مهسا مژدهی: روز سهشنبه کرملین اعلام کرد که قصد تعلیق پیمان دو جانبه تسلیحاتی با نام نیواستارت را دارد. این پیمان بین روسیه و امریکا با هدف کنترل تسلیحات؛ کماکان در جریان بود. اما تیر آخر به آن در سخنرانی سالیانه ولادیمیر پوتین شلیک شد. پوتین در این سخنرانی در حالی که خبر از تعلیق این پیمان از طرف روسی میداد گفت که این به منظور خروج از نیو استارت نیست. با این حال زنگ خطر برای احتمال وقوع تنشهای تسلیحاتی بالا گرفته است.
معاهده نیواستارت در سال ۲۰۱۰ به امضای باراک اوباما و دمیتری مدودف، روسای جمهور وقت ایالات متحده و روسیه رسید و محدودیتهایی را برای واشنگتن و مسکو در خصوص استقرار کلاهکهای هستهای ایجاد میکرد. این توافق کمتر از دو سال قبل برای مدتی پنج ساله تمدید شده بود اما حالا ظاهرا عمرش در حال به پایان رسیدن است.
در برگزیده های ایران با عفیفه عابدی کارشناس مسائل روسیه در مورد تصمیم پوتین برای به تعلیق در آوردن پیمان استارت جدید به گفتگو نشستهایم:
اهمیت پیمان نیواستارت بین ایالات متحده و روسها در چه بود؟
استارت جدید یکی از مهمترین پیمانهای دوجانبه بین روسیه و آمریکا در دو دهه اخیر و در واقع نماد وضعیت تنظیم مجدد در روابط دو کشور محسوب میشد. هر چند همواره مکانیزم اجرایی آن مورد اختلاف واشنگتن و مسکو بود و به معنای واقعی اجرایی نشد، اما به عنوان یک پیمان نمادین در رابطه دو کشور حفظ شده بود. با این حال هر دو کشور آمریکا و روسیه همدیگر را به گسترش زرادخانه های هستهای و اقدامات زیرزمینی برای تولید تسلیحات هستهای جدید و مدرن متهم می ساختند. در واقع حتی در زمان وجود این توافق نیز مدرنیزاسیون زرادخانههای هستهای آمریکا و روسیه ادامه داشت و استارت جدید مانعی در برابر تلاشهای دو کشور نبود. به عبارت دیگر ارزش پیمان بیشتر معنوی بود تا واقعی. کاربرد معنوی آن بیشتر معطوف به کنترل برنامه تسلیحات هسته ای سایر بازیگران بود. به همین لحاظ با توجه به احتمال افزایش تلاش های آمریکا و روسیه در زمینه بازدارندگی اتمی، یک سناریو بسیار بدبینانه وجود دارد که با شکست پیمان های دوجانبه تسلیحاتی بین قدرت ها، سیستم منع اشاعه نیز در معرض نابودی کامل قرار گیرد. موضوعی که امنیت جهانی را با مخاطره مواجه می کند.
>>> بیشتر بخوانید:
«استارت نو» چیست و چرا پوتین مشارکت روسیه در آن را تعلیق میکند؟
پوتین: این غربیها بودند که جنگ به راه انداختند / مشارکت در استارت جدید را تعلیق میکنیم
پاسخ مدودف به سرزنش بلینکن درباره تعلیق معاهده استارت جدید
چرا پوتین در بحبوحه جنگ با اوکراین و در شرایطی که با تحریمهای گسترده دست و پنجه نرم میکند تصمیم گرفت پیمان نیواستارت را تعلیق کند؟
پیمان استارت جدید در زمان ریاست جمهوری دیمیتری مدودف امضا شد و همان زمان نیز روسها اجرای پیمان را مشروط به تعهد واشنگتن برای عدم توسعه کمی و کیفی سیستم سپر ضد موشکی آمریکا در اروپا ساخته بودند. با این حال انعقاد پیمان استارت جدید را میشد به علاقمندی مسکو به بهبود مناسبات با واشنگتن تعبیر کرد. پیشنهاد این پیمان در دوره ریاست جمهوری اوباما نیز با همین عنوان مطرح شده بود و از آن به عنوان ریست یا احیای روابط روسیه و آمریکا یاد می شد. با تشدید بحران اوکراین و اتحاد آمریکا و اروپا درباره گسترش ناتو، همه آنچه روسیه از بهبود روابط با آمریکا میخواست، غیرقابل تحقق به نظر میرسد. روس ها به اوکراین حمله کردند تا مانع گسترش ناتو به این کشور شوند، اما اکنون تسلیحات بیشتری در اوکراین مستقر شده و سایر کشورهای اروپایی غیرعضو در ناتو نیز ترغیب به عضویت در این پیمان شده اند. هر چند رسما اوکراین عضو ناتو نیست، اما آمریکا به بهانه تهدید روسیه توانسته حمایت کامل ناتو برای اوکراین را کسب کند.
آیا تنشهای بین روسیه و غرب که در یک سال اخیر به دلیل جنگ اوکراین بالا گرفتهاند، با تعلیق نیواستارت از جانب روسها افزایش پیدا میکنند؟ واکنش آمریکاییها را چطور ارزیابی میکنید؟
روابط روسیه و آمریکا در بدترین شرایط پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی قرار دارد. در شرایط فعلی نیز چشم اندازی برای بهبود وجود ندارد. دو طرف بطور پیوسته در مسیر موازنه تهدید قرار دارند. هر چند پیمان استارت جدید بین مسکو و واشنگتن ارزش اجرایی نداشت، اما احتمالا پیرو رفتارهای گذشته، واشنگتن از خروج روسیه از پیمان برای تبلیغات بیشتر درباره تهدید روسیه بهره خواهد گرفت و این موضوع را برای ترغیب بیشتر اروپا به هم افزایی مالی و تسلیحاتی در ناتو تبدیل خواهد کرد که طبعا مطلوب روسیه نیست.
بدین ترتیب باید منتظر اقدام بازدارنده دیگری از ناتو به ویژه از لحاظ بازدارندگی هسته ای بود. در مجموع به نظر می رسد دو کشور در سیر موازنه تهدید قرار دارند.
بهنظر میرسد که یکی از دلایل تصمیم پوتین، واکنش به فشارهایی است که از سوی غرب بر مسکو وارد میشود. آیا با تصمیم جدید پوتین، ایالات متحده حاضر به کاهش فشارهای خود بر روی روسیه خواهد بود؟
اساسا آمریکا شرایط را به نحوی ایجاد کرد که روسیه را وارد مناقشه بی پایان و پر هزینه فرسایشی کند. شاید به لحاظ تاکتیکی اقدامات ظاهرا مسالمت آمیزی شکل بگیرد، اما راهبرد آمریکا در قبال روسیه برگشت ناپذیر است. پیرو سیاست های قبلی درباره خروج روسیه از استارت جدید نیز شاهد اعمال تحریم های جدیدی از سوی آمریکا و اروپا خواهیم بود. با این حال به نظرم شاید بروکسل ضمن اعمال تحریم، برای کنترل تهدیدهایی که متوجه امنیت اروپا است، اقدام به گشودن باب مذاکره کند. چرا که ادامه روند موازنه تهدید بیش از همه امنیت اروپا را تهدید می کند. اما در مجموع هر نوع مذاکره نیز تنها به معنای تعویق تنش ها خواهد بود.
۳۱۱۳۱۲