از طرفی، کریدور شمال_جنوب، هند را از طریق ایران به دریای کاسپین، روسیه و شمال اروپا متصل می کند. همچنین، این کریدور تجاری در قفقاز (مسیر غربی) و آسیای مرکزی (مسیر شرقی)، دریای کاسپین (مسیر مرکزی) را به ایران و سپس خلیج فارس و هند را با راههای جادهای، ریلی و دریایی متصل میکند.
در ژوئن ۲۰۲۲، تجارت در کریدور شمال_جنوب رسما با یک محموله از روسیه به هند از طریق ایران آغاز شد.
چالش های پیش رقابت نستراک با کانال سوئز
علیرغم پیشرفت ها، مسائل فنی مربوط به گیج های مختلف راه آهن در منطقه، فقدان تعرفه های هماهنگ، رویه کاغذی و تاخیر در دیجیتالی شدن، فرآیند کنترل مرزها، هماهنگ سازی رویه های گمرکی و سیاست های تعرفه ای بخشی از چالش های راه ندازی این کریدور بوده است.
علاوه بر این، هنوز بسیاری از کالاها و کانتینرها توسط کریدور شمال_جنوب جذب نشده اند و مشکلات زیرساختی مانند کمبود ظرفیت و سرعت پایین کشتی های باری در دریای کاسپین، تکمیل نشدن مسیر ریلی رشت به انزلی و آستارا و سرعت پایین تخلیه و بارگیری کالا و غیره وجود دارد. از سوی دیگر، تحریمها علیه ایران و روسیه و قطع ارتباط برخی بانکهای روسی از سیستم پرداخت بینالمللی سوئیفت نیز موانعی ایجاد کرده است. مسکو همچنین با سرمایه گذاری های عمده در سایر کشورهای عضو این کریدور با مشکلاتی مواجه است.
علاوه بر این، کانال سوئز نیز همچنان سریع ترین مسیر کشتیرانی بین اروپا و آسیا است. با وجود برخی انسدادهای کانال سوئز در چند سال اخیر، قاهره با توسعه سوئز، جلوگیری از مشکلات قدیمی کانال و کاهش ترانزیت و عبور و مرور، سعی دارد این کانال را بهترین کریدور حمل و نقل بین المللی برای آسیا و اروپا معرفی کند.
در واقع، مصر با طرح توسعه کانال سوئز تا سال ۲۰۳۰ همچنان می تواند مانع از توجه جدی بازیگران به کریدور شمال_جنوب شود. تنش های سیاسی و نظامی بین ایروان و باکو نیز باعث کاهش توجه به مسیر غربی این کریدور شده است. همچنین، سرد شدن روابط جمهوری آذربایجان با هند مانعی جدی برای توجه جدی به راه اندازی این کریدور است.
علاوه بر ادامه چالش های فنی و زیرساختی کریدور شمال_جنوب، توجه هند نیز ممکن است بیشتر به شرق روسیه یا مسیر ترکیه جلب شود. همچنین چالش های موجود، روسیه را به فکر توجه بیشتر به توسعه کریدور مرکزی شرق_غرب (توافق ترکیه_جمهوری آذربایجان_ قزاقستان) خواهد انداخت.
چشم انداز احداث و راه اندازی کریدور شمال_جنوب
اگرچه کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب شروع به کار کرده است، اما برای رسیدن به اهداف خود باید از موانع فنی، سیاسی، اقتصادی و بین المللی گسترده عبور کند. همچنین، در حالی که واشنگتن قصد دارد، هند وزنه تعادلی برای چین باشد، توجه اساسی هند به این کریدور و گذار از تأثیر تحریمها بر این کریدور مهم است.
بر همین اساس، چالش ها و موانع دستیابی به اهداف مشترک باید کاهش یابد و روابط دوستانه و سودمند در چارچوب برنامه های نستراک ایجاد شود. همکاری های دیپلماتیک و سیاسی کشورها نیز می تواند زمینه ساز و تقویت همکاری های اقتصادی و گسترش عرصه در چارچوب کریدور شمال_جنوب باشد. در واقع، آینده این کریدور تا حد زیادی به رویکرد هند در رابطه با تهران و مسکو بستگی دارد در حالی که همکاری گسترده تر اعضا می تواند به ارتقاء ارتباطات درون قاره ای و بین قاره ای در اوراسیا کمک کند.
در حالی که هنوز کریدور شمال_جنوب در مراحل اولیه خود در مقایسه با یک کمربند_یک جاده قرار دارد، اما این کریدور می تواند تا سال ۲۰۳۰، به درصد بالایی از کل ترافیک کانتینری بالقوه خود در مقایسه با کریدورهای قدیمی موجود برسد.
پژوهشگر ارشد روابط بین الملل
۳۱۱۳۱۱