به گزارش خبرگزاری برگزیده، روزنامه اعتماد در گزارشی که به بازخوانی حوادث انقلاب سال ۵۷ پرداخته، نوشته است؛
یک روز بعد از ماموریت امام خمینی (ره) به مهدی بازرگان برای تشکیل دولت، در روز سهشنبه ۱۷ بهمنماه ۱۳۵۷ موج مردمی در حمایت از بازرگان، در حالی به خیابانها آمدند که تظاهرات مردم نیز همچنان ادامه داشت. با این رخداد تاریخی طبیعتا غالب تیترهای سه روزنامه اطلاعات، کیهان و آیندگان در ۱۷ بهمن، نقلقولهایی از امام، بازرگان و بختیار است.
بازرگان بازرگان، حکومتت مبارک
اطلاعات با تیتر «تظاهرات عظیم به پشتیبانی از بازرگان «به استقبال انتخاب نخستوزیر انقلاب رفته. این روزنامه یکی از شعارهای تظاهراتکنندگان را هم در صفحه یک خود آورده که میگفتند: «بازرگان بازرگان، حکومتت مبارک».
کیهان هم تیتر یک خود را به «برنامههای دولت موقت» اختصاص داده و در زیرتیترهای خود وظایف دولت موقت را مواردی شامل «برگزاری همهپرسی درباره تغییر رژیم؛ برگزاری انتخابات مجلس موسسان و انجام انتخابات مجلس» معرفی کرده است.
اطلاعات هم در این روز سخنان امام خمینی در مصاحبه مطبوعاتی برای معرفی بازرگان را پوشش داده؛ امام در این سخنان که در مدرسه علوی ایراد شد، بازرگان را شخصی فاضل، متدین، امین به ملت، و بدون گرایش به خلاف مقررات شرعی توصیف کردهاند.
بر اساس گزارش اطلاعات، بازرگان در مصاحبه بعد از دریافت حکم نخستوزیری از امام، به سوالات خبرنگاران پاسخ داد؛ از او درباره احتمال بازداشتش از سوی دولت بختیار پرسیدند که پاسخ داد اگر میخواهند تهدید کنند، به چیز دیگری ما را تهدید کنند؛ این چیز خیلی کوچکی است و اگر عملی شود، بنده شخصا خیلی ممنون خواهم شد، چون راحت میشوم!
در این گزارش از پوشش مراسم، همچنین قید شده که پس از پایان مراسم یزدی و هاشمیرفسنجانی توضیحاتی درباره سخنان امام ارایه کردند؛ یزدی گفت که در قانون اساسی ما حاکمیت از آن ملت است. هاشمیرفسنجانی هم گفت که نباید این تصور به وجود بیاید که امام گفتهاند مخالفت با این دولت خلاف شرع است و عقوبت دارد؛ اعلامیههای امام را دیدهاید که مکررا فرمودهاند که همه مردم در اظهار عقیده و انتقاد نسبت به دولت و رژیم در جمهوری اسلامی آزادند و هیچگونه دیکتاتوری و فشاری در مورد مخالفین نخواهد بود و این را بارها اعلام کردهایم.
بختیار هم در واکنش به انتخاب بازرگان گفته که در ایران تنها یک حکومت وجود خواهد داشت و اگر بازرگان تنها به حرف زدن اکتفا کند یک مساله است و اگر بخواهد دست به عملی بزند، مساله دیگری مطرح میشود.
معرفی اعضای احتمالی شورای انقلاب و کابینه بازرگان
کیهان همچنین اعضای احتمالی شورای انقلاب و کابینه بازرگان را منتشر کرده؛ آیتالله طالقانی، آیتالله منتظری، مهندس بازرگان، آیتالله بهشتی و چند شخصیت دیگر از افرادی هستند که کیهان درباره حضور آنها در شورای انقلاب گمانهزنی کرده. کیهان همچنین پیشبینی کرده افرادی مانند رضا شایان، ابوالحسن بنیصدر، ابراهیم یزدی، میناچی، ارتشبد فریدون جم و یدالله سحابی در کابینه بازرگان حضور خواهند داشت.
کیهان همچنین سخنان امام در جمع روحانیونی که به دیدار ایشان رفته بودند را منعکس کرده؛ امام در این دیدار گفته: یک فرد (محمدرضا پهلوی) یک مملکت را خراب کرد، او در تمام کارها در انتخاب وزیر و وکیل دخالت میکرد، چون دزد بود رفیق دزد برمیگزید؛ ملت هم آزادی نداشت و در امور دخالت نمیکرد.
وضعیت بد اقتصادی مردم
آیندگان روز ۱۷ بهمن سخنانی از ابوالحسن بنیصدر درباره وضعیت بد اقتصادی مردم را منتشر کرده است. بنی صدر در این سخنان گفته است که اقتصاد کشور تکتولیدی است، آن هم تولید نفت خام. او همچنین تاکید کرده است که «در نظام فعلی کار دستگاه بانکی کار دستگاه مکنده است.»
او همچنین گفته است که وضعیت اقتصادی کشور از نظر فقر و وضعیت زندگی مردم از زمان بعد از کودتا هم به مراتب بدتر شده است. آیندگان همچنین در بخش دیگری از این مطلب به نقل از بنی صدر نوشته است: «در شرایط فعلی دولت بزرگترین مصرفکننده در اقتصاد کشور ما است، مانند مصارف اداری و نظامی و نتیجه این مصرف تغییر الگوی مصرف در جامعه است و مردم مجبور به تبعیت از این اسرافها هستند.»
خیز به سوی جمهوری
آیندگان همچنین در این روز در یادداشتی با عنوان «جمهوری چیست» نوشته است که هدف «جنبش ایران» پایان دادن به ۲ هزار و ۵۰۰ سال شاهنشاهی و خیز به سوی جمهوری است.
در این مطلب با بیان اینکه «ایران پیش از این هم یکبار دیگر به سمت جمهوری خیز برداشته بود» قید شده است که «اگر جمهوری اسلامی در ایران تحقق یابد رهبران جنبش ایران نخستین کسانی هستند که صفت «اسلامی» را به دنبال «جمهوری» میآورند.
گزارش در ادامه با تشریح لغت و مفهوم جمهوری از دیدگاه فلاسفه یونانی تاکید کرده است که «باید منتظر بود تا متفکران سیاسی و اسلامی اجزای جمهوری اسلامی را جزء به جزء روشن کنند.»
روایتی از محاکمه زندانیان سیاسی در زمان شاه قدرت نامحدود ساواک
روز هفدهم بهمن همچنین روزنامه آیندگان در گزارشی با عنوان «در بیدادگاههای ایران چه میگذرد» مطلبی درباره محاکمه زندانیان سیاسی در زندانهای نظامی پهلوی را منتشر کرده و نوشته است که این گزارش براساس مشاهدات میدانی یک وکیل است که از جانب انجمن بینالمللی حقوقدانان دموکراتیک در سال ۱۹۷۲- سال ۱۳۵۳- در بازدید از زندانهای تهران به رشته تحریر در آورده است. در جمعبندی این گزارش نوشته شده است: «زمان نگهداری زندانیان در زندانهای ساواک نامحدود است. ساواک کاملا آزاد است و میتواند هر کاری دلش میخواهد با زندانی انجام دهد و از شکنجه دادن آنها و کشتن زیر شکنجه ابایی ندارد. متهمان حق هیچگونه دفاع از خود ندارند چه در بازجوییهای اولیه و چه در دادگاههای نظامی. در این دادگاهها مردم حضور ندارند و درباره مستندات در پرونده اصلا بحثی صورت نمیگیرد و تنها چیزی که وکلای مدافع نگرانش نیستند سرنوشت موکلانشان است.»
پایان ماموریت اردشیر زاهدی در امریکا
بولتن خبرگزاری پارس در مطلبی به نقل از احمد میرفندرسکی، آخرین وزیر امور خارجه در دوران محمدرضا پهلوی از خروج ایران از پیمان سنتو خبر داده و نوشته است: «به خدمت پارهای از سفرا از جمله آقای اردشیر زاهدی پایان داده شد و شایعات در این زمینه مبنی بر تمدید ماموریت ایشان در امریکا صحت ندارد.»
تظاهرات در همدان
پوشش تظاهرات در همدان خبر دیگری است که روز ۱۷ بهمن در بولتن خبرگزاری پارس کار شده است. در این مطلب کوتاه قید شده است که تظاهرات مردمی در خیابانهای همدان با شعار «رهبر ما خمینی، نخستوزیر بازرگان» برگزار شد که در این تظاهرات هیچگونه برخوردی روی نداده است.
۱۸بهمن ۵۷ و مطبوعات در حال تلاش برای همگانی با سرعت تحولات
۱۸ بهمن ۱۳۵۷ سرعت تحولات به اندازهای بالا است که مطبوعات برای پوشش آن از یکدیگر سبقت میگیرند. بازرگان که چند روز است نخستوزیر دولت انقلابی شده، شاهد حمایتهای همهجانبه مردم و گروههای مختلف است. در صفحه یک هر سه روزنامه معروف آن زمان – اطلاعات، کیهان و آیندگان- حمایت از بازرگان به خوبی قابل مشاهده است. روزنامهها همچنین از تظاهراتهای گسترده مردمی در حمایت بازرگان خبر میدهند؛ «قرار است فردا پنجشنبه هم در تهران تظاهراتی در حمایت از بازرگان برگزار شود. به همین دلیل اعلام شده که امام دیدارهای مردمی نخواهد داشت.»
تیترهای یک روزهای سرنوشتساز انقلاب؛ از سرنوشت شاه تا انتظارات از دولت انقلابی
اما کیهان برای تیتر یک خود عنوان «مذاکرات پشت پرده درباره سرنوشت شاه» را انتخاب کرده است. این گزارش به نقل از یک منبع آگاه میگوید مذاکراتی درباره سرنوشت شاه آغاز خواهد شد که البته آغاز این مذاکرات به مذاکره احتمالی بازرگان و بختیار بستگی دارد.
اطلاعات هم تیتر یکی طولانی دارد: «دولت انقلابی وزارتخانهها را توسط کارمندان به دست میگیرد» این تیتر به نقل ابراهیم یزدی است که در یک مصاحبه مطبوعاتی گفته شده است.
تیتر یک آیندگان به ترک ایران از سوی ژنرال هایزر مربوط است. در این مطلب آمده که ژنرالها به این نتیجه رسیدهاند برای به دست گرفتن قدرت از طریق کودتا به اندازه کافی نیرومند نیستند. (آیندگان ۱- هایزر)
اطلاعات و آیندگان از واکنش مثبت مطبوعات شوروی به انتخاب بازرگان به نخستوزیری انقلاب نوشتهاند. به نوشته آیندگان، پراوادا ارگان حزب کمونیست شوروی نوشته برنامه آیتالله خمینی که مورد پشتیبانی تودههای خلقی است هدفش تقویت استقلال ملی و طرد نفوذ نظامی، اقتصادی و سیاسی امریکا است، اما مواضع امریکاییها متناقض است.
اطلاعات به نقل از هودینگ کارتر سخنگوی وزارت خارجه امریکا نوشته امریکا نمیتواند رفراندوم عظیم خیابانی ملت ایران نسبت به حضرت آیتالله در مدت اقامتشان در پاریس و پس از بازگشت به تهران را نادیده بگیرد. هودینگ کارتر در عین حال گفته که ما از اجرای قانون اساسی در ایران پشتیبانی میکنیم و دولت بختیار را به رسمیت میشناسیم. او همچنین درباره بازگشت هایزر گفته که احمقانه است اگر بگوییم ماموریت ژنرال هایزر در تهران کاملا رضایتبخش بوده است.
انتشار اسامی سانسورچیان
کارکنان وزارت فرهنگ و هنر هم در اطلاعیهای که در کیهان چاپ شده، اسامی سانسورچیان کتاب در ایران را منتشر کردهاند. در این مطلب نوشته شده است: «سالهاست که با سانسور بیدریغ فضای اختناق ایجاد شده و با مثله کردن افکار و آثار روشنفکران و جلوگیری از انتشار کتابها سد راه توسعه فرهنگی بودند.»
ژنرال هایزر از ایران رفت
آیندگان در شماره روز ۱۸ بهمن تیتر یک خود را به خبر خروج ژنرال رابرت هایزر اختصاص داده است. خبر کوتاه زیر این تیتر از دفتر تهران خبرگزاری آسوشیتدپرس تهیه شده بود: «منابع امریکایی مقیم تهران تایید کردند ژنرال رابرت هایزر، معاون فرمانده نیروهای امریکایی در اروپا پس از یک ماه، ایران را ترک کرد. به گفته این منابع، هایزر برای تماسهایی با رهبران نظامی ایرانی در ایران اقامت داشت و از این رهبران نظامی خواست از رژیم بختیار حمایت کنند.»
تحلیل آسوشیتدپرس از کلید قدرت انقلابیون جذب نظامیان
ادامه تفسیر آسوشیتدپرس در صفحه دوم آیندگان درج شده بود. در این تفسیر، «اعضای گارد نخبه سلطنتی» و «بقیه نیروهای مسلح ۴۳۰ هزار نفری» وفادار به سوگند «خدا، شاه، میهن» و نظامیان بلندپایه دستچینشده توسط شاه، همچنان کلیددار قدرت خوانده شده بودند. مفسر نتیجه گرفته بود آیتالله خمینی و یارانش بدون جنگ داخلی موفق به تشکیل جمهوری اسلامی نخواهند شد «مگر آنکه بتوانند نظامیان را به طرف خود بکشانند.»
در ادامه تفسیر خبرگزاری بینالمللی آسوشیتدپرس از موقعیت ارتش ایران در میانه بهمن ۵۷، آمده است: «افسران و سایر افراد نیروهای مسلح سوگند خوردهاند حکومت شاه را حفظ کنند اما در همان حال بسیاری از آنان از مسلمانان مومنی هستند که از ارزشهای اسلامی که اساس انقلاب آیتالله خمینی است حمایت میکنند.» احتمال کودتا و تماسهای نزدیک بین انقلابیون، نظامیان و دولت بختیار از نکات دیگر مورد اشاره در این تفسیر بود. روزنامه آیندگان همچنین از قول ارتشبد جم آورده بود: «به قانون اساسی وفادارم» و از قول تیمسار ربیعی آورده بود: «من یک فرماندهم و در سیاست دخالت نمیکنم.» اما محتوای مرتبط با نظامیان در این روزنامه صبح تهران به همین چند تیتر محدود نبود؛ برای تیتر یک، سوتیتر «ِژنرالها به این نتیجه رسیدهاند برای به دست گرفتن قدرت از طریق کودتا به اندازه کافی نیرومند نیستند»، برای تیتر دو «به پادگان لویزان دستور آمادهباش داده شد» و برای صفحه دو «دانشجویان افسری بدون سوگند به شاه سردوشی گرفتند» انتخاب شده بود.
مصاحبه تاریخی کیانوری؛ حمایت حزب توده از آیتالله خمینی
یکی از مهمترین مطالب آیندگان در روز ۱۸ بهمن، ترجمه مصاحبه نورالدین کیانوری با نیوزویک است. کیانوری، به تازگی به عنوان دبیرکل جدید حزب توده انتخاب شده و به نیوزویک گفته بود: «پشتیبانی ما از آیتالله خمینی، یک تاکتیک موقتی نیست.»
راهپیمایی در مشهد در حمایت از بازرگان
بولتن خبرگزاری پارس در این روز نوشته است: «به منظور تایید و پشتیبانی از نخستوزیری موقت مهندس مهدی بازرگان با انتخاب آیتالله خمینی بامداد امروز بیش از یک میلیون نفر از گروههای مختلف مردم که یکسوم آن را زنان تشکیل میدادند، دست به یک راهپیمایی آرام و منظم زدند.»
۱۹ بهمن؛ عکس تاریخی همافران و حمایت مردم از دولت بازرگان
کیهان و اطلاعات روزنامههای چاپ عصر تهران، در تیتر یک خود به راهپیمایی صبح مردم تهران پرداختند؛ اطلاعات نوشته: «مردم به بازرگان رای اعتماد دادند» کیهان هم در تیتر یک خود نوشته: میلیونها نفر به بازرگان گفتند بله
آیندگان روزنامه صبح تهران هم در تیتر یک نوشته: با به کار انداختن وزارت خارجه از طریق کارکنان اعتصابی و تعیین سفیران؛ حکومت بازرگان تقاضای شناسایی جهانی میکند
۱۹ بهمن سال ۵۷ پرتوی با حضور در مدرسه علوی تصویر تعدادی از همافران نیروی هوایی ارتش را از پشت و در حال ادای سلام نظامی به امام میگیرد، عکسی که روز بعد در صفحه اول روزنامه کیهان چاپ شد. عکس یک کیهان مربوط به حضور همافران در منزل امام و بیعت آنها با ایشان مربوط میشود؛ در توضیح این عکس نوشته: امروز هزاران تن از افراد نیروهای مسلح در خیابان ایران و اقامتگاه آیتاللهالعظمی امام خمینی، به طرفداری از مهندس بازرگان رژه رفتند. در این مراسم از همه نیروها و همچنین همافران شرکت داشتند و مراسم ابراز وفاداری به صورت رژه انجام شد و اصلا شعاری داده نشد. ارتشبد قرهباغی هم در دانشگاه پدافند گفته که ارتش نباید در سیاست دخالت کند.
کیهان همچنین خبر داده که خبرگزاری پارس از دادن خبر به رادیو، تلویزیون اجتناب و آنها را تحریم کرده است.
کیهان خبری هم به نقل آیتالله هاشمی آملی دارد؛ او در تلگرامی از نخست وزیری بازرگان حمایت کرده و او را دانشمند ارجمند با سوابق درخشان و حسننیت خطاب کرده است.
عقبنشینی بختیار و به رسمیت شناختن دولت موقت
بختیار که پیش از این دولت موقت را به رسمیت نمیشناخت، از مواضعش عقبنشینی کرده و گفته که با بازرگان تماس برقرار کرده؛ او گفته که در بسیاری از مسائل میتواند با بازرگان به توافق برسد. دولت بختیار هم کم کم در بدنه دولت در حال از دست دادن مشروعیت است؛ کیهان خبر داده که کارکنان ۱۱ وزارتخانه فقط از بازرگان اطاعت میکنند.
نامه معمر قذافی به امام خمینی
کیهان نامه معمر قذافی به امام را منتشر کرده که طی آن قذافی به امام نوشته: جز با اعلان جمهوری اسلامی انقلاب مردم ایران پیروز نیست.
پوشش اخبار خروج شریف امامی از کشور
اطلاعات هم از خروج شریف امامی نخست وزیر اسبق شاه از کشور پیش از ورود امام خبر داده؛ آن هم درحالی که شریف امامی به حکم دادگستری ممنوعالخروج بوده است. اطلاعات همچنین نوشته است که کشورهای تاثیرگذار بر معادلات جهانی هم کم کم به اتخاذ موضع درباره تحولات ایران میپردازند. نایب نخستوزیر چین گفته که سیاست امریکا در قبال مسائل ایران سبب شده تا شوروی نفوذ خود را گسترش دهد. شوروی هم بهشدت از چین انتقاد کرده. به نوشته اطلاعات، پراودا ارگان حزب کمونیست شوروی هم ضمن تهنیت تشکیل دولت موقت در ایران، نوشته تشکیل دولت موقت نشاندهنده عزم راسخ مخالفان به متلاشی ساختن آخرین سنگرهای رژیم ضدملی است. وزیر خارجه انگلیس هم درباره تحولات ایران، اعلام بیطرفی کرده.
۱۹ بهمن، سالگرد ماجرای سیاهکل هم هست؛ کیهان و آیندگان صفحاتی ویژه سیاهکل دارند.
۲۷۲۱۸
