نیلوفر مولایی: با ارسال نامه سه کشور اروپایی طرف برجام به شورای امنیت سازمان ملل متحد و در خواست آنان برای آغاز فرآیند اسنپبک یا بازگشت قطعنامههای تحریمی علیه ایران تحت فصل هفتم منشور ملل متحد، نگاهها به سمت نیویورک و سازمان ملل چرخیده است که چه تصمیمی گرفته میشود. آیا مکانیسم ماشه فعال خواهد شد یا روسیه و چین میتوانند نقش تعیین کنندهای داشته باشند؟
در همین راستا، سید محمدحسین عادلی، سیاستمدار و سفیر پیشین ایران در کانادا و ژاپن، در گفتوگویی با خبرگزاری برگزیده، درباره اقدام سه کشور اروپایی برای درخواست اسنپبک گفت: قبل از هر چیز باید گفت که نوشتن نامه توسط سه کشور اروپایی به شورای امنیت و درخواست فعال کردن اسنپبک، دارای حداقل دو اشکال عمده است؛ یکی اشکال ماهوی و دیگر اشکال شکلی.
وی با اشاره به این اشکالات گفت: موضوع اسنپبک در بندهای ۳۶ و ۳۷ متن برجام تحت عنوان مکانیزم حل اختلاف آمده است. بر اساس این بندها، یکی از مشارکتکنندگان میتواند از عدم اجرای تعهدات به طور فاحش توسط مشارکتکننده دیگر موضوع اسنپبک را به جریان بیاندازد. در اینجا نکته مهم این است که مشارکتکنندهای که خود به تعهدات خویش عمل نکرده و به طور فاحش تعهدات خود را نقض کرده، نمیتواند از طرف یا مشارکتکننده دیگر شکایت کرده و درخواست بازگشت به شرایط قبل یا اسنپبک را بکند.
سه کشور اروپایی نمیتوانند درخواست اسنپبک کنند
عادلی تاکید کرد: در اینجا چون سه کشور اروپایی خود ناقض تعهدات خود در برجام بودهاند و مواضعی بر خلاف برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ و منشور ملل متحد اتخاذ کردهاند، نمیتوانند درخواست اسنپبک کنند. ایران قبلاً مراتب نقض تعهدات اروپاییها را به شورا اطلاع داده است. بنابراین اروپاییها در جایگاهی نیستند که از ایران شکایت کنند؛ در حالی که خودشان تعهدات برجام خود را زیر پا گذاشتهاند.
وی با بیان اینکه اشکال دوم اشکال شکلی است، خاطرنشان کرد: بر طبق نص صریح بندهای برجام و مواد ذیربط قطعنامه ۲۲۳۱ از جمله ماده ۱۰، مشارکتکننده شاکی باید شکایت خود را ابتدا به کمیته مشترک پیشبینی شده در متن برجام بدهد و سپس در صورت حل نشدن موضوع، مراتب به کمیته وزرای خارجه و سپس شورای داوری ارجاع شود و در پایان شاکی میتواند اعلام کند چون طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرده، او هم به تعهدات خود عمل نمیکند.
عادلی ادامه داد: در عین حال میتواند مراتب را به شورای امنیت اعلام کند. شورا هم باید مراحلی را طی کند که در مواد ۱۰، ۱۱ و ۱۲ قطعنامه ۲۲۳۱ آمده است. و اگر در پایان ۳۰ روز از تاریخ اعلام به شورای امنیت طرفین توافق نکردند، آنگاه وضعیت به شرایط قبل از برجام برمیگردد مگر اینکه شورای امنیت تصمیم دیگری بگیرد. ولی مهمتر این است که اساساً شرط شاکی بودن این است که شاکی به تعهدات خود عمل کرده باشد که در اینجا اروپاییها این شرط لازم را ندارند!
روسیه و چین باید اعلام کنند که اسنپبک با توجه به دو اشکال فوق غیرقابل اجرا است
سفیر سابق ایران در کانادا با اشاره به احتمالات پس از ارسال نامه سه کشور اروپایی به شورای امنیت گفت: اول اینکه شورای امنیت باید با توجه به مخدوش بودن آشکار اروپاییها به عنوان مشارکتکننده در برجام، موضوع درخواست آنها برای اجرای اسنپبک را مبهم و غیرقابل اجرا اعلام نماید. دوم اینکه دیگر اعضای برجام مانند روسیه و چین باید اعلام کنند که اسنپبک با توجه به دو اشکال فوق غیرقابل اجرا است و آنها نمیتوانند آن را اجرا کنند. سوم اینکه وزارت امور خارجه با تبیین مسائل فوق برای اعضای غیر دائمی شورای امنیت نظیر الجزایر و پاکستان، دانمارک و سایر کشورها بخواهد که آنها نیز اعلام کنند که اجرای اسنپبک را ممکن و میسر نمیدانند.
وی گفت: سوم وزارت خارجه ایران باید از سازمانهایی که در آنها عضویت دارد نظیر سازمان شانگهای، اکو، دی هشت و سایر کشورهای دوست نظیر ترکیه و کشورهای همسایه عرب درخواست کند موضع خود را در خصوص اجرایی نبودن اسنپبک اعلام کنند. در این صورت طبق نص صریح برجام و ماده ۱۲ قطعنامه ۲۲۳۱ که گفته است تحریمها برمیگردد مگر اینکه شورا تصمیم اتخاذ کند. مثلاً تصمیم بگیرد که طرفهای برجام از جمله آمریکا با هم مذاکره کنند و به تعهدات خود به برجام برگردند. در این صورت زمان دهساله برجام منقضی میشود ولی طبق دستور جدید شورا مذاکرات بین طرفها باید ادامه پیدا کند.
کشور باید با تمام قوا برای جلوگیری از اجرای اسنپبک تلاش کند
عادلی درباره اثرات فعال شدن اسنپبک تصریح کرد: اولا کشور باید با تمام قوا برای جلوگیری از اجرای اسنپبک تلاش کند و با ائتلاف با کشورهای دیگر عدم اجرایی بودن اسنپبک را قویاً گوشزد کند و نگذارد در اجرای آن اجماع به وجود آید. ثانیاً اعلام کند که اسنپبک اقدامی است که به دیپلماسی ضربه سنگینی میزند و انگیزه مذاکرات را از بین میبرد. اثر اسنپبک هم اقتصادی و هم امنیتی میتواند باشد و برای کشور خوب نیست و میتواند تبعات بدی داشته باشد.
ایران الان هم آماده مذاکره با آمریکا است
این چهره سیاسی درباره پاسخ و اقدام تهران به این اقدام بیان کرد: البته دستگاههای مسؤول در این مورد با داشتن اطلاعات کافی تصمیمگیری خواهند کرد. یک گزینه این است که میتوانند پاسخ عکسالعملی بدهند و گزینه دیگر اینکه میتوانند با اقتدار سیاست خود را نسبت به دیپلماسی حفظ کنند. باید از تصمیمات هیجانی خودداری کرد و باید اجازه داد دستگاههای مسؤول تصمیم درست و عقلایی بگیرند.
وی درباره احتمال مذاکره ایران و آمریکا گفت: چرا احتمال نداشته باشد؟ استنباط من از موضعگیریهای دولت این است که الان هم آماده مذاکره با آمریکا است. بنده مذاکره با آمریکا را برد-برد برای طرفین میدانم. به گمان من اسرائیل وقتی متوجه شد که مذاکرات ایران و آمریکا در حال پیشرفت است، به آمریکا فشار آورد که به او اجازه حمله به ایران بدهد و خود نیز به آن کمک کند.
عادلی تاکید کرد: بسیاری از تحلیلگران از جمله تحلیلگران آمریکایی معتقدند که آمریکا منافع اسرائیل را بر منافع خودش مقدم میدارد و شعار ترامپ «اول منافع آمریکا» جای خود را به «اول منافع اسرائیل» داده بود. امیدواریم که با درایت امور خارجه کشورمان مذاکرات با آمریکا به شیوهای مناسب و موثر انجام شود و منافع کشور حفظ گردد.
۲۹۲۱۵
