به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برگزیده های ایران، یکی از خصوصیات بارز منطقه غرب آسیا و خاورمیانه همچون قاره آفریقا وجود پدیده گرد و غبار تؤام با هجوم ماسه‌های روان به منابع زیستی و اقتصادی است که باعث خسارت‌های اجتماعی ـ اقتصادی و محیط زیستی فراوانی به این مناطق و سایر نواحی همجوار می‌شود. در این بین و در دهه‌های اخیر با تغییرات اقلیمی ایجاد شده در سطح کره زمین توام با بهره‌برداری‌های بی‌رویه و غیرمعقول از منابع، بر تکرار و شدت طوفان‌های گرد و غبار افزوده شده است.
بدون تردید در صورتی که نسبت به مدیریت این معضل اقدام نشود در آینده‌ای نزدیک کشورهای منطقه با چالش‌های بسیار مهم‌تری از جمله مهاجرت‌های گسترده مواجه خواهند شد که پیامدهای آن بسیار بیشتر از خسارت‌های اقتصادی و محیط زیستی کنونی خواهد بود.
بررسی‌های انجام شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست در قالب شناسایی منشاهای خارجی طوفان‌های گرد و غبار تاثیرگذار بر کشورمان نشان می‌دهد که در منطقه غرب آسیا سطحی برابر ۲۷۰ میلیون هکتار اراضی با استعداد غبارخیزی با شدت‌های گوناگون وجود دارد که سالانه قریب به ۱۴۷ میلیون تن ذرات کوچکتر از ۱۰ میکرون تولید که بخش زیادی از این گرد و غبار به سمت کشورمان گسیل می‌شود.
کشور جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو در منطقه و جهان در مبحث مدیریت و مقابله با طوفان‌های ماسه و گرد و غبار بوده و سابقه این اقدامات به بیش از شش دهه گذشته بر می‌شود. بر همین اساس و در راستای سازگاری، مدیریت و مقابله با طوفان‌های گرد و غبار و متعاقب شناخت کامل از وضعیت غبارخیزی در داخل و خارج از کشور، سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به تهیه برنامه عمل برون مرزی مقابله با گرد و غبار با دو برش زیر منطقه‌ای برای مناطق برون‌مرزی تاثیرگذار بر غرب و جنوب غرب و شرق و شمال شرق کشور اقدام کرده و در سال گذشته با رایزنی‌های دو جانبه با کشورهای همسایه و مسلمان این برنامه‌های عمل زیر منطقه‌ای را با آنها به اشتراک گذاشته است.
متعاقب فراهم شدن زمینه‌های اقدامات مشترک، سازمان متبوع نسبت به برگزاری همایش منطقه‌ای “محیط زیست برای آینده‌ای بهتر” اقدام کرد که محوریت این همایش بر نحوه مدیریت، سازگاری و مقابله با پدیده گرد و غبار استوار بوده است. بیانیه پایانی این نشست بر موضوعاتی همچون تأثیر صندوق منطقه ای برای پشتیبانی از اقدامات اجرایی در منطقه، تشکیل کارگروه فنی برای ترسیم چشم‌انداز اقدامات آتی و اجرایی کردن برنامه‌های اقدام زیر منطقه‌ای پیشنهادی کشور جمهوری اسلامی ایران تأکید کرده و دستاوردهای مهمی در این زمینه در پی داشته است.
با برگزاری همایش منطقه‌ای در ۲۱ تیر ماه سال گذشته (۱۲ جولای ۲۰۲۲)؛ مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نشست پایانی خود در آذر ماه پارسال (۱۵ نوامبر ۲۰۲۲) ضمن قدردانی از کشور جمهوری اسلامی ایران، با اکثریت آرا برگزاری همایش بین‌المللی مقابله با طوفان‌های گرد و غبار توسط کشورمان را با همکاری همه جانبه همه نهادهای ذی‌ربط سازمان ملل متحد به تصویب رساند که ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران نیز در سفر به نیویورک موضوع فراهم کردن زمینه‌های برگزاری موفق این همایش توسط نمایندگی کشورمان در سازمان ملل را مورد تأکید قرار داد.
در این بین همکاران وزارت امور خارجه فعالیت های بسیار چشمگیری برای هم راستا کردن کشورهای دوست برای برگزاری موفق همایش مذکور را در دستور کار قرار داده و هم اکنون نیز یادداشت مفهومی همایش به همراه دعوت‌نامه‌ها و اطلاعات مرتبط با همایش با همکاری وزارت امور خارجه و دفاتر نهادهای همکار سازمان ملل در تهران تهیه و به وزرای کشورهای مدعو که بالغ بر ۵۰ کشور و ۱۵ نهاد بین‌الملل هستند ارسال شده است.
علاوه بر اقدامات ذکر شده؛ کشورمان در راستای بند ۱۹ قطعنامه سازمان ملل که در آن پیشنهاد شده بود که دبیر کل نسبت به تعیین یک روز به‌عنوان روز جهانی مقابله با طوفان‌های گرد و غبار اقدام کند؛ جمهوری اسلامی ایران با پیشینه برگزاری همایش منطقه‌ای در ۲۱ تیر ماه سال گذشته، از یک سو و شدت طوفان‌های گرد و غبار در تیر ماه (جولای) در منطقه غرب آسیا و خاور میانه از سوی دیگر، این روز را به‌عنوان روز جهانی مقابله با طوفان های گرد و غبار به سازمان ملل پیشنهاد که با اکثریت قاطع آرا به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید که یک دستاورد عظیم دیپلماتیک برای کشور محسوب می‌شود.
در یک جمع‌بندی و با اعتقاد به اینکه دیپلماسی محیط زیستی می‌تواند تأثیر بسیار عمیق و مناسبی بر دیپلماسی سیاسی بگذارد؛ همایش مقابله با طوفان‌های گرد و غبار که در سطوح عالی (سران و وزرای کشورها) در نیمه دوم شهریور ماه در کشورمان برگزار خواهد شد، می‌تواند یک دستاورد بسیار بزرگ در قالب دیپلماسی محیط زیستی و سیاسی برای کشورمان در منطقه و جهان باشد.
علی محمد طهماسبی بیرگانی؛ مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و دبیر ستاد ملی گردوغبار کشور
/