به گزارش برگزیده های ایران، صحبت از کرونا است که با ورود خود سلامت و زندگی انسان را تحت تاثیر قرار داد و در کنار آمار بالای مرگ و میر ناشی از ابتلا به آن، عوارض دیگری از جمله مشکلات رفتاری، احساس تنهایی، اضطراب، ترس و افسردگی را برای جامعه انسانی بویژه دانش آموزان به دنبال داشت.
کمتر از ۲ سال است که تمام دنیا با مهمان ناخوانده و ویروس ناشناخته ای روبرو است که هر روز با چهره جدیدی رخ می نمایاند و باعث شده سبک زندگی بشر تحت تاثیر قرار گیرد؛ گسترش کاربرد فضای مجازی و ارائه خدمات الکترونیک یکی از مهمترین‌های تلاش برای زیست بهتر در روزهای کرونایی شناخته شد.
مجازی شدن درس و مدرسه یکی از پررنگ‌ترین تغییر فعالیت‌های اجتماعی پس از شیوع ویروس شاخدار بود؛ هر چند در گام نخست بیشتر افراد تصور می‌کردند آموزش مجازی بهتر از حضور در فضای مدرسه است اما با گذشت زمان و تجربه مشکلات آموزش در فضای مجازی همه به این اصل پی بردند که هیچ چیزی جای آموزش حضوری و کلاس درس را نمی‌گیرد.
سال تحصیلی ۹۹- ۱۴۰۰ با همه کم و کاست‌ها در فضای مجازی پشت سر گذاشته شد، اما پس از فزونی گرفتن آمار واکسیناسیون و فروکش کردن شیوع کرونا در کشور، با تصمیم دولتمردان بنا شد آموزش‌ها در سومین سال تحصیلی دوران کرونایی به صورت تدریجی، گام به گام و اقتضایی با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی حضوری شود.
طوریکه باید از ابتدای آذرماه امسال کلاس‌های درس همه مقاطع تحصیلی به صورت حضوری و ترکیبی ( حضوری مجازی) با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی برگزار شود، هر چند در دو مرحله دیگر نیز در مهر و آبان ماه برخی از مدارس با جمعیت ۵۰ نفر و کمتر از ۳۰۰ نفر نیز به صورت ترکیبی (حضوری مجازی) برگزار شده بودند.
تحصیل مجازی باعث ضعف پنهان آموزشی
آنطور که معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش استان بوشهر می‌گوید: آموزش طولانی مدت به شیوه مجازی علاوه بر تاثیر منفی بر کیفیت و اثربخشی؛ آسیب‌های جسمی، روحی، روانی و تربیتی به دنبال دارد و اکنون پس از گذشت ۲۰ ماه از شیوع و بروز ویروس کرونا و در پی آن توقف آموزش‌های حضوری، رویکرد جهانی، ملی و استانی مبنی بر آموزش حضوری دانش آموزان است.
حسین درتاج معتقد است که هرچند سلامت بر آموزش دانش آموزان تقدم ذاتی دارد ولی سلامت بر آموزش تاخّر زمانی دارد و در کنار حق سلامت و امنیت حق آموزش کودکان و نوجوانان باید مورد توجه قرار گیرد.
او ادامه می‌دهد: تعطیلی مدرسه‌ها و ادامه آموزش‌های غیر حضوری و مجازی براثر شرایط کرونایی موجب ضعف پنهان آموزشی و افزایش ترک تحصیل دانش آموزان می‌شود.
در همین راستا سیاست بازگشایی تدریجی، اقتضایی و آرام مدرسه‌ها در دستور کار قرار گرفت و از سوم مهر امسال زنگ آغاز سال تحصیلی در مدرسه‌های استان بوشهر همزمان با سراسر کشور نواخته شد، براساس تصمیم ستاد ملی مقابله با کرونا و برنامه ریزی انجام شده آموزش‌های حضوری در مناطق روستایی و عشایری، هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش برای درس‌های عملی و مهارتی به صورت حضوری آغاز شد.
مدرسه‌های روستایی با جمعیت ۳۰ نفر نیز با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی از نیمه دوم مهر آموزش حضوری را آغاز کردند و ۱۵ آبان نوبت به دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم رسید که پس از ۲۰ ماه با گروه‌بندی سر کلاس درس حاضر شوند.
در استان بوشهر ۲۴۴هزار دانش آموز در قالب یکهزار و ۹۰۰ واحد آموزشی مشغول به تحصیل هستند که براساس اعلام سخنگوی اداره کل آموزش و پرورش این استان از اول مهرماه تاکنون یکهزار و ۵۳۵ واحد آموزشی مجوز فعالیت حضوری گرفته اند که از این شمار تاکنون یکهزار و ۱۳۴ واحد کلاس‌های خود را به صورت حضوری و یا ترکیبی برگزار می‌کنند.
به گفته حسین درتاج از این تعداد واحدهای آموزشی مجوز گرفته ۶۳۱ واحد آموزشی در مقطع ابتدایی، ۲۴۸ واحد در دوره متوسطه اول، ۱۳۶ واحد متوسطه دوم نظری و ۱۱۹ هنرستان فنی و حرفه ای و کار و دانش به صورت حضوری فعالیت می‌کنند.
او با اشاره به اینکه ۸۱ درصد دانش آموزان استان بوشهر دُز اول و ۵۲ درصد نیز دُز دوم واکسن کرونا را دریافت کرده اندادامه می‌دهد: سیاست آموزش و پرورش این است که در آذر ماه بیشتر مدرسه‌ها به صورت حضوری یا ترکیبی برگزار شوند و اگر شرایط لازم را نداشته باشند با همکاری منطقه زیرساخت لازم برای آنها فراهم شود.
کلاس‌های متفاوت و شوق دانش‌آموزان از پس دلتنگی‌‍‍‌های ۲۰ ماهه
گروه‌بندی دانش‌آموزان یکی از اقداماتی است که در مدارس مرکز استان بوشهر برای امکان‌بخشی به رعایت شیوه‌نامه‌های پیشگیرانه از شیوع ویروس کرونا انجام شده است و این امر رنگ و بویی متفاوت به مدارس بخشیده است، طوری که در بدو ورود به مدرسه فروغ بسطامی (یکی از مدرسه های ابتدایی پسرانه شهر بوشهر) این تفاوت به وضوح احساس می‌شد؛ برخلاف گذشته که وقتی وارد مدرسه می شدیم سرو صدای بچه ها و بازی‌های کودکانه آنها تمام فضای مدرسه را پر می کرد آن روز تنها نوبت دانش آموزان پایه ششم ابتدایی بود که در دو گروه ساماندهی شده بودند.
با اجازه و همراهی مدیر و معلم به کلاس درس رفتم کمتر از ۱۰ دانش آموز در کلاس درس مشغول حل کردن مساله‌های ریاضی بودند؛ پنجره کلاس باز و پشت هر نیمکت تنها یک دانش آموز با ماسک‌های رنگارنگ نشسته بودند. وقتی خودم را معرفی کردم و از آنها خواستم در رابطه با احساسشان و حضور دوباره در کلاس‌های درس بگویند اینطور پاسخ دادند: دلمان برای معلم، مدرسه و از همه مهمتر برای دوستانمان تنگ شده بود.
امیر حسین تاجیک یکی از همان دانش آموزان بود که گفت: در کلاس‌های آنلاین فرصت بیان مشکلات درسی و فهمیدن درس به خوبی وجود ندارد و به دلیل محدودیت زمان، قطعی اینترنت و خستگی ناشی از نگاه کردن به صفحه موبایل از فراگیری خوب درس محروم بودم اما الان هرچند تنها یک روز به مدرسه می آیم اما در این زمان محدود خیلی از مساله های ریاضی را که مشکل داشتم فهمیدم و از این بابت خوشحال هستم.
علی کردو یکی دیگر از این دانش آموزان نیز در ادامه حرف دوستش گفت: دلم برای بازی و دویدن در حیاط مدرسه تنگ شده بود و الان هرچند به صورت محدود با رعایت پروتکل‌ها این فضا برایمان مهیا شده است.
دانیال سجادی دیگر دانش آموز پایه ششمی مدرسه فروغ بسطامی دست بلند کرد و ادامه داد: نوشتن مشق و رفتن سر کلاس‌های آنلاین بی حوصله‌مان کرده بود و با فراخوانی که مدرسه برای حضور در کلاس‌های درس داد جان دوباره ای گرفتم و با میل و رغبت بیشتری هفته ای دو روز به مدرسه می‌آییم.
او گفت: هرچند هنوز ترس از ابتلا به کرونا وجود دارد اما باز هم همین کلاس‌های محدود بهتر از کلاس‌های آنلاین است.
به گفته سجادی در کلاس‌های آنلاین باید زمان زیادی صرف بارگذاری فیلم‌ها و ارسال آنها کنیم که به طور معمول به دلیل نبود زیرساخت‌های مطلوب ارتباطی به مشکل برخورد می‌کنیم و چیز زیادی هم از درس یاد نمی‌گیریم هرچند خانم معلم تلاش زیادی می‌کنه که درس را متوجه شویم.
روزهای پر دغدغه مربیان بهداشت مدارس
همین شرایط در مدرسه دخترانه ابتدایی شهید میگلی نژاد نیز وجود داشت، زمانی که به این مدرسه وارد شدم زنگ تفریح بود اما خبری از صدای قهقه و بازی بچه‌ها نبود و ناظم و مربی بهداشت با اضطراب و نگرانی بیشتر بچه‌ها را از نزدیک شدن به هم برحذر می‌داشتند البته خود دانش آموزان نیز دیگر حس و حال گذشته را نداشتند و با وسواس ارتباط برقرار می‌کردند و آنطور که مربی بهداشت این مدرسه می گوید: در راستای رعایت فاصله اجتماعی بچه‌های هر کلاس به نوبت به استراحت می‌آیند.
زهرا پرویزی اینطور ادامه می‌دهد: این روزها که شرایط حضور بچه ها در مدرسه فراهم شده سرمان خیلی شلوغ است و همه کادر مدرسه در تلاش اند با رعایت موارد بهداشتی، ضد عفونی و تهویه مناسب شرایط حضور دانش آموزان در کلاس‌های درس فراهم شود.
آنطور که پرویزی می‌گوید برای آمادگی خانواده‌ها نیز پیام‌های بهداشتی ارسال شده و دانش آموزان در مدت حضور در مدرسه حق استفاده از آب خوری مدرسه ندارند و تا حد امکان از آوردن خوراکی هم باید اجتناب کنند.
اما با همه اینها نگرانی خانواده‌ها کماکان پا برجاست و همانطور که مربی بهداشت این مدرسه نیز اذعان می‌کند با وجود برنامه‌ریزی‌های لازم و تلاشی که برای حضور ایمن دانش آموزان در کلاس‌های درس شده اما هنوز هم خانواده‌هایی هستند که ترس از ابتلا به کرونا دارند و از حضور فرزندان خود در کلاس‌های حضوری اجتناب می‌کنند.
به گفته پرویزی در پی اطمینان بخشی کادر آموزشی و مدیریتی این مدرسه به والدین جمعیت کلاس‌های درس از سه دانش‌آموز امروز به ۱۰ نفر رسیده است.
آموزش حضوری و تقویت شور یادگیری دانش‌آموزان
تداوم آموزش‌های آنلاین و نبود آن نظم و انضباط مدرسه دانش آموزان را خسته کرده به نحوی که امروز بعد از گذشت بیش از ۲۰ ماه با شور و حال دیگری وارد کلاس‌های درس می‌شوند و شور یادگیری در آنها بیشتر شده و به تعبیری کرونا به بچه ها ثابت کرد هیچ چیزی جای کلاس درس را نمی‌گیرد.
آموزش حضوری در یک فضای آموزشی انجام می‌شود و نظم، تعهد و تمرکز در این فضا بیشتر است این درحالی که در آموزش مجازی این امکان وجود ندارد و حتی گاهی دانش آموز در زمان برگزاری کلاس در ماشین و یا مسافرت به سر می‌برد.
زرافشان ماندگار یکی از معلمان پایه ششم ابتدایی مدرسه شهید میگلی نژاد نیز معتقد است: در کلاس‌های حضوری معلم علاوه بر ارتباط چهره به چهره و زبان گفتاری با زبان بدن نیز با دانش آموز ارتباط برقرار می‌کند و این در تفهیم درس بسیار موثر است چیزی که دانش آموزان در این یک سال و اندی گذشته از آن محروم بودند.
به گفته این معلم بچه‌ها با برگزاری کلاس‌های حضوری دانش آموزان شور و نشاط بیشتری برای یادگیری پیدا کرده و ضمن اینکه از ارتباط با دوستان و معلمان خود لذت می‌برند بحث یادگیری نیز به بهترین صورت دنبال می‌شود.
آموزش حضوری در سایه کمرنگ کرونا و دغدغه والدین
براساس برنامه ریزی انجام شده دانش آموزان مقطع ابتدایی هر پایه از ساعت ۷:۳۰ تا ۱۲ ظهر در کلاس‌های درس حاضر می‌شوند به همین دلیل آنچه بیش از همه چیز نظرم را به خود جلب کرد حضور والدین دانش آموزانی بود که درگوشه گوشه حیاط مدرسه منتظر فرزند خود بودند.
فرصت را غنیمت شمردم و با آنها هم صحبت شدم. میترا صفایی یکی از همان والدین نگران معتقد است در حالی که آموزش آنلاین مسئولیت بیشتری بر عهده خانواده گذاشته بود، آموزش حضوری مسئولیت پذیری دانش آموزان را بیشتر می‌کند.
اما چنانچه صفایی بیان می‌کند برخی از خانواده‌ها از کلاس‌های حضوری استقبال نمی‌کنند و در روزی که آموزش به صورت حضوری است از کلاس آنلاین محروم می‌شوند که این امر باعث عقب افتادن بچه ها از درس و مشق می‌شود.
سهیلا اکبری آزاد یکی دیگر از مادران حاضر در حیاط مدرسه شهید میگلی‌نژاد نیز توضیح داد هرچند آموزش حضوری نگرانی و دغدغه رعایت پروتکل‌های بهداشتی را به دنبال دارد اما از نظر آموزش و یادگیری بچه‌ها احساس آرامش بیشتری داریم.
هاجر زارع مدیر مدرسه دخترانه میگلی نژاد بوشهر نیز با یادآوری این نکته که این مدرسه به دلیل جمعیت زیر ۳۰۰ نفر شرایط برگزاری حضوری کلاس‌های درس را داشت، می‌گوید: اولیا در گام نخست از حضور فرزندانشان در مدسه استقبال نکردند و الان با گرفتن مجوز از آموزش و پرورش ۲ روز در هفته برای پایه اول و دوم، ۲ روز در هفته برای پایه های سوم و چهارم و یک روز در هفته برای پایه پنجم و ششم در نظر گرفته شده است.
او ادامه می‌دهد: هرچند هنوز خانواده‌ها ترس و نگرانی از حضور فرزندان خود در کلاس‌های درس دارند اما تلاش شده با گروه بندی دانش آموزان در حد توان فاصله اجتماعی رعایت شود و با پایان کار هر گروه ضد عفونی کلاس و میز و نیمکت‌ها انجام می‌شود.
مساله اعتماد و آسودگی خاطر والدین دغدغه فکری کادر مدیریتی مدرسه پسرانه فروغ بسطامی بود. چنانکه زهرا غواصی نژاد مدیر مدرسه فروغ بسطامی براین نکته تاکید دارد که خانواده ها به اولیا مدرسه اعتماد داشته باشند و از کلاس‌ها و آموزش حضوری دانش آموزان استقبال کنند تا بیش از این دانش آموزان از لحاظ آموزشی، روحی، روانی و عاطفی ضربه نخورند.
البته چنانکه او می‌گوید: هر پایه و هر کلاس به ۱۰ تا ۱۱ نفرتقسیم بندی شده و در زمان حاضر اولویت با رفع اشکال و دوره کردن درس‌ها است، در کنار آموزش حضوری آموزش آنلاین هم ادامه دارد و تلاش شده با همکاری انجمن اولیا و مربیان شرایط بهداشتی مناسبی در مدرسه فراهم شود.
تهدیدهای تداوم آموزش غیر حضوری
بحران در جوامع انسانی تنها به حوادث طبیعی خلاصه نمی‌شود بلکه بیماری ناگهانی کووید ۱۹ نیز به دلیل شرایط پیش آمده به عنوان یک بحران به شمار می رود که اضطراب، افسردگی و خشم افراد را به دنبال داشته است.
بحرانی مانند شیوع ویروس مرگبار کرونا موجب سردرگمی همه آحاد جامعه بویژه والدین شد و اگر نخست خانواده‌ها به فکر تهیه ابزار و زیرساختی از جمله موبایل و لپ تاپ برای فرزندان خود بودند و در ادامه بحث نظارت بر آموزش دانش‌آموزان مطرح بود که گاهی بسیار سخت گرفته شد و گاه مورد بی‌توجهی قرار گرفت.
مدیرگروه سلامت روانی اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گفت: مجازی شدن آموزش‌ها موجب از بین رفتن نظم در خانواده‌ها شد به نحوی که تا قبل از شیوع کرونا با آغاز سال تحصیلی بیشتر خانواده‌هایی که دانش آموز داشتند همه در ساعتی مشخص می‌خوابیدند و صبح زود بچه برای رفتن به مدرسه آماده می‌شد اما در شرایط جدید والدین دیگر دغدغه رفتن بچه ها به کلاس درس را نداشتند و صبح‌ها می‌خوابیدند و حتی در خانواده‌هایی که کودک بزرگتر بود والدین به دنبال کارهای خود می‌روند و نظارت لازم بر کار دانش آموز صورت نمی گیرد.
فاطمه اکبری زاده معتقد است: نبود نظارت باعث شده بود با توجه به در دسترس بودن اینترنت؛ کودکانی که به بلوغ رسیده اند برای اینکه استقلال را تجربه و کنجکاوی‌های نوجوانی را جست و جو کنند وارد فضاهایی شوند که در واقع آسیب زننده باشد همچنین برخی از آنان نیز جذب بازی‌های کامپیوتری و یا اینکه خوابیده و یا پای تلویزیون باشند این درحالی است که در فضای حقیقی و آموزش حضوری یک ناظر و فرد بزرگسالی شامل مدیر، معلم و ناظم روی رفتار کودک و نوجوان نظارت می‌کند و این باعث مراقبت و محافظت از آنان می‌شود و به نوعی بچه‌ها نظم را می آموزند.
مدیر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر افزود: تداوم فعالیت غیر حضوری مدارس به طور قطع بر سلامت روانی دانش‌آموزان تاثیر منفی می گذارد چراکه فراهم نبودن زمینه همنشینی با همسالان همواره در بلند مدت عوارض ناخوشایندی به دنبال دارد.
به اعتقاد اکبری‌زاده مدرسه مکانی است که علاوه بر حضور و فعالیت دانش آموزان برای آموزش و پرورش، بسیاری از مسائل و مشکلاتی که امکان رفع آنها در خانواده میسر نیست را به کمک معلمان، مربیان و گروه همسالان به خوبی حل و فصل می‌کند.
اما نکته امید بخش این است که با عبور از بحران حرکت جامعه به سمت کنار آمدن با شرایط و پیدا کردن راهکارهای مناسب برای ارتقای تاب آوری و انتخاب روش‌هایی برای تقویت مهارت‌ها، توانمندی‌ها و سازگاری مناسب با شرایط بحرانی حرکت کرد.