به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برگزیده های ایران، نشست هفتم از فصل دوم سلسله نشست‌های شهراندیش با موضوع موضوع بررسی خیابان در کودتای ۲۸ مرداد بوده و فضاهای شهری و رویدادهای برگزار شد.
جعفر حسن‌خانی؛ پژوهشگر سیاسی، در آغاز این نشست درباره نسبت خیابان و سیاست در کودتای ۲۸ مرداد گفت: رویکردهایی که به فضا توجه می‌کنند، تلاش می‌کنند نسبت بین پدیده و مکان را مشاهده کنند. زمانی که مکان اهمیت پیدا می‌کند، مکان‌رویداد هم مهم می‌شود.
وی با اشاره به اینکه سیاست دو معنی دارد، گفت: یک معنا، معنی فارسی که از واژه‌ی سیاست می‌آید و از ساس گرفته شده است. به نظر می‌رسد پروژه کسانی که از این واژه استفاده کردند، مهار قدرت بود. به نوعی سیاست به معنای پروژه‌ی تحدید و سامان دادن قدرت در نظر گرفته شده است. در سوی دیگر معنای سیاست، واژه انگلیسی قرار دارد که پلتیک است و به پلیس به معنای شهر دلالت می‌کند، یعنی جایی که امورات شهر در آن انجام می‌شود و از آن منظر وارد معنای سیاست می‌شوند.
حسن‌خانی با اشاره به اینکه سیاست در یک معنا شهر را شهریاری می‌کند و سعی می‌کند امورات شهر را سامان دهد و در معنای دیگر قدرت را سامان می‌دهد، اظهارکرد: با هردوی این معنا می‌توان به این نکته رسید که سیاست در معنای جمع نقطه‌ای است که قدرت سامان خواهد یافت و در نهایت با سامان یافتن قدرت، جامعه سامان داده می‌شود.
وی با تأکید به اینکه کسی صاحب قدرت است که بتواند تدبیر سامان جامعه به علاوه مهار قدرت در جامعه را شکل دهد، افزود: بهترین مکان برای این امر خیابان است؛ چرا که خیابان حوزه عمومی و نقطه مشترک جامعه است که در آن من به ما تبدیل می‌شود. رویدادهایی که در خیابان رخ می‌دهند، بیشترین امکان ما شدن را می‌دهند. بنابراین هرکس که خیابان را صاحب شود، قدرت را صاحب شده است.
این پژوهشگر افزود: خیابان دو صاحب دارد. یکی مردم و دیگری پلیس است که به جامعه انتظام می‌بخشد. مصدق این دو را تا چند روز قبل از ۲۸ مرداد داشت، اما چند روز قبل رئیس شهربانی، تیمسار محمود افشار طوس را از دست داد و مصدق به این موضوع دقت نداشت که یک بال قدرت را از دست داده است.
حسن‌خانی با تأکید براینکه خیابان با مردم، خیابان است، افزود: پدیده مقاومت با همراهی مردم به علاوه خیابان شکل می‌گیرد و مصدق با از دست دادن افشار طوس و اعلام حکومت نظامی این دو قدرت را از دست داد. در ادامه حامیان مصدق یا حذف شدند یا سکوت کردند و در نتیجه خیابان در اختیار کودتاچیان قرار گرفت.
وی تصریح کرد: در کودتای ۲۸ مرداد در نسبت بین سیاست و خیابان مسیر زندگی ایرانی‌ها تغییر کرد و راه ساختن کشور ناهموارتر شد. البته در انقلاب سال ۱۳۵۷ این آب توانست به مسیر اصلی خودش بازگردد.
حسن‌خانی با اشاره به اینکه تفاوت خیابان با سایر مکان‌ها این است که اگر در آن انتظام نباشد و مهار قدرت شکل نگیرد، قدرت دچار چالش می‌شود، تصریح کرد: هر مقدار که خیابان از نظم خارج شود؛ قدرت از نظم خارج می‌شود، به همین علت خیابان برای تمام افراد مهم است.
اگر طرحی می‌دهیم باید ماحصل طرح را مطالعه کنیم
محمد فرید مصلح؛ پژوهشگر مطالعات معماری ایران در ادامه این نشست درخصوص نسبت فضا و کودتا از دریچه هستی‌شناسی متناظر گفت: شهر کالبدی است که دارد به‌عنوان موجود زنده جواب می‌دهد. در هستی شناسی متناظر این موجودیت، متناظر فضا به رسمیت شناخته می‌شود و از سوی دیگر مسئله سیاست نیز بررسی می‌شود و سیاست موجود زنده‌ای می‌شود که در امر روزمره ما می‌تواند نمود پیدا کند.
وی افزود: در دو دهه اخیر به اندازه‌ای مسائل مختلف در شهر رخ داده است که شهر دارد پیچیده می‌شود. باید بررسی کنیم که با مشکلات شهر و سلایق متنوع مردم چگونه برخورد کنیم و چه کاری در خصوص آن‌ها انجام دهیم. باید بینیم اقدامات انجام شده چگونه به ثمر نشسته‌اند و از آن درس بگیریم، این امر می‌تواند برای ما مفید باشد و درس‌های عملیاتی بیشتری به ما بدهد.
مصلح با اشاره به اینکه یکی از پدیده‌های تهران؛ مترو است که شهرداری در آن درخشان عمل کرده است، اظهار کرد: با رسیدن شبکه زیرساختی، یک شبکه اقتصادی در محله سعادت‌آباد در حال شکل‌گیری است. به نوعی می‌توان گفت مسیر مترو در حال برقراری ارتباط با یک شبکه اقتصادی است.
وی با اشاره به اینکه کودتا مثل ساخت مترو نیست که زمان زیادی نیاز داشته باشد و در زمان کوتاه رخ می‌دهد، گفت: کودتا توانسته با شهر آشنا شود و با توجه به اینکه سرعت و ریتم بالایی دارد، باید بر همین ساختار موجود شهر بنشیند. بر این اساس کودتا باید بر نظم موجود حاکم شود و از وضعیت موجود و ابزارهایی که در شهر قرار دارد، به نفع خود استفاده کند که این قدرت شهر را هم می‌رساند.
مصلح ادامه داد: این امر که کودتا از وضعیت و ابزارهای موجود در شهر استفاده می‌کند؛ به ما به عنوان نهادی که در شهر زندگی می‌کنیم و طرح می‌دهیم، هشدار می‌دهد که اگر طرح و دستوری می‌دهیم، شهر حیات خود را ادامه می‌دهد. بنابراین اگر طرحی می‌دهیم باید ماحصل طرح را مطالعه کنیم.
وی در پایان تأکید کرد: نیاز است شبکه‌هایی که در شهر نفس می‌کشند را بشناسیم و اگر طرحی می‌دهیم، به این امر فکر کنیم که آن طرح به چه وسیله‌ای دارد محقق می‌شود. در حالی که ما صرفا به محتوا توجه می‌کنیم و به ساختار و وسیله‌ای که آن را محقق می‌کند، دقت نمی‌کنیم.
/