاده بود. بینظیر، معصوم و اصیل. او خیلی چیزها به فیلم افزود؛ ترانهای که در فیلم است متعلق به مادر مرحومش بود و این دیدگاه جدیدی درباره حافظه به من داد، که حافظه یکی از عناصر اصلی فیلم بود. او آنقدر آسیبپذیر بود که هر دیدگاهی که داشت، با من به اشتراک گذاشت.»
این آسیبپذیری بخشی از داستان میشود، همانطور که دوستی او با سوئتا، کارمند شرکتی که سازشهایش در سکوتش حک شده، شکل میگیرد. روی توضیح داد که پیوند میان آنها بر اساس اعلانهای آشکار شکل نگرفته، بلکه از طریق حرکات و صمیمیتهای کوچک است و الهام آن از زندگی واقعی گرفته شده است. «من چنین صمیمیتی را در خانه مادربزرگم دیدهام؛ جایی که هیچ مردی نبود، پدربزرگم فوت کرده بود و او رابطهای دوستانه با ناتنیاش داشت که همسن او بود. هر دو عروس در خانه با هم ارتباط خوبی برقرار کردند، مسئولیت میگرفتند، کنار هم مینشستند، خانه، هزینهها و کارهای خانه را تقسیم میکردند. این تجربه، منبع الهام برای روایت عشق خاموش و احترام متقابل شد.»
محل فیلم نیز اهمیت بسیاری دارد. بمبئی نه به عنوان شهری زیبا و چشمنواز، بلکه به عنوان نیرویی بیرحم، جذاب و بیتفاوت، در تکهها ظاهر میشود. روی گفت که قصد کاوش مستقیم شهر را نداشت: «تقریباً هیچ برنامهای برای کاوش شهر نداشتم، بلکه هدفم بررسی آپارتمان کوچک و در حال فروپاشی داخل شهر بود. اما عناصر بمبئی به طور طبیعی وارد فیلم شدند. واقعیت فیزیکی و مادی زندگی شخصیتها برای ما بسیار مهم بود و بنابراین این آپارتمان کوچک و تنگ را انتخاب کردیم.»
روی همچنین درباره خاطرات کودکی خود توضیح داد، زمانی که زندگی دختران محدود و کنترل میشد و گفت که این تاریخچه در سراسر فیلم به شکل بافت، تصاویر قطعهقطعه، صداهای قطع شده و مناظری پر از سکوت نمود پیدا میکند. او معتقد است که این تاریخهای سرکوبشده میتوانند به شکلی آرام به مقاومت تبدیل شوند، نه از طریق پیامهای آشکار، بلکه از طریق حضور، جو و آنچه عمداً نگفته باقی میماند.
در جشنواره ونیز، روی امیدوار بود که زنان فیلمش نه به عنوان نمادهای فرهنگی یا سیاسی، بلکه به عنوان افراد مستقل، پیچیده، متضاد، لطیف، ناقص و کاملاً انسانی درک شوند. او تأکید کرد که قصد نداشت داستانها را توضیح دهد، بلکه خواست جهانیان سکوت، مقاومت و مذاکرات آرام آنها با قدرت را بدون عجیبنمایی درک کنند.
«ترانههای درختان فراموششده» داستان دو زن مهاجر، ثویا و سوئتا، را روایت میکند که به طور غیرمنتظرهای در یک آپارتمان در بمبئی با هم زندگی میکنند. زندگی آنها، شکلگرفته از کارهای پرمخاطره و خاطرات از دست دادن، به تدریج از طریق حرکات کوچک همبستگی و مراقبت به هم گره میخورد. روی به آنها پیروزیهای آسان یا بیانیههای بزرگ نمیدهد؛ بلکه اجازه میدهد با تمام تضادها، صمیمیتهای شکسته و استقامت خود، وجود داشته باشند. منتقدان این انتخاب را ستودند و فیلم را اثری خواندند که زنان را نه در حاشیه، بلکه در مرکز قرار میدهد؛ ناقص، بدون قهرمانی، اما کاملاً زنده. آنورگ کاشیایپ، که فیلم را معرفی کرد، روی را «صدای قدرتمند بعدی فیلمسازی هند» خواند و اشاره کرد که خودش «حتی ۲۵ سال پیش نمیتوانست چنین فیلمی بسازد.»
آنچه روی در نخستین فیلم بلند خود به دست آورده است، شگفتانگیز است نه به دلیل هیاهو، بلکه به دلیل گوش دادن. سینمای او، سینمای شناسایی است؛ شناسایی تاریخچههای پاکشده، صمیمیتهایی که زنان در سکوت میسازند و وزن بقا که گاهی سبک و گاهی نامرئی حمل میشود. «ترانههای درختان فراموششده» داستان دو زن است، شهادتی بر نسلهایی که زندگیشان محدود و اندازهگیری شده بود، و امکان یافتن قدرت در آرامترین حرکات. این فیلم از ما میخواهد زنانش را نه رمزگشایی و نه تعریف کنیم، بلکه صرفاً کنارشان بنشینیم، شاهد باشیم و به یاد بیاوریم.
مترجم: ریحانه اسکندری
منبع: ویوآفهرتز
۵۹۲۴۴
