شرح صحیفه سجادیه| ابزارهایی فراتر از قدرت دشمنان

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری برگزیده های ایران، صحیفه سجادیه، یکی از گنجینه‌های گران‌بهای معارف شیعه است که امام سجاد علیه‌السلام در آن، آموزه‌های عمیقی درباره ارتباط با خداوند، بیان نیازهای انسانی، و تبیین جایگاه و نقش او در جهان آفریده را ارائه داده است. دعاهای این کتاب، صرفاً درخواست‌های لفظی نیست، بلکه رساله‌ای جامع برای تربیت روح، تلطیف اخلاق و شناخت واقعی انسان از خود و پروردگار خویش است.

در فرازهایی از دعای چهل و نهم این کتاب شریف، امام سجاد با زبانی لطیف و پرمعنا، وضعیت یک انسان ضعیف و تنها را در برابر دشمنان قدرتمند و توطئه‌گر توصیف می‌کند. اما نقطه اوج این جملات، بیان نقش خداوند در حمایت و پیروزی مؤمن در برابر این سختی‌هاست؛ جایی که قدرت و لطف او، تمامی نقشه‌های دشمن را نقش بر آب می‌کند:

فَکَمْ مِنْ عَدُوٍّ انْتَضَى عَلَیَّ سَیْفَ عَدَاوَتِهِ، وَ شَحَذَ لِی ظُبَهَ مُدْیَتِهِ، وَ أَرْهَفَ لِی شَبَا حَدِّهِ، وَ دَافَ لِی قَوَاتِلَ سُمُومِهِ، وَ سَدَّدَ نَحْوِی صَوَائِبَ سِهَامِهِ، وَ لَمْ تَنَمْ عَنِّی عَیْنُ حِرَاسَتِهِ، وَ أَضْمَرَ أَنْ یَسُومَنِی الْمَکْرُوهَ، وَ یُجَرِّعَنِی زُعَاقَ مَرَارَتِهِ.
چه بسیار دشمن‌هایی که شمشیر دشمنی را علیه من کشیدند، کارد خود را برای من تیز کردند، زهر آگین‌ترین سم‌ها را آماده کردند و تیرهای خود را به سمتم نشانه رفتند. حتی یک لحظه هم چشم از من برنداشتند و قصد داشتند مرا در سختی و رنج بیندازند و جام زهرآگین تلخی را به من بنوشانند.

فَنَظَرْتَ -یَا إِلَهِی- إِلَى ضَعْفِی عَنِ احْتِمَالِ الْفَوَادِحِ، وَ عَجْزِی عَنِ الِانْتِصَارِ مِمَّنْ قَصَدَنِی بِمُحَارَبَتِهِ، وَ وَحْدَتِی فِی کَثِیرِ عَدَدِ مَنْ نَاوَانِی، وَ أَرْصَدَ لِی بِالْبَلَاءِ فِیمَا لَمْ أُعْمِلْ فِیهِ فِکْرِی. فَابْتَدَأْتَنِی بِنَصْرِکَ، وَ شَدَدْتَ أَزْرِی بِقُوَّتِکَ، ثُمَّ فَلَلْتَ لِی حَدَّهُ، وَ صَیَّرْتَهُ مِنْ بَعْدِ جَمْعٍ عَدِیدٍ وَحْدَهُ، وَ أَعْلَیْتَ کَعْبِی عَلَیْهِ، وَ جَعَلْتَ مَا سَدَّدَهُ مَرْدُوداً عَلَیْهِ، فَرَدَدْتَهُ لَمْ یَشْفِ غَیْظَهُ، وَ لَمْ یَسْکُنْ غَلِیلُهُ، قَدْ عَضَّ عَلَى شَوَاهُ وَ أَدْبَرَ مُوَلِّیاً قَدْ أَخْلَفَتْ سَرَایَاهُ.
پس ای خدای من، تو به ناتوانی من در تحمل سختی‌ها، و ناتوانی من در مقابله با کسانی که با من دشمنی کردند، و تنهایی من در برابر جمع بسیاری که با من دشمن بودند، نگاه کردی. همچنین دیدی که بلاهایی برایم پیش آمد که حتی به ذهنم هم خطور نکرده بود.
پس تو یا خدای من، خودت یاری‌ام کردی و با قدرتت پشتم را قوی کردی. سپس تیزی دشمنی او را برایم کند و او را با اینکه یاران زیادی داشت، تنها و بی‌یاور کردی. جایگاه مرا بالاتر از او قرار دادی و آنچه او به سوی من نشانه‌ گرفته بود، به خودش بازگرداندی. طوری شد که او به هدفش نرسید و آتش خشمش خاموش نشد و با ناراحتی و خشم عقب‌نشینی کرد، در حالی که همراهانش هم او را تنها گذاشتند.

در ابتدای این فرازها، امام سجاد علیه‌السلام فضای سهمگین دشمنی‌ها و مشکلاتی که یک انسان با آن روبه‌رو می‌شود را بسیار دقیق به تصویر می‌کشد؛ دشمنانی که با خشم و کینه، شمشیر دشمنی را می‌کشند، زهرهای مرگ‌آور آماده می‌کنند و بی‌وقفه مراقب انسان هستند تا به او آسیب برسانند. این توصیف نشان‌دهنده عمق تهدیدها و ناامنی‌هایی است که یک مؤمن ممکن است در طول زندگی با آن مواجه شود.

ناتوانی عبد در مقابله با دشمنان
در ادامه، امام با صداقت و فروتنی به ضعف و ناتوانی خویش اشاره می‌کند. او تصریح می‌کند که در برابر این دشمنان نقشه‌کش و قدرتمند، کاملاً تنها و بی‌پناه است؛ نه توان مقاومت در مقابل سختی‌ها را دارد و نه قدرت مقابله با دشمن را. حتی شمار زیاد دشمنان، بیش از پیش حس تنهایی و استیصال را به او القا می‌کند.

نقش غیبی خداوند در حمایت از بنده
در این نقطه از دعا، امام به نقش اساسی خداوند اشاره می‌کند. او بیان می‌دارد که اگر لطف و توجه الهی نبود، انسان توان عبور از این میدان خطر را نداشت. خداوند ضعف بنده‌اش را دید و بر او ترحم کرد، بدون اینکه بنده حتی چاره‌ای برای عبور از این بحران‌ها در ذهن داشته باشد. در واقع اینجاست که مفهوم پناه بردن به قدرت بی‌پایان الهی و توکل حقیقی نمایان می‌شود.

پیروزی معجزه‌آسا و شکست دشمن
به دلیل حمایت خداوند، جهت معادلات تغییر می‌کند؛ نیرو و قدرت الهی به یاری بنده می‌آید. خداوند دشمن را که با تجهیزات و هم‌پیمانان فراوان آمده بود، تنها و بی‌یاور کرد. تیزی شمشیرش را کند کرد و آنچه برای انسان به سوی او نشانه رفته بود، به سوی خودش بازگرداند. این دگرگونی قلبی، همان وعده نصرت الهی به بنده‌اش است.

تلخی ناکامی برای دشمنان
نتیجه این حمایت الهی، ناکامی عمیق دشمن است. او با تمام نقشه‌ها و تلاش‌هایش، حتی نمی‌تواند خشم و آتش نفرت خود را آرام کند، چون همه یاورانش پراکنده شده‌اند و نه‌تنها به پیروزی نرسیده، بلکه شکست خورده و ناامید بازگشته است.

آموزش اعتماد و توکل حقیقی
در جمع‌بندی، این چند فراز از دعای صحیفه سجادیه، درسی بزرگ برای هر انسان مؤمن است: هیچ دشمنی و هیچ خطری قوی‌تر از قدرت و حمایت الهی نیست. انسان باید در سختی‌ها به ضعف خود اذعان کند اما با اتکا به لطف خداوند، هرگز احساس تنهایی و بی‌پناهی نکند. این آموزه، دعوت به صبر، توکل و امیدواری حتی در دشوارترین شرایط است؛ همان روحی که در تمام دعاهای صحیفه موج می‌زند.

انتهای‌پیام/