به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری برگزیده های ایران، متن پاسخ علی بیت‌اللهی به‌شرح زیر است:
خبری در روز ۱۱ـ۶ـ۱۴۰۳ به نقل از معاون پیشگیری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران با عنوان “هشدار زلزله به تهرانی‌ها ۱۲ ثانیه قبل از وقوع” در رسانه‌ها و فضای مجازی منتشر شد. نوشتار حاضر با هدف توضیحی بر این خبر تدوین شده است که امید می‌رود مفید باشد.
نکته اول: هشدار زلزله ۱۲ ثانیه قبل از وقوع عبارت درستی نیست، قبل از وقوع زلزله نمی‌توان وقوع زلزله‌ای را هشدار داد، اگر هم هشداری داده شود، خطا به‌دلیل عدم قطعیت‌ها در آن زیاد خواهد بود، در دنیا نیز چنین سیستمی که بتواند قبل از وقوع زلزله هشدار قطعی زلزله‌ای را صادر کند وجود ندارد.
نکته دوم: اساس کار سیستم‌های هشدار زلزله بدین‌گونه است که با وقوع زلزله در محل رومرکز زلزله، با استفاده از پالس الکترومعناطیسی (امواج EM) که سرعتی معادل سرعت نور را دارد به سایت هدف سیگنالی ارسال می شود و چون سرعت امواج زلزله به‌مراتب کمتر از سرعت امواج الکترومغناطیسی است، بنابراین چند ثانیه زمان با دریافت سیگنال EM تا زمان رسید امواج زلزله (موج تراکمی p یا موج برشی s) به سایت هدف، فرصت برای اقدام سریع وجود خواهد داشت. احتمالاً منظور از اعلام خبر “هشدار زلزله ۱۲ ثانیه قبل از وقوع زلزله” نیز “هشدار زلزله ۱۲ ثانیه قبل از رسیدن امواج زلزله” به تهران بوده است.
نکته سوم: با فرض اصلاح عنوان خبر با عبارت “هشدار زلزله ۱۲ ثانیه قبل از زمان رسیدن امواج زلزله به تهران”، باز نیاز است که خبر کامل‌تر گردد. اگر سرعت امواج زلزله را به‌طور متوسط بین ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ متر بر ثانیه فرض کنیم (این اعداد برای انواع امواج و فازهای آنها و نیز جنس لایه‌های زمین مسلماً متفاوت است و دامنه تغییرات وسیع و پرنوسان است و به‌طور معمول بین ۳۰۰۰ تا ۶۰۰۰ متر بر ثانیه در لایه‌های سنگی زیرسطحی زمین نوسان دارد) در این‌صورت:
ـ اگر زلزله در فاصله ۴۰ تا ۵۰ کیلومتری تهران رخ دهد، حدود ۱۲ ثانیه طول خواهد کشید که امواج الاستیک و ارتعاشی زلزله به شهر تهران برسد (واضح است که از شرق به غرب و از شمال به جنوب شهر تهران نیز به‌دلیل طولانی شدن مسافت زمان رسیدن امواج به‌طور تقریبی در حد ۱ تا ۳ ثانیه متغیر خواهد بود).
ـ اگر زلزله در فاصله ۲۰ تا ۲۵ کیلومتری تهران رخ دهد زمان رسیدن امواج حدود ۵ تا ۶ ثانیه خواهد بود نه ۱۲ ثانیه، اگر زلزله در مجاورت شهر تهران و یا در داخل محدوده رخ دهد، به‌طور تقریبی زمان رسیدن امواج بین ۱ تا ۳ ثانیه خواهد بود (بسته به موقعیت مرکز دریافت سیگنال الکترومغناطیسی).
ـ بنابراین عدد اعلامی ۱۲ ثانیه هشدار زودهنگام زلزله، ثابت نیست و بسته به موقعیت مرکز وقوع زلزله می‌تواند بین ۱ تا ۱۲ ثانیه به‌طور تقریبی در نوسان باشد.
ـ بدیهی است و انتظار بر این‌است که در اساس کار سامانه هشدار، پالس‌های مربوط به زلزله‌های کوچک و غیرمؤثر بر تهران اطلاع‌رسانی عمومی نشوند.
نکته چهارم: پرواضح است که اگر فاصله نقطه وقوع زلزله از تهران دور باشد زمان طولانی‌تری صرف خواهد شد تا موج زلزله به تهران برسد و اگر محل وقوع خیلی نزدیک به تهران و یا در محدوده شهری تهران باشد، این زمان به‌مراتب کوتاه‌تر خواهد بود، اما باید به این نکته هم توجه کرد که اگر زلزله دورتر باشد، شتاب و شدت آن در شهر تهران به‌مراتب کمتر خواهد بود، به‌عنوان مثال اگر زلزله‌ای در ۵۰کیلومتری محدوده شهر تهران رخ دهد، شتاب زلزله حدود ۲ تا ۴ برابر کمتر از زلزله‌هایی خواهد بود که در فاصله ۱۰کیلومتری رخ بدهد.
نتیجه‌گیری: می‌توان گفت که برای زلزله‌هایی که موثرتر و شدیدتر و مخرب‌تر برای تهران تلقی شوند، زمان واکنش را باید بین ۱ تا ۵ ثانیه در نظر گرفت، البته زلزله‌های بزرگ (بزرگی ۷ و بالاتر از آن) رخ‌داده در بازه فاصله‌ای تا ۵۰ ـ ۶۰ کیلومتری نیز به‌طور مسلم اثرات تخریبی قابل ملاحظه بر تهران خواهند داشت و لذا سیستمی که با کوشش و حمایت مدیران و کارشناسان سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران بعد از چندین سال قرار است با ارسال پیامک و پالس هشدار به مسئولین، دستگاه‌های اجرائی هدف و مردم راه اندازی شود، سامانه‌ای ارزشمند برای کاهش خسارت و تلفات زلزله‌های مؤثر بر تهران تلقی می‌گردد.
تذکر: در تماسی که معاونت محترم پیشگیری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران داشتند، تأکید داشتند که منظور از هشدار قبل از رسیدن موج مخرب زلزله به تهران بوده است و ایشان تأکید کردند که اگر زلزله در محدوده شهری تهران رخ دهد، امکان هشدار نخواهد بود.
/+