ناگفتههای کربلا به روایت شیخ صدوق
ناگفتههای کربلا به روایت شیخ صدوق
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری برگزیده های ایران، «درس و داستان» عنوان یکی از تازهترین آثار بهنشر با نگاهی به امالی شیخ صدوق به کوشش محمدهادی زاهدی منتشر شد. زاهدی که پیش از این در «شهادتنامه حسین و شهیدان کربلا» با استفاده از امالی، تلاش کرد تا واقعه عاشورا را از کهنترین منابع روایت کند، در کتاب جدید خود نیز با تمرکز بر این اثر از شیخ صدوق، کوشیده گزیدهای از احادیث و روایتهای مندرج در این اثر ارزشمند را ارائه دهد.
نقطه قوت «درس و داستان»، ترجمه روانی است که زاهدی از احادیث ارائه کرده و از سوی دیگر، انتخاب احادیثی است که بیشتر جنبه کاربردی دارد و در حوزه اعتقادات و اخلاقیات تعریف میشود.
املا یکی از کهنترین شیوههای حفظ و انتقال نگارش حدیث در تاریخ اسلام است. روش آن به این صورت است که محدث یا دانای حدیث، حدیث میگفت و حاضران آن را در دفتری مینوشتند و محصول این نشستها، کتابهایی به نام «امالی» است. در میان این دسته از آثار، امالی شیخ صدوق از جایگاه ویژهای برخوردار است.
ناگفتههای کربلا به روایت شیخ صدوق
این اثر که به زبان عربی نوشته شده، یکی از آثار ماندگار متکلم، ادیب، فقیه و حدیثشناس برجسته امامیه در سده چهارم هجری است. این کتاب حاصل جلسههای متعددی است که شیخ صدوق، هفتهای دو روز سهشنبهها و جمعهها، از ۱۸ رجب سال ۳۶۷ق تا ۱۱ شعبان سال ۳۶۸ق در مشهد برای شاگردانش املاء کرد و ایشان آن را نوشتهاند.
زاهدی در مقدمه مبسوطی که بر کتاب «درس و داستان» نوشته، ضمن اشاره به روش املا، درباره چرایی ارزشمند بودن کتاب شیخ صدوق آورده است:
شیخ در خانوادهای اهل علم و دانش پرورش یافته و پدر او در علم حدیث ید طولایی دارد و از شخصیتهای بزرگ علمی دوران خود شمرده میشده است. دومین ویژگی صدوق این است که او برای کسب و دریافت روایات سفرها کرده و راویان بزرگ را از نزدیک دیده و حدیث را از آنان فراگرفته است. سومین ویژگی صدوق کتابهای متعدد اوست که نشان از وسعت کمنظیر اطلاعات او در زمینه احادیث پیامبر و اهل بیت(ع) است. به جز کتاب «مدینهالعلم» که متأسفانه به دست ما نرسیده کتابهای برجای مانده از او نیز گواهی روشن بر وسعت دانش و اطلاعات او در زمینه علم حدیث است.
به گفته زاهدی؛ «امالی» شیخ صدوق از چند منظر مورد توجه و بلکه منحصر به فرد است: نخستین ویژگی این اثر، گزارشها و روایاتی است که صدوق آن را ثبت کرده و به دست ما رسانده است؛ این گزارشها و روایات از منظرهای مختلف بسیار مهم و ارجمندند؛ زیرا تنها اثری که روایات آن خوشبختانه از گزند حوادث مصون مانده همین «امالی» شیخ صدوق است.
زاهدی معتقد است، کتاب «امالی» روایتی منسجم و یکپارچه و در عین حال مختصر از مقتل امام حسین(ع) در خود دارد که توسط امام صادق(ع) از امام باقر(ع) و امام سجاد(ع) روایت شده است. این مقتل مختصر، نکتههای ارزندهای دارد که در کتاب «شهادتنامه حسین(ع) و شهیدان کربلا» به آن پرداختهام. کیفیت شهادت حضرت عباس(ع) و قطع دستهای آن بزرگوار تنها در این اثر ذکر شده و منابع پیشین به آن نپرداختهاند. صدوق در این زمینه روایتی از دیدار امام سجاد(ع) با فرزند ابوالفضل العباس(ع) نقل میکند که به صراحت به قطع دستهای آن حضرت اشاره دارد.
احادیث کاربردی
ماجرای طفلان مسلم نیز برای اولینبار در کتاب «امالی» روایت شده و در آثار پیشین، حتی در «ارشاد» شیخ مفید نیز به این ماجرا اشاره نشده است. همچنین در «امالی» برخی از مناظرهها و گفتوگوهای علمی معصومین(ع) نیز برای اولینبار ذکر شده است.
تمامی این موارد، یعنی صاحب اثر و همچنین مطالب دسته اول و متقنی که در اثر ذکر شده، سبب شده تا «امالی» در نظر اهل فن و تحقیق، از جایگاه ویژهای برخوردار باشد. با این حال، این کتاب ارزشمند به دلیل آنکه به زبان عربی نوشته شده، کمتر مورد توجه مخاطبان عام در دیگر زبانها از جمله فارسی قرار گرفته است. کتاب «درس و داستان» در واقع تلاش دارد این خلأ را با ارائه ترجمهای روان از احادیث برطرف کند.
تعهد نویسنده به متن احادیث و از سوی دیگر، انتخاب احادیثی که برای انسان امروز به کار آید، از جمله مواردی است که کتاب «درس و داستان» را به یک اثر خواندنی برای مخاطب امروز تبدیل کرده است. در بخشهایی از این کتاب میخوانیم:
بهشت در برابر یک دانه خرما
امام صادق(ع) فرمود: خدا به داوود پیامبر(ع) وحی کرد که ای داوود! بنده من یک کار نیک به درگاه من میآورد و من او را برای همان یک کار به بهشت میبرم.
داوود گفت: آن چه کاری است پروردگار من؟
فرمود: این است که دل بنده مؤمن مرا شاد کند حتی با یک دانه خرما.
داوود گفت: خدای من کسی که تو را میشناسد، حق دارد که در هیچ شرایطی از تو ناامید نشود.
کتاب «درس و داستان» از سوی بهنشر در هزار نسخه و به قیمت ۲۵۰ هزار تومان در قطع رقعی منتشر شده و در دسترس علاقهمندان قرار گرفته است.
/
