“شاه به کِنِدی گفت من عامل اجرایی آمریکا هستم” | ۲۸ مرداد به‌روایت شاهدان _ ۳

به گزارش خبرگزاری برگزیده های ایران، ۷۰ سال از روزی می‌گذرد که رادیو تهران قطع شد و ناگهان شخصی پشت میکروفون فریاد زد “دولت مصدق سقوط کرد”! کودتایی که با برنامه انگلیس و آمریکا و برخی عوامل داخلی وابسته به دربار پهلوی شکل گرفته بود و نتیجه سال‌ها مبارزه ملتی مظلوم برای ملی کردن نفت را از بین ببرد و با بازگرداندن مجدد محمدرضا پهلوی به کشور و برانداختن دولت مصدق، ۲۵ سال سلطه نامشروع پهلوی بر ایران ادامه پیدا کرد.

هرچند در طول سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، صحبت‌های فراوانی درباره این کودتا شده است اما یکی از مهم‌ترین منابع برای بررسی علل کودتا، رجوع به گفته‌های عوامل دربار پهلوی و شاهدان کودتاست.

برای بررسی نحوه شکل‌گیری کودتای ۲۸ مرداد و عوامل دخیل در آن، به‌ اظهارات شخصیت‌های سیاسی آن دوران در مصاحبه با پروژه تاریخ شفاهی هاروارد رجوع کردیم؛ احمد بنی‌احمد نماینده تبریز در مجلس شورای ملی و روزنامه‌نگار منتقد رژیم پهلوی معتقد است، محمدرضا شاه بعد از کودتای ۲۸ مرداد در سفری که با علی امینی نخست‌وزیر به آمریکا داشت، رسماً به جان اف کندی رئیس‌جمهور آمریکا گفت من دیگر عامل اجرایی شما هستم!

در ادامه بخشی از اظهارات بنی‌احمد در این مصاحبه را می‌خوانید:

«رژیم بعد از ۲۸ مرداد و با ۲۸ مرداد عامل پشتیبان داخلی خودش را که توده ملت بود به نفع عامل پشتیبان خارجی‌اش از دست داده بود. بعدها دکتر امینی خودش روایت کرد که بله، آمریکایی‌ها من احساس کردم که با خود شاه که سفری به آمریکا کرد گفته بود آقا شما هرچه می‌گویید من حاضرم دیگر! نخست‌وزیر این شکلی لازم نیست. من به‌عنوان یک عامل اجرایی شما اگر آزادی می‌خواهید بدهم، آزادی نمی‌خواهید ندهم! حد یقف را تعیین کنید و متأسفانه همان در زمان خود آقای کندی این داستان اتفاق افتاد که شاه وارد مرحلۀ خاصی از زندگی خودش شد و مردم را هم وارد دوران خاصی از تاریخ مبارزات سیاسی کرد بالاجبار که پایه‌های انفجار را گذاشت هم برای سیستم خودش و هم برای مملکت که به این روزگار افتاد.

خوب، مفهوم شاه یا شاهی در ایران سالیان دراز، حتی در زمان دوران قاجاریه بدترین شاهان، دیکتاتور‌ترین، مستبدترین شاهان مفهوم شاهی داشتند. حتی رضاخان هم رضاشاه بود. ولی وقتی ایشان کودتای ۲۸ مرداد انجام گرفت و آن مسائل پیش آمد دیگر اصلاً مفهوم شاه تبدیل شد به مفهوم شاهنشاهی. چیزی که در تاریخ اصلاً دفن شده بود از نظر طبیعت زمان و مکان و دنیا و ارتباطات قابل تکرار نبود. ولی ایشان، یعنی شاه، در ذهن خودش به آن دنیای شاهنشاهی برگشته بود می‌خواست ملتی را هم به همان زمان برگرداند و حتی به آن اکتفا نکرد و بعد وارد دوران آریامهری شد و آن ماجراها که همه در متنش بودیم.»

.

/