مهسا مژدهی: در حالی که به‌نظر نمی‌رسد در آینده نزدیک مقامات ایران و ۴+۱ را بر سر میز مذاکرات احیای برجام ببینیم، یک روزنامه آمریکایی گزارش داده که در ایالات متحده مقامات به‌دنبال یک توافق موقت با ایران هستند. این موضوع در شرایطی پیگیری می‌شود که آمریکا اعلام کرده در حال حاضر برای مذاکرات احیای برجام آمادگی ندارد. تهران این خواسته را رد کرده است و به‌نظر می‌رسد که به دنبال منافع طولانی مدت است.
در برگزیده های ایران با عبدالرضا فرجی‌راد استاد ژئوپلیتیک دانشگاه و سفیر سابق ایران در نروژ در مورد وضعیت برجام به گفتگو نشسته‌ایم.
>>>بیشتر بخوانید:
واشنگتن برای توافق موقت با تهران در تلاش است
اگر امریکا بخواهد به برجام برگردد ، اروپا مقاومت می کند
فرجی راد در مورد وضعیت کنونی برجام می‌گوید: قضایای برجام پیچیده شده است. در واقع قبل از روی کار آمدن دولت سیزدهم توافق در آستانه نهایی شدن بود و ۸۵ درصد گفتگوها انجام شده بود و امیدها برای حصول توافق افزایش یافته بود. اما دولت جدید آمد و تیم مذاکره کننده عوض شد و طول کشید تا ما رسیدیم به جنگ اوکراین و … و کار پیچیده تر شد. اینها همه باعث شد که در واقع یک فاصله‌ای در مذاکرات ایجاد شود و از آن‌طرف هم اروپا روابطش با ایران تیره شد و میزان غنی‌سازی تا ۶۰ درصد بالا رفت. بعد بحث ۸۴ درصد مطرح شد و غرب حساسیت بالایی از خودش نسبت به روابط استراتژیک و نظامی ایران و روسیه نشان داد. همه اینها موضوع را پیچیده کرده است. در حال حاضر غربی ها میگویند ما در حال حاضر نمی‌توانیم روی برجام کار کنیم و بهانه را مسائل اوکراین و پهپاد مطرح کرده‌اند و به موضوع غنی‌سازی هم اشاره دارند.
غربی‌ها نمی‌توانند و نمی‌خواهند از برجام خارج شوند چون برایشان دردسرهایی دارد. مثل اینکه گفته می‌شود آنها از برجام خارج شده‌اند یا قضایا را رها کرده‌اند. لذا آنها وارد بازی توافق موقت یا پلن بی شده‌اند. مثلا یک امتیازاتی به ایران بدهند و مثلا نفت بیشتری بفروشد و پول‌هایش در عراق و کره‌جنوبی آزاد شود و از آن‌سمت هم غنی‌سازی را کاهش دهد و زیر ۶۰ درصد بیاورد. البته این موضوع مربوط به چند ماه پیش است و مربوط به زمانی است که رابرت مالی چندین بار به عمان و قطر آمد و مسائلی را مطرح کرد و در آن زمان بحث پلن بی تقویت شد. بر اساس این نوشته روزنامه آمریکایی گفته می‌شود که ایران توافق موقت را رد کرده است. من فکر می‌کنم هنوز هم غرب آمادگی دارد تا روی پلن بی کار کند. یکی از دلایلش هم این است که در چند ماه آینده بسیاری از محدودیت‌هایی که برای ایران در برجام ایجاد شده بود زمانش می‌گذرد و ایران می‌تواند وارد فاز همکاری با کشورهایی شود یا تسهیلات بفروشد و… غربی‌ها نمی‌خواهند در این مقطعی که روابط تیره‌ای با ایران دارند و تهران وارد فاز نظامی و همکاری با روسیه شده است، به این امکانات دست پیدا کند. برای غرب سخت است که ایران این پهپادها را به روسیه می‌دهد و سوخوی ۳۵ و ضدهوایی‌های پیشرفته می‌گیرد. این نوع همکاری‌ها امنیت منطقه یا تعادل نظامی منطقه را بهم می‌زند. آنها اصلا دوست ندارند که ایران انقدر با روسیه از نظر استراتژیک و نظامی قاطی شود. قبلا دو کشور با هم ارتباط داشتند و همکاری خرید و فروش داشتند. اما الان قضایا کاملا متفاوت شده و الان ناتو با روسیه درگیر است و ایران هم یک متحد نظامی به حساب می‌آید و ایران وارد بازی‌های استراتژیک شده. در چنین وضعیتی غرب نمی‌تواند و نمی‌خواهد امتیازی به ایران بدهد.
ایران می‌گوید روسیه همسایه است و ما با هم همکاری می‌کنیم و معاملات نظامی که می‌کنیم در ارتباط با اوکراین نیست. وقتی چنین مسائلی وجود دارد، اروپا و آمریکا نمی‌خواهند که برجام انجام شود، مگر اینکه ایران همکاری‌های خود را با روسیه کاهش دهد.
فرجی راد در مورد امکان احیای توافق هسته‌ای معتقد است: به نظر من گفتگوی مستقیم و توضیحات دو طرف بهتر می‌تواند جواب بدهد تا واسطه‌هایی که دارند کار انجام می دهند و زمانبر است. با توجه به این که امسال دولت اعلام کرده سال تولید ملی و پایین اوردن تورم است و مردم هم چنین انتظاری دارند، در نظر من این مشکل باید به نوعی حل شود. بدون رفع تحریم‌ها و نرسیدن به برجام بعید می‌دانم که ایران بتواند تورم را پایین بیاورد بلکه معتقدم این تورم با سرعت بیشتری بالا می‌رود. لذا ما نیاز به یک تغییر استراتژی در روابط خارجی خود با غرب نیاز داریم. نه اینکه به دامن غرب برویم. ما باید یک گفتمانی را با غرب شروع کنیم و مسائلی که مورد اختلاف است، در مورد اوکراین و موضوعات دیگر روی میز بگذاریم و اگر ادعای ناصوابی دارند، قانع‌شان کنیم. شاید هم یک جاهایی لازم است ما تا حدی کوتاه بیاییم و یک جاهایی آنها کوتاه بیایند تا به توافقی برسیم. اینکه مدام آنها فشار بیاورند و ما مقابله بکنیم، تورم و نارضایتی داخلی ایجاد بیشتر می شود.
او در مورد علت مخالفت ایران با توافق موقت توضیح داد: ایران می‌گوید اگر غربی ها بخواهند اینکار را بکنند اقتصاد ما که باز نمی‌شود و نمی‌توانیم به سیستم بانکی بین المللی برویم. ما سه میلیون بشکه نفت باید بتوانیم صادر کنیم، کشورهای دیگر در ایران سرمایه‌گذاری کنند و با همسایگان روابط داشته باشیم. در پلن بی هیچ‌کدام از این ها انجام نمی‌شود. در این نقشه نهایتا بدهی‌های ایران پرداخت می‌شود و اگر خیلی بخواهیم تلاش کنیم کمی بر بشکه‌های نفتی که می‌فروشیم اضافه می‌شود. وقتی توافق موقت است نه می‌شود بازاریابی درست کرد و نه طلب‌ها را از کشورها گرفت. هنوز محدودیت‌هایی داری. ایران دوست دارد و حرفش هم درست است که می‌خواهد یک کاری دائمی انجام دهد تا مزاحمت‌های اقتصادی غرب تمام شود. باید دید که اگر این روند می‌خواهد ادامه پیدا کند، می‌شود که به‌صورت موقت اینکار را انجام داد یا نه. نه اینکه اصلا برجام رها شود و بگویند ایران پولش را از کشورها بگیرد و کمی هم نفت بفروشد و بعد ماجرا را رها کنند. همه اینها به نفع غرب هم هست اما بهتر است که کار اساسی انجام شود و دو طرف بنشینند و گفتگو کنند و قضایا را حل و فصل کنند و اقتصاد و ژئوپلتیک کشور باز شود. با این خرده کاری‌ها گرفتاری‌ها حل نمی‌شوند.
۳۱۱۳۱۲