گروه دفاعی خبرگزاری برگزیده های ایران، سید محمد طاهری: صبح روز گذشته خبر انهدام یکی دیگر از پهپادهای MQ-9 توسط نیروهای مسلح یمن منتشر شد.
این سیزدهمین پهپاد MQ-9 آمریکایی است که از آغاز درگیری‌های یمن و پس از آن عملیات طوفان الاقصی تا کنون توسط نیروهای مسلح یمن شکار شده است.
می‌توان گفت انهدام این تعداد پهپاد آمریکایی در مدت زمان کمتر از یک سال آن هم توسط کشوری که سامانه‌های پدافندی قدرتمند و یکپارچه‌ای در اختیار ندارد به‌نوعی یک رکورد محسوب می‌شود.
پهپادهای MQ-9 آمریکایی ساقط‌شده توسط یمن
با احتساب ۲ پهپاد منهدم‌شده در روزهای اخیر عدد پهپادهای منهدم‌شده به ۱۳ فروند رسیده است
اما توانمندی‌های پدافند هوایی یمن به همین جا منحصر نمی‌شود و از آغاز تجاوز عربستان به یمن، نیروهای مسلح این کشور علاوه بر پهپادهای عربستانی موفق شدند حتی جنگنده‌های F-15 عربستانی را منهدم کنند. انهدام جنگنده عربستانی در سال ۱۳۹۶ در حالی رخ داد که آخرین انهدام این جنگنده در جریان عملیات طوفان صحرا در سال ۱۹۹۱ میلادی رخ داده بود.
پهپاد MQ-9 Reaper به‌معنای «دِروگر» یکی از بهترین پهپادهای عملیاتی آمریکا است که از سال ۲۰۰۷ تا کنون در خدمت ارتش این کشور است. این پهپاد قابلیت حمل حدود یک تن انواع موشک، بمب و راکت هدایت‌شونده را دارد و علاوه بر آن می‌تواند در نقش یک پهپاد شناسایی نیز به اجرای مأموریت بپردازد.
این پهپاد توسط شرکت جنرال اتمیکز آمریکا طراحی و تولید شده است و دارای یک موتور توربو پراپ است که به آن توانایی رسیدن به سرعت بیش از ۴۸۰ کیلومتر بر ساعت را می‌دهد. برد عملیاتی این پهپاد حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و سقف پروازی آن به‌صورت مسلح ۷۵۰۰ متر است و ۱۴ ساعت مداومت پروازی دارد.
بررسی تصاویر منتشرشده از انهدام پهپادهای آمریکایی و عربستانی از ابتدای جنگ یمن تا کنون نشان می‌دهد نوع تسلیحات پدافند هوایی نیروهای مسلح یمن رفته رفته پیشرفت کرده است، به‌صورتی که حتی افزایش سقف پرواز پهپادهای آمریکایی نتوانسته است آنها را از تیررس موشکهای پدافندی یمن خارج کند.
اما سلاحی که انصارالله برای هدف قرار دادن پهپادهای آمریکایی از آنها استفاده کرده است، موشک جدیدی است که تا کنون به‌صورت رسمی نام و اطلاعات آن توسط انصارالله منتشر نشده است.
.
در سال ۱۳۹۶ نیروهای مسلح یمن برای هدف قرار دادن F-15 عربستانی از یک روش ابداعی و جدید استفاده کردند، در این روش جدید آنها با ترکیب دوربین‌های ULTRA 8500 که در سال ۲۰۰۹ برای نصب روی بالگردهای ارتش یمن از آمریکا خریداری شده بود با موشکهای هوابه‌هوای روسی که برای جنگنده‌های میگ۲۹ ارتش یمن خریداری شده بود، از این موشک‌ها استفاده کردند.
موشک ثاقب‌ـ۲ نمونه زمین‌به‌هواشده موشک حرارتی موشک R-27
در این ابتکار جدید نیروهای یمنی از موشکهای هوابه‌هوای حرارتی روسی موسوم به R-27 در نقش یک موشک زمین‌به‌هوا استفاده کردند و پس از کشف و رهگیری هدف توسط دوربین ULTRA 8500 یک فروند موشک به‌سمت جنگنده عربستانی شلیک کردند.
مزیت این روش در آن بود که در این ابتکار جدید نیروهای یمنی از یک سامانه غیرفعال که هیچ نوع امواجی برای کشف و ردگیری هدف از خود ساطع نمی‌کند و به همین جهت قابل شناسایی برای جنگنده عربستانی نبود، استفاده کردند. از سوی دیگر خلبانان عربستانی با اطمینان از امنیت آسمان یمن و پرواز در ارتفاع پایین دچار یک غافلگیری شده موجبات اثرگذاری هرچه بیشتر این ابتکار را پدید آوردند.
اثرگذاری این روش موجب شد نیروهای مسلح یمن به‌سمت استفاده از موشکهای هوابه‌هوا در نقش موشکهای پدافندی زمین‌به‌هوا بروند که موشکهای ثاقب نتیجه این ابتکار بود.
پس از آن رزمندگان نیروهای مسلح یمن موشکهای صقر ۱ و ۲ را به میدان آوردند. سال ۱۳۹۹ خبری مبنی بر سرنگونی پهپادهای ائتلاف سعودی در جنگ یمن توسط انصارالله منتشر شد، پس از انتشار تصاویر این عملیات، گمانه‌زنی‌ها درباره نوع این موشک و سامانه‌های کشف و رهگیری آن آغاز شد.
این گمانه‌زنی‌ها ادامه داشت تا اینکه لاشه یک موشک پدافندی جدید که بعدها به نام موشک ۳۵۸ معروف شد، منتشر شد اما همچنان اطلاع دقیق از توانمندی‌های این موشک در دسترس نبود تا اینکه در سال ۱۴۰۱ انصارالله در جریان رژه خود این موشک را با نام صقر‌ـ۱ به نمایش گذاشت.
آن‌طور که انصارالله اعلام کرده است، این موشک ۲.۷ متر طول، ۵۸ کیلو وزن و ۱۵۰ میلی‌متر قطر دارد، به سر جنگی ۱۰کیلویی مجهز و قادر است تا برد ۱۰۰کیلومتری و ارتفاع ۲۸۰۰۰ پا با شعاع کشندگی ۳۰متری اهداف خود را منهدم کند.
صقر۱ در حقیقت یک موشک با پیکربندی موشکهای کروز و به‌نوعی یک مهمات پرسه‌زن (Loitering munition) است که پس از کشف هدف توسط سامانه‌های اپتیکی و حرارتی، به‌سمت هدف روانه می‌شود و با گشت‌زنی در آسمان، هدف موردنظر را پیدا و آن را منهدم می‌کند.
این موشک در سر جنگی خود مجهز به فیوزهای مجاورتی است که در نزدیکی هدف فعال می‌شود و موجب انفجار سر جنگی ۱۰کیلویی و در نتیجه انهدام هدف می‌شود.
چنین موشکی که در واقع نوعی ابداع در سیستم‌های پدافند هوایی به‌حساب می‌آید، جنگ‌افزاری مناسب برای هدف قرار دادن پهپادها و بالگردها در ارتفاع پایین است؛ اهدافی که تعداد زیادی از آنها در آسمان عراق و یمن توسط آمریکایی‌ها و عربستانی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و موشک صقر تا کنون موفق به انهدام لااقل سه فروند پهپاد عربستانی در آسمان یمن شده است.
موشک صقر۱ همچنین از طراحی خاصی در سازه خود بهره می‌برد. طراحی این موشک شامل سه بخش پیشران، هدایت و کنترل و سر جنگی موشک است.
در بخش پیشران، این موشک از یک موتور میکروجت بهره می‌برد، این در حالی است که اکثر موشکهای پدافند هوایی از موتورهای راکتی سوخت جامد بهره می‌برند و استفاده از موتورهای جت، موضوعی مرسوم در موشکهای پدافند هوایی نیست، به همین دلیل این موشک به یک بوستر تقویت‌کننده در زیر بدنه مجهز است که با روشن شدن آن، نیروی لازم برای حرکت اولیه موشک تأمین می‌شود و پس از طی مسافتی و رسیدن به سرعت موردنظر، این بوستر از موشک جدا می‌شود و با روشن شدن موتور جت موشک ادامه مسیر می‌دهد.
نمونه موشک صقر۱ توقیف‌شده توسط آمریکایی‌ها
دایره قرمز آنتن دیتا لینک / دایره سبز حسگرهای لیزری فیوز مجاورتی / دایره آبی آنتن GPS / مستطیل بنفش بوستر تقویتی
کمی جلوتر از ورودی‌های هوای موتور جت، چهار بالک ثابت ذوزنقه‌ای‌شکل مایل به‌سمت عقب قرار گرفته‌اند. نوع طراحی این بالک‌ها به این دلیل است تا هم مقاومت کمتری در مقابل جریان هوا ایجاد کنند و هم مانع ورود جریان هوا به موتور موشک نشوند. این بالک‌ها وظیفه پایدارسازی موشک را هم به‌عهده دارند.
بال‌های اصلی موشک نزدیک به میانه بدنه قرار دارد و وظیفه تأمین نیروی برآ یا لیفت lift را به‌عهده دارد.
بخش دوم، در حقیقت بخش هدایت و کنترل این موشک است. در بخش هدایت و کنترل موشک صقر با توجه به اینکه با نوعی مهمات پرسه‌زن روبه‌رو هستیم، انتظار می‌رود خلبان خودکار، دیتا لینک و GPS در آن تعبیه شده باشد تا این موشک بتواند علاوه بر اجرای مانورهای مناسب برای رسیدن به هدف، توان گشت‌زنی هوایی را نیز داشته باشد.
در بخش سر جنگی نیز موشک صقر۱ از حسگرهای مجاورتی ۳۶۰ درجه بهره می‌برد تا به‌محض نزدیک شدن به هدف از هر جهاتی حسگرهای این فیوز سر جنگی را فعال کنند و موجب انفجار ۱۰ کیلوگرم ماده منفجره در سر جنگی ترکش‌شونده این موشک شوند.
موشک صقر‌ـ۲ که برد آن نسبت به نمونه قبلی افزایش داشته است
همچنین این موشک به یک حسگر تصویرساز حرارتی در قسمت جلویی سر جنگی خود مجهز است تا بتواند براساس ردگیری تصویری، از هر سمتی به اهداف حمله کند.
.
اما در جریان ردگیری و انهدام پهپادهای MQ-9 آمریکایی به‌نظر می‌رسد نیروهای مسلح یمن از موشکهای جدید برق ۱ و ۲ استفاده کرده‌اند. در تصاویر منتشرشده توسط تبلیغات جنگی یمن موشکی که به‌سمت پهپاد شلیک می‌شود یک موشک سوخت جامد با خروجی موتور بزرگتر از موشکهای ثاقب است، همین امر موجب می‌شود احتمال استفاده از موشکهای سری برق تقویت شود.
موشکهای برق ۱و۲ به‌ترتیب با بردهای ۵۰ و ۷۰ کیلومتر و ارتفاع درگیری ۱۵ و ۲۰ کیلومتر در رده موشکهای پدافندی برد و ارتفاع متوسط قرار می‌گیرند. موشک برق۱ از یک سامانه هدایت ترکیبی نیمه‌فعال بهره می‌برد و موشک برق۲ از سامانه هدایت متفاوتی استفاده می‌کند. هر دو موشک دارای فیوزهای مجاورتی لیزری‌اند و قادر هستند در مجاورت هدف نیز خود را منفجر کنند و هدف را منهدم کنند.
با توجه به توانمندی نیروهای آمریکایی در حوزه جنگ الکترونیک و سرکوب پدافند هوایی، یگان‌های پدافند هوایی انصارالله می‌بایست از سامانه‌های غیرفعال یا پسیو برای کشف، ردگیری و هدایت موشک استفاده کنند. در این شیوه هرچند برد کشف و ردگیری هدف کاهش می‌یابد اما اطمینان‌پذیری آن در مقابل جنگ الکترونیک دشمن افزایش می‌یابد.
به همین منظور نیروهای مسلح یمن سامانه‌های الکترواپتیکی مانند سامانه نباء و سامانه افق را طراحی و تولید کرده‌اند. سامانه نباء یک سامانه ترکیبی راداری و اپتیکی است که برد کشف آن ۱۲۰ کیلومتر است و قادر به کشف اهداف و هدایت موشک با دقت مناسب است.
سامانه افق نیز یک سامانه تماماً الکترواپتیکی است که قادر است اهدافی در برد ۹۰ کیلومتر و ارتفاع ۳۰هزارپایی را کشف کند.
ترکیب چنین سامانه‌هایی با موشکهای پدافندی پیشرفته‌تری مانند موشکهای برق، توانمندی قابل‌توجهی به نیروهای مسلح یمن داده است که سرنگونی ۹ فروند پهپاد MQ-9 در کمتر از یک سال جلوه‌ای از آن است. در صورتی که این توانمندی در اختیار سایر گروه‌های جبهه مقاومت هم قرار گیرد دیگر آسمان منطقه برای پهپادها و حتی جنگنده‌های دشمن امن نخواهد بود.
/+