به گزارش «مبلغ»- کتاب «پرسمان معاد» از سوی مرکز ملّی پاسخگویی به سؤالات دینی، نمایندگی اصفهان به چاپ رسیده که در شماره های گوناگون، به انتشار مطالب این کتاب ارزشمند خواهیم پرداخت.
سؤال:
آیا نوع مردن انسان به اعمالش بستگی دارد؟ مرگ خوب چگونه است؟
پاسخ:
اینکه مؤمن راحت جان می‌دهد و غیرمؤمن سخت، یک اصل کلی نیست؛ با توجه به آیات و روایات می‌توان گفت، افراد هنگام جان‌دادن، چهار گروهند:
۱. انسان‌های خوبی که راحت جان می‌دهند: «الَّذینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَهُ طَیِّبینَ یَقُولُونَ سَلامٌ عَلَیْکُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّهَ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛ کسانی‌که فرشتگان الهی جانشان را با خوشی می‌گیرند و به ایشان سلام و احترام می‌کنند».
۲. انسان‌های خوبی که سخت جان می‌دهند: بسیاری از مؤمنان هستند که لطف خداوند شامل حالشان می‌شود و بعضی از گناهانشان با سختی جان‌کندن پاک می‌شود. امام کاظم (علیه السلام) فرمود: «الْمَوْتُ هُوَ الْمِصْفَاهُ یُصَفِّی الْمُؤْمِنِینَ مِنْ ذُنُوبِهِم…؛ سخت مردن مؤمنان به‌دلیل تصفیه و پاک‌شدن از گناهان است». پیامبر ۶ فرمود: «الْمَوْتُ کَفَّارَهٌ لِذُنُوبِ الْمُؤْمِنِینَ؛ مرگ کفارۀ گناهان مسلمان است».
در روایت مشابهی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: «الْمَوْتُ کَفَّارَهُ ذَنْبِ کُلِّ مُؤْمِنٍ».
۳. انسان‌های بدی که راحت جان می‌دهند: گاهی فاسق و بی‌ایمان به‌راحتی جان می‌دهد و این به‌دلیل آن است که اهلعذاب است، اما کارهای خوبی هم کرده و این راحتی جان‌دادن، پاداش آن کارهای خوب است تا حسابش در همین دنیا تصفیه شود و در آخرت طلبی نداشته باشد و در عذاب بماند.
امام کاظم (علیه السلام)فرمود: «وَ تُصَفِّی الْکَافِرِینَ مِنْ حَسَنَاتِهِمْ فَیکُونُ آخِرُ لَذَّهٍ أَوْ رَاحَهٍ تَلْحَقُهُمْ هُوَ آخِرَ ثَوَابِ حَسَنَهٍ تَکُونُ لَهُم؛ راحت‌مردن کفار به‌دلیل تصفیه حساب کارهای نیک آنان است. مرگ برای کافران آخرین لذت و راحتی است که به آن‌ها ملحق می‌شود که این راحتی، آخرین ثواب حسنه‌ای است که برای آن‌هاست».
۴. انسان‌های بدی که به سختی جان می‌دهند و از زمان جان‌دادن عذاب الهی برایشان آغاز می‌شود: «وَلَوْ تَرَی إِذْ یتَوَفَّی الَّذِینَ کَفَرُواْ الْمَلآئِکَهُ یضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ وَذُوقُواْ عَذَابَ الْحَرِیقِ؛و اگر ببینی کافران را هنگامی‌که فرشتگان [مرگ] جان آن‌ها را می‌گیرند و پشت آن‌ها میزنند و [می‌گویند:] بچشید عذاب سوزنده را [به حال آن‌ها تأسف خواهی خورد]». قِیلَ لِلصَّادِقِ ع صِفْ لَنَا الْمَوْتَ قَالَ ع:… لِلْکَافِرِ کَلَسْعِ الْأَفَاعِی وَ لَدْغِ الْعَقَارِبِ أَوْ أَشَد؛ به امام صادق گفتند: مرگ را برای ما وصف کن. آن حضرت فرمود: مرگ برای کافر مانند گزیدن افعی‌ها، و نیش‌زدن عقرب‌هاست یا از آن شدیدتر».
تذکر: شاید بتوان گفت که میان مؤمنان و کافران هم به حسب درجات ایمان و کفرشان، تفاوت‌هایی در آسان یا سخت جان‌کندن وجود دارد.
سؤال:
قراردادن چه چیزهایی در کفن برای آرامش روح میت توصیه می‌شود؟
پاسخ:
شیخ عباس قمی در کتاب «منازل الاخره و مطالب الفاخره» چند چیز را باعث در امان ماندن از فشار قبر و عذاب آن می‌داند که عبارتند از:
۱. بنا بر روایت حضرت علی (علیه السلام)، خواندن سورۀ نساء در هر جمعه موجب رهایی از فشار قبر می‌شود؛
۲. از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین روایت شده است: «هرکه “الهیکم التکاثر” را در وقت خواب بخواند، از عذاب قبر حفظ می‌شود؛
۳. دفن‌شدن در نجف‌اشرف؛ زیرا از خواص آن تربت شریف است که عذاب قبر از مدفون آن، ساقط می‌شود.
این موارد و پنج مورد دیگری که شیخ عباس برشمرده، از اعمالی است که معمولاً خود شخص در زمان حیات باید آن‌ها را انجام دهد، اما اعمالی که بعد از مرگ می‌توان برای آرامش روح میت و رهایی او از فشار قبر به‌جا آورد، به گفتۀ شیخ عباس قمی، چنین است:
۱. گذاشتن «جریدتین» یعنی دو چوب تر است همراه میت. روایت شده که تا وقتی آن چوب‌ها تر باشند، میت از عذاب مصون است؛
۲. خواندن سورۀ «تبارک الملک» بر سر مزار میت؛
۳. از کتاب «دعوات» راوندی روایت شده است که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هرکه نزد قبر میتی که دفن می‌شود، سه بار بگوید: “اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَنْ لَا تُعَذِّبَ هَذَا الْمَیِّتَ”، حق تعالی عذاب را تا روزی که در صور دمیده شود، از او بردارد.