لطفا اینجا نفس نکشید؛ مغزتان کوچک می‌شود!

گروه سلامت برگزیده های ایران-محمد تاجیک:باز فصل سرد سال و آلاینده‌های بی رحم هوا! باز بی حوصلگی و عصبانیت کلافه شدگان در دود و دم و حجم انبوه بیماران تنفسی!ویروس مهلک و هزار چهره کرونا گُل بود و به سبزه آلودگی هوا نیز آراسته شد! همان مواد مضر و آسیب‌زایی که حاصل دود خودروها،سیستم‌های گرمایشی، کارخانجات و پالایشگاه‌ها و ….است! 

 حالا مجموعه بیماری‌های تنفسی با ویروس مهلک کرونا دست به یکی کرده‌اند و جان انسانها را در سنین مختلف تهدید می‌کنند.اگر سری به بخش‌های اورژانس مراکز درمانی بزنید به وضوح خواهید دید هر روز تعدادی از مراجعه کنندگان به بیمارستان‌های نقاط مختلف به ویژه کلانشهرهای آلوده‌ای مانند تهران مسمومین و آسیب دیدگان از آلاینده‌های هوا هستند. 

آلودگی هوا؛همان داستان قدیمی و مطول که بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران را در بر گرفته و این روزها فصل خواندنی و تلخ این تراژدی غمبار و مرگبار است.

این روزها با سرد شدن هوا و حرکت به سمت روزهای سردتر سال، میزان آسیب پذیری آلاینده‌های هوا نمود و جلوه بیشتری دارد. شرایط تنفسی روز به روز سخت تر شده و کلانشهر های کشورمان به ویژه تهران جای تنفس نیست!

 آلودگی و آلاینده‌های هوا با هیچ کس شوخی ندارد؛ از نوزاد تا سالمند جملگی در تیررس شمشمیر زهر آلود آن هستند.

سازمان جهانی بهداشت با اعلام اینکه آلودگی هوا تهدیدی جدی برای سلامت کودکان و بزرگسالان تلقی می‌شود هشدار داد: خطرات ناشی آلودگی هوا به مراتب بیشتر از بسیاری بیماری ویروسی و عفونی برای کودکان زیر پنج سال است.

 افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند؛ مانند قلبی و عروقی، بیماری‌های ریه، آلرژی، آسم، بیماری متابولیک و بیمارانی که تحت عمل پیوند قرار گرفته‌اند، بیشتر و زودتر مستعد دریافت عوارض آلودگی هوا هستند.

سیستم تنفسی اولین بخش از بدن انسان است که در تماس مستقیم با آلودگی هوا قرار می‌گیرد و ریه، مسؤول جذب اکسیژن هوا و دفع دی اکسید کربن خون است؛ از این رو در صورتی که غلظت آلاینده‌های هوا فراتر از ظرفیت تصفیه ریه انسان باشد، وارد جریان خون می‌شوند و عوارضی همچون اختلال در انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن، افزایش ضربان قلب، سکته قلبی، کاهش ظرفیت شش‌ها، آسم، برونشیت و سرطان ریه ایجاد می‌شود.

آلودگی هوا باعث تحریک مجاری هوائی و تشدید آسم در میان افراد به خصوص کودکان می‌شود. تماس درازمدت با هوای حاوی میزان بیش از حد مجاز آلاینده ها باعث بروز برونشیت مزمن، بیماری مزمن ریه، تنگی نفس، سرفه های مکرر و شدید، آب ریزش چشم و سوزش و التهاب می‌شود.

بحث آلودگی هوا فقط محد‌ود به کشور ما نیست، بلکه بیش از ۹۰ درصد جمعیت دنیا در مناطقی زندگی می‌کنند که غلظت آلاینده‌های هوای آنها بالاتر از حد مجاز سازمان جهانی بهداشت است.

۶۹ درصد مرگ‌های به علت عوامل محیطی در دنیا مربوط به آلودگی هواست

تقریبا ۶۹ درصد مرگ‌های که به علت عوامل محیطی است، مربوط به آلودگی هواست.عوامل محیطی یعنی آلودگی آب، هوا و موارد دیگر که حدود ۷۰ درصد اینها مربوط به آلودگی هوا در دنیاست.

مرگ سالانه بیش از ۴۱ هزار ایرانی در اثر آلودگی هوا

درباره مرگ‌های ناشی از آلاینده‌های هوا در ایران سالانه بیش از ۴۱ هزار نفر در اثر آلودگی هوا و ذرات معلق پی ام دو جان خود را از دست می‌دهند.

در دنیا ۲۰ درصد از مرگ‌هایی که به علت دیابت هستند منتسب به آلودگی هوا بوده؛ یعنی آلودگی هوا باعث تشدید دیابت و مرگ فرد می‌شود.

۲۰ درصد مرگ‌هایی که به علت ایستمیک قلب مثل سکته قلبی بروز می‌کند و ۱۹ درصد مرگ‌های ناشی از سرطان ریه نیز منتسب به آلودگی هواست.

۴۰ درصد مرگ‌هایی که به علت بیماری‌های مزمن ریوی است، ۲۶ درصد مرگ‌هایی که به علت سکته‌های مغزی و ۳۰ درصد مرگ‌هایی که به علت عفونت سیستم تحتانی دستگاه تنفسی هستند باز هم منتسب به آلودگی است.همچنین  ۲۰ درصد مرگ‌های نوزادان نیز منتسب به آلودگی هواست.

آلودگی هوا روی ضریب هوشی، مغز و ریه کودکان موثر است.چون عمده و تکامل ریه کودکان بعد از تولد رخ می‌دهد و ریه بعد از تولد تکمیل می‌شود؛در حالی که  آلودگی هوا تاثیر زیادی روی سیستم تنفسی کودکان می‌گذارد.

حتی مطالعات انجام شده نشان داده می‌دهد آلودگی هم باعث اتیسم شده و علائم ان را تشدید می‌کند.

به طور میانگین در دنیا ۱.۸ دهم سال عمر از دست رفته به علت مواجهه با ذرات معلق است. در کشور ما این عدد ۱.۱۵ صدم سال است؛ یعنی یک سال و ۴۵ روز است

آخرین برآوردی که از سالهای از دست رفته عمر در اثر آلودگی هوا داشتیم این بوده که به طور میانگین در دنیا ۱.۸ دهم سال عمر از دست رفته به علت مواجهه با ذرات معلق است. در کشور ما این عدد ۱.۱۵ صدم سال است؛یعنی یک سال و ۴۵ روز است.

تعداد کل سال‌های عمر از دست رفته در کشور ما به طور میانگین ۴۸۶ هزار سال  است؛یعنی بیش از ۴ هزار و ۸۰۰ قرن از عمر مردم ایران در اثر آلودگی هوا از دست رفته است؛البته ما در میانگین جهانی پایین تر هستیم.

آلودگی هوا چه بر سر کودکان می‌آورد؟

کودکان قربانیان معصوم آلودگی هوا هستند.آلودگی هوا ضریب هوشی کودکان را کاهش می‌دهد؛ همچنین کم خونی و کمبود ویتامین D از دیگر تبعات آلودگی هواست.

در آلودگی هوا وجود فلزاتی مانند سرب و آلاینده‌هایی مثل ازن بیش از مقدار مجاز است. وارونگی هوا فلزات سنگینی مانند سرب را در سطح پایین تری می‌آورد و کودکان به دلیل داشتن قد کوتاه، بیشترین قربانیان سرب هستند.

آلودگی هوا می‌تواند نحوه‌ تکامل سیستم ایمنی کودکان را تحت تأثیر قرار بدهد. سیستم ایمنی کودکان در برابر بیماری‌ها بسیار ضعیف است؛ بنابراین بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا به‌ راحتی می‌تواند سیستم ایمنی آنها را هدف قرار دهد.

 

 نتایج برخی از مطالعات دیگر نشان می‌دهد که هیدروکربن‌های چند حلقه‌ای آروماتیک (PAH) که ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی نظیر گازوئیل و دیزل هستند می‌توانند عامل ایجاد مشکلاتی در جنین شوند.

این هیدروکربن‌ها با چسبیدن به ذرات معلق UFPکه آنها نیز ناشی از سوخت ماشین‌ها هستند و می‌توانند از سطوح دستگاه تنفس عبور کنند وارد جریان خون می‌شوند و از این راه وارد مغز و یا جفت زن حامله شده و احتمالا جنین را در معرض مواد شیمیایی مضر قرار دهند که می‌تواند باعث التهاب و در نتیجه زایمان زودرس شود.

این آسیب‌ها و عوارض در مادران زیر ۲۰ سال و بالای ۳۵ سال، زنان طبقه‌ کم‌ درآمد یا زنانی با رژیم‌های غذایی ناسالم بیشتر است.

محققان به خوبی از نقش آلودگی هوا در ایجاد بیماری های قلبی- عروقی، تنفسی و افزایش مرگ در سنین کودکی آگاهی دارند. با این حال تحقیقات بر روی تاثیر آلودگی هوا بر شناخت و سلامت روانی سابقه چندانی ندارد.

امروزه تحقیقات بسیاری نشان داده‌اند که آلاینده‌ها می‌توانند تاثیرات بسیار مخربی بر روی مغز بگذارند.

آلودگی هوا علاوه بر خطر سکته ­مغزی، اختلال حواس، بیهوشی و مشکلات حاد تنفسی برای کودکان و بزرگسالان تاثیرات عمیقتری بر روند رشد مغز کودکان دارد.

اینکه چه شده که در حال حاضر هوای شهرهای بزرگ کشورمان تا این حد آلوده است بحثی دیگر است که جایی دیگر می­‌خواهد اما واقعا تاثیر هوای آلوده بر مغز کودکان و نوجوانان که آینده سازان این کشورند چیست؟

هوا گازی که تنفس می­‌کنیم شامل عناصر حیاتی برای زندگی که البته به نظر می­‌رسد بلایی برای زنده بودن شده است. از آن جایی که پسماند گازی فعالیت‌های مختلف وارد هوا می‌شود باعث آلوده شدن آن می­‌گردد این آلودگی ممکن است در اثر پدیده­‌های طبیعی مانند آتشفشانها باشد ولی امروزه این آلودگی‌ها از راه ساخته­‌های دست بشر وارد هوا می­‌شود؛ نیروگاه‌ها، کوره­‌ها، دیگ‌های بخار، کارخانه‌ها، صنایع و وسایل نقلیه و …باعث آلودگی­ هوا می­‌شوند. 

اولین دستگاهی که در بدن رشد خود را آغاز می‌کند و آخرین دستگاهی که از بین می‌رود سیستم مغز است.

مغز انسان بین زمان تولد تا ۳ سالگی بیشترین رشد را دارد و از ۳ سالگی تا ۱۰ سالگی به یادگیری مشغول است و طی این مدت حافظه در حال شکل‌گیری است.

مغز انسان اولین بخش بدن است که شروع به رشد می‌کند و آخرین بخشی است که رشد آن متوقف می‌شود و تا ۲۰ سالگی رشد می‌کند. 

در معرض آلودگی بودن برای کودکان ایجاد مسمومیت می­‌کند و به کاهش رشد مغز و سیستم عصبی منجر می‌شود،رشد شناختی کودکان را به علت التهاب مغزی کند می­‌کند.

کودکان در معرض آلودگی هوا دچار اختلال در حافظه، اختلالات گفتاری و حرکتی می­‌شوند. این اختلالات نه تنها در زمان کودکی بلکه در بزرگسالی نیز با آنان همراه خواهد بود.

تحقیقات  نشان داده است که آلودگی هوا می‌تواند بر روی رشد شناختی در کودکان نیز تاثیر بگذارد. 

 

مطالعات اخیر علاوه بر ارتباط بین آلودگی هوا و علائم بیماری‌های تنفسی و بدتر شدن آسم ارتباط‌هایی بین آلودگی هوا و تولد زودرس، مرگ و میر نوزادان،کاهش ظرفیت ریه و حتی آسم را نشان داده است.

در بیشتر موارد ممکن است که کودکان در معرض تماس بیشتری با آلاینده‌های ناشی از هوا نسبت به بزرگسالان باشند، نوزادان و کودکان معمولا سریع‌تر از افراد بالغ تنفس می‌کنند که این امر تماس آنها را با هر نوع آلاینده‌ای در هوا افزایش می‌دهد.

کودکان و نوزادان اغلب از طریق دهان و بدون گذراندن هوا از فیلترهای مؤثر بینی، نفس می‌کشند؛ لذا به بیشتر آلاینده‌ها این امکان داده می‌شود که بدون عبور از مانع خاصی فرو داده شوند.

به‌ طور مثال سرب که فرو داده می‌شود به ‌آسانی در استخوان‌های کودکان که سریعاً در حال رشد هستند، رسوب می‌کند.

در معرض قرار گرفتن کودکان با آلاینده‌های سمی هوا در دوره نوزادی و کودکی می‌تواند بر رشد و توسعه سیستم تنفسی، اعصاب، غدد و سیستم ایمنی بدن اثر بگذارد و خطر سرطان‌های بعدی در زندگی را افزایش دهد.

در زمان بحران آلودگی هوا، میزان مراجعه کودکان دچار بیماری‌های تنفسی افزایش پیدا می‌کند، بروز التهاب بینی و سینوس‌ها «رینیت ‌ـ ‌سینوزیت» و التهاب نایژه‌ها «برونشیت» و بیماری آسم در کودکانی که در هوای آلوده تردد دارند و بازی می‌کنند، رو به ‌افزایش است و اگر این کودکان زمینه بیماری تنفسی هم داشته باشند، بیماری‌شان تشدید می‌شود.

کودکان در هوای آلوده دچار تپش قلب می‌شوند و تنگی نفس پیدا می‌کنند، مطالعات نشان داده است که حملات آسم بعد از تماس با هوا‌ی آلوده ناشی از احتراق ناقص سوخت در خودروهای فرسوده، که به ازون بد موسوم است، بیشتر می‌شود.

به‌ خاطر داشته باشیم که آسم شایع‌ترین بیماری مزمن در کودکان است که آنان را از مدرسه رفتن باز می‌دارد؛ در شرایطی که کودکان مصرف هله‌هولـه‌هایی مانند چیپس و پفک و لواشک را به خوردن غذاهای سالم و مقوی و پرپروتئین و سرشار از ویتامین ترجیح می‌دهند و ذائقه‌شان با غذاهای مفید بیگانه است در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیر می‌شوند.

کودکانی که در مسیر جاده‌های شلوغ و پرترافیک زندگی می‌کنند یا به مدرسه می‌روند، ممکن است در معرض میزان غیرقابل قبولی از آلودگی هوا قرار داشته باشند، توصیه می‌شود که در مواقع تشدید آلودگی هوا، علاوه بر توجه خاص به تغذیه کودکان، پزشکان متخصص کودکان و گروه‌های بهداشت در قالب اکیپ‌های امدادرسان به مهدکودک‌ها و کودکستان‌ها و مدارس سرکشی کنند و به مربیان و معلمان آگاهی لازم را برای مراقبت از کودکان بدهند.

پژوهش‌های جدید نشان داده است که آلودگی هوا در نوزادان و شیرخواران نیز تأثیر می‌گذارد و موجب افزایش مرگ‌ومیر آنها می‌شود. قرار گرفتن نوزادان در محیط‌های آلوده احتمال بروز نشانگان (سندروم) مرگ ناگهانی شیرخوار را افزایش می‌دهد.

علت چنین اختلالاتی در مغز این این است که آلودگی موجود در هوا علاوه بر اینکه در ریه­‌ها جذب می‌­شوند مستقیما در مغز جذب  می‌شوند؛ ذرات بسیار ریز باعث التهاب مغز شده و تکامل مغزی را مختل می­‌کند.

محققان مشاهده کرده­‌اند که کودکانی که در معرض هوای آلوده بوده­‌اند مقدار کمتری از ماده­  سفید در نیمکره­ سمت چپ مغز را دارا هستند. به کلام دیگر هوای آلوده، مغزها را کوچک می­‌کند. با کاهش حجم مغز و مواد سفید مغز زمان واکنش به پدیده­‌ها افزایش می­‌یابد.

اختلالات تکاملی، عقب‌ماندگی ذهنی و حتی موارد صرع اطفال نیز به دلیل همین دلیل ایجاد می‌شود. یافته­‌های اخیر در مورد اختلالات دیگر مانند اتیسم، بیش فعالی همراه با عدم تمرکز،نشان­ دهنده ­تاثیر بالای آلودگی هوا بر این آسیب­‌هاست.

تاثیر آلودگی هوا بر مغز در مورد رفتارهای اجتماعی به پرخاشگری، افسردگی و بزهکاری اجتماعی منجر می­‌شود.

دقت کنیم! آلودگی هوا موضوع تمام  شدنی نیست اما رعایت نکات توصیه شده بهداشتی و پرهیز از مواجه مستقیم و غیر ضروری با چنین وضعیتی قابل اجراست.توصیه­ پزشکان این­ است که کودکان و سالمندان و افراد دارای بیماری زمینه‌ای در روزهای آلوده از خانه بیرون نروند و اگر ناگزیر از خروج از منزل هستند حتما با ماسک­‌های مخصوص از خانه خارج شوند.

 انتهای پیام/